بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با گسترش صنعت و فناوري در شهرها و از بین رفتن منابع طبیعی، مشکلات بنیادینی مانند آلودگی و تخریب محیط زیست تهدید کننده زیست بشر بر کره خاکی می باشد. لذا توجه دوباره به ارتباط انسان و محیط زیست و نقش آن در ارتقاي کیفیات زیستی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. علوم برنامه ریزي شهري، طراحی شهري، معماري و معماري منظر همواره در پی تامین آسایش و آرامش بشر می باشد.
امروزه مشکلات و معضلات محیطی مانند آلودگی هوا، کاهش منابع، افزایش جمعیت، افزایش مصرف انرژي و تغییرات اقلیمی موجبات تهدید زیست انسانها را فراهم کرده است. ویژگیهاي هر محیط توسط کاربر - مخاطب فضا - ادراك می شود، شناخت محیط توسط او انجام میشود و سپس به واکنش در محیط می انجامد، لذا کلیه شرایط و عوامل فیزیولوژیک، اجتماعی و محیطی تاثیر مستقیم بر رفتار و واکنش مخاطب دارد.
گیاهان همواره بعنوان مهمترین متغیر محیطی، نقش مهمی در شکل دهی به ادراك، احساس و رفتار انسان در فضا دارند . بنظر می رسد تمرکز راهکارها و ساختارها بر رویکردهاي سبز و بهره گیري از گونه ها پوشش هاي گیاهی می تواند راهکار مناسبی در پاسخگویی به بسیاري از مسائل امروزي روند پرشتاب شهرنشینی باشد.
مقدمه
انسان همواره در پی ایجاد آرامش و آسایش در محیط زیستی خود می باشد. متریال هاي شکل دهنده ساخت هاي بشري شامل متریال سخت - مواد و مصالح ساختمانی - و متریال نرم - فضاي سبز و پوشش گیاهی - می باشد. نقش درختان و درختچه ها از نظر طراحی، می تواند در ایجاد وحدت، اتصال، قاب کردن، تاکید، جهت دادن، استتار کردن و فضاسازي مورد توجه قرار گیرد . رشته هایی مانند معماري و شهرسازي با هدف تعدیل فضاي زیستی با تاکید بر فضاهاي سخت درصدد تنظیم بازشوها، فرم ساختمانها، تعیین مصالح و ... می باشند هر چند در جریان طراحی محیط، فضاي سبز و پوشش گیاهی بعنوان متریال نرم می تواند مورد توجه خاص قرار گیرد.
مواد و روشها
نقش گیاهان در زندگی بشر از جنبه هاي مختلفی مانند بهره گیري بعنوان منابع غذایی - غذاي انسان و دام - و دارویی، منابع سوختی، صنایع پوشاك، مصارف صنعتی و ... بسیار قابل توجه است. رابطه انسان با طبیعت بر مبناي بهره برداري - استفاده - ، بهره گیري - تصرف - و استفاده نمادین تعریف میشود و میتواند منجر به استفاده مصرفی، استفاده سیستمی یا ارتباط خلاقانه میان انسان و طبیعت شود. بکارگیري گیاهان بعنوان سیستمی زنده می تواند در رویکردهاي مختلف موجب تسهیل زندگی و شرایط زیستی محیط گردد.
طراحی منظر محدود به استفاده از گیاهان و عناصر دیگر نیست بلکه ترکیبی است از معماري، نقاشی، مجسمه سازي، ادبیات، جغرافی، عمران، محیط زیست، جامعه شناسی و ... که هر کدام از این رشته ها از همه امکانات خود براي به نمایش گذاردن احساسات و روحیه افراد بهره می برند و در واقع حامل پیامی براي نظاره گران هستند - بیژن زاده، . - 1369 این همکاري بین رشته اي در سالهاي اخیر به شکل گیري و دخالت رشته هاي جدیدي مانند مهندسی ژنتیک و زیست شناسی مولکولی انجامیده است . - Beiharz, 2004 -
رویکردهاي نوینی از معماري منظر مانند زبان منظر1 - اسپرین، - 1998، منظر هرمنوتیک2 - کرنر، 1991 - ، منظر بعنوان یک محصول فرهنگی3 - کوسگرو، - 1984 ، طراحی براي اکو سیستم هاي انسانی4 - لایل، - 1985، طراحی باززاینده 5 - لایل، - 1994 نشانگر رویکرد عمیق و چندوجهی نوین معماري منظر است که وجهه عملی این حرفه را پر رنگ کرده و بعنوان تلفیقی از علم و هنر مطرح می شود - ادیب، . - 1391
انتخاب گیاهان مناسب در طراحی کاشت گیاهان زینتی به هنگام طراحی فضاي سبز، مساله مهمی است که در واقع اساس کار دست اندرکاران طراحی فضاي سبز است. انتخاب گونه هاي گیاهی در اکثر موارد به ویژه در ایران در دهه هاي اخیر غیرعلمی بوده است. بدین ترتیب که یا به شکل تصادفی انتخاب می شوند یا اینکه گیاهان فضاي سبز را با نگرش تک بعدي انتخاب می کردند. این معضل و عدم کارایی، در بسیاري از موارد ناشی از عدم تسلط یک سیستمی و جمع گرایانه در برخورد با مساله می باشد - حسین زاده دلیر، . - 1385 لذا مشکلات را می توان در دسته بندي زیر بیان نمود :
عدم وجود دیدگاه سیستمی و جمع گرایانه و نگرش چندبعدي به موضوع عدم ارزیابی گیاهان به لحاظ اصول زیباشناسی و بصر
عدم تطبیق گیاهان زینتی با عناصر و اصول بصري ه شکل منفرد و توده اي - روحانی، - 1389
نتایج و بحث
فضاي سبز نمادي از تفکرات فرهنگی و اجتماعی یک جامعه و حوزه شمول آن می باشد که معانی گسترده اي را شامل می شود. کرنر و لیندهلم مهمترین ویژگیهاي طراحی منظر را به شرح زیر می دانند : ترکیبی - ادغام طراحی شهري، اکولوژي، زیرساخت ها، معماري و معماري منظر - ، زمانی - طراحی براي تغییر و در نظر گرفتن فرم بعنوان حالتی موقتی از موضوع - ، چند مقیاسی یا چند سطحی - به مفهوم کاربرد فرایندها به جاي فرم ها بعنوان پایه طراحی - ، زمینه اي - ترسیم بر اساس اکولوژي، اقلیم و فرهنگ در یک پروژه - ، مقاوم - به معناي کاربرد ویژگی هاي محلی براي تطابق با فرایندهاي جهانی - ، پیچیدگی - به مفهوم چند وجهی بودن رویکرد - - corner 2006, . - Lindholm 2007 نهایتا می توان پوشش گیاهی را با سه رویکرد عناصر طراحی، زیست محیطی و زیباشناختی مد نظر قرار داد.
انتخاب گونه گیاهی جهت کاشت در سایت و بهسازي محیط با در نظر گرفتن معیارهاي متفاوتی اعم از اهداف زیباشناختی، عملکردي، نمادین، کنترلی و ... انجام میگیرد. معیارهاي انتخاب گونه گیاهی را می توان به معیارهاي محیطی، ظاهري و طراحی طبقه بندي نمود. بطور مثال گیاهان حتی بر جنبه هاي زمانی تجربه محیط نیز تاثیر محسوسی دارند چنانچه چهارفصل سال با کاشت درختان برگ ریز، رنگ برگها و گلها، وضعیت شاخه ها و تنه ها نمایانگر است. درختان سوزنی برگ و همیشه سبز موجبات ثبات سایت می باشند.
