بخشی از مقاله
چکیده
ضرورت تشکیل کلاسهای چند پایه در مدارس امری اجتناب ناپذیراست .به نظر می رسد و این درحالی است¬که انتظار والدین و جامعه از مدارس برای تربیت و آموزش مناسب فراگیران با توجه به مقتضیات زمان بالا بوده و این مهم را می طلبد که مسئولین مربوطه تصمیمات لازم برای بهبود این مدارس را بگیرند.
هدف ازمقاله حاضربرسی کلاس های چند پایه ، نقاط ضعف و قوت آنها ،نحوه تشکیل ،چینش، اداره و مدیریت و نحوه ی کنترل آنها و راه هایی برای تقویت نقاط قوت و افزایش مزایا و کاهش نقاط ضعف و معایب آنها می باشد. در مقاله حاضر سعی بااستفاده ازروش تحلیلی- توصیفی، هدف بر آن است که بعد از بیان تعریف ، اهمیت ، ضرورت و تشکیل این کلاسها ، بررسی مختصری درباره ی علل و دلایل تشکیل این کلاسها برای پایه های مختلف در یک زنگ ، معایب و محاسن این کلاسها انجام داده و درنهایت به نتیجه گیری و ارائه ی راهکار می پردازیم .
-1 مقدمه
درنظام آموزشی کشور ما ، وجود کلاسهای چند پایه واقعیتی اجتناب ناپذیراست . شرایط سخت محیطی ، کمبود جمعیت دانش آموزی ، کمبود نیروی انسانی ، ناکافی بودن فضای آموزشی ، مهاجرت طبیعی یااجباری ، وجود مشکلات ومسائل متعدد مالی واقتصادی ، دور بودن آبادی وروستاها ازیکدیگر، عدم وجود منابع کافی ولازم همگی ازجمله عواملی هستند که امکان تشکیل واحدهای آموزشی راباکلاسهای تک پایه محدود می سازند.لذا شناخت مسئولان نسبت به کلاسهای چند پایه ، سیرپیدایش کلاسهای چند پایه ، اصول آموزشی دراین کلاسها و ویژگی ها ومحدودیت های حرفه ای درکلاسهای چند پایه لازم وضروری است .
ازطرفی گسترش کلاسهای چند پایه از دوره ابتدایی به دوره ی راهنمایی تحصیلی مستلزم تحقیقاتی وسیع تر درراستای شناسایی و بررسی مشکلات روش های موجود تدریس دراین کلاس ها می باشد .ارائه روشهای مناسبتر آموزش ، شناسایی و رفع مشکلات آموزشی دبیران ولزومکلاسهای ضن خدمت ، بررسی تطبیقی – تحلیلی کلاسهای چند پایه درکشورهای مختلف دنیا از دیگر مؤلفه های سازنده در این زمینه خواهد بود.
تعریف کلاسهای چند پایه :منظور از آموزش چند پایه ، موقعیت هایی است که درآنها دانش آموزانی که ازنظر سن و توانایی ، متفاوت هستند. همه دریک کلاس آموزش می بینیید. ازنظر سازمانی ،آموزش چند پایه ، می تواند شکل های گوناگون به خود بگیرد. ازمجموعه ای ازپایه های آموزش معمولی زیرنظریک معلم تا محیط های آموزشی کهاصولاً فاقد هرگونه پایه بندی است . به این ترتیب آموزشگاه های چند پایه ، نقطه مقابل آموزشگاه های سنتی است که درآن دانش آموزان هرپایه درکلاسی جداگانه وباآموزگاری ویژه آموزش می بینند. ازلوازم موفقیت آموزش چند پایه ، مجموعه ای ازفنون و مهارت های تدریس است که به دبیرامکان می دهد تابه گروه هایی ازدانش آموزان که ازنظرسنی وتوانایی های آموزشی گوناگون هستند ، آموزش سودمند ارائه دهد
تاریخچه کلاسهای چند پایه : الف - ایران : بااندکی مطالعه درسابقه تعلیم وتربیت می توان دریافت ، قدمت وجود کلاسهای چند پایه به قدمت آغار تعلیم وتربیت گروهی می رسد، زیرا که تاقبل ازایجاد تغییرات کمی وکیفی درآموزش وپرورش به شیوه جدید » تعلیم وتربیت کلاسیک وبرنامه ریزی شده باقالب امروزی « ،آموزش وپرورش متناسب بانیازها وارزشهای رایج درهرزمان وتحت تأثیر وسیطره حکومت ها، نظام ها ، جوامع ، فرقه ها وحتی خانواده ها به طرق مختلف جریان داشته است ».
عیسی صدیق « درکتاب تاریخ فرهنگ ایران قدمت آموزش چند پایه ای رادرمحدوده سالهای 250 تا 256 هجری شمسی می داند . او به مکتب به عنوان یکی ازمؤسسات تربیتی قدیم اشاره کرده ومی نویسد:مکتب مؤسسه ای بود که برای تعلیم قرائت قرآن وآموختن سواد ومقدمات به وجود آمد. مکاتبمعمولاًدرمساجد یاخانه معلم یادرسرگذر ودکان یادرمدارس جای داشت . درمکتب روش تعلیم وتربیت انفرادی بود. معلم ابتدا به شاگردان بزرگتردرس می داد سپس آنها را به عنوان خلیفه به آموختن کودکان دیگر وامی داشت پس ازگسترش تعلیم وتربیت به شیوه امروزی ، مکتب جزء مدارس غیررسمی محسوب شد وباتأسیس دبستان ازتعداد مکاتب کاسته شد تاآنجا که درآماررسمی سال 1355 ذکری ازاین مؤسسات به میان نیامده است
نظام آموزشی برخی از کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران در دوره ابتدایی،کلاس هایی با تراکم پایین دانش آموزی و گاه با تراکم بالا به صورت چند پایه وجود دارد،که بر اساس آمار سال تحصیلی 95-94 در ایران حدود2723کلاس در استان کرمانشاه در سال تحصیلی 93-1392 حدود 3000 کلاس به صورت چند پایه اداره می شود که کمبود وقت یکی از مشکلات چنین کلاس هایی است.
آموزگار شش پایه در یک هفته 25 جلسه ای باید 150 جلسه تدریس و فعالیت را برنامه ریزی نماید؛ که علاوه بر تلاش مضاعف ، تعهد و ایثارگری و هنرمندی همکاران عزیز را در اداره کلاس ها و بکار گیری روش ها و الگوهای تدریس توأم با ابتکار عمل و خلاقیت میطلبد.نظر به اینکه برنامه ریزی آموزشی و درسی در کشور به صورت متمرکز اداره میشود،در زمینه کلاس های چند پایه اقدام خاصی صورت نگرفته و از آنجا که موضوع کلاس های چندپایه و امنیت تحصیلی دانش آموزان چنین کلاسهایی و همچنین ضرورت گذر معلمان از دیدگاه ایستا - دیدگاه سنتی - رفتارگرایان - و رسیدن به دیدگاه پویا - دیدگاه نوین - ساخت و ساز گرایان - ، مسئله آموزش و پرورش استان کرمانشاه می باشد، امید است با تشکیل کارگروه کیفیت بخشی به کلاسهای چندپایه در ستاد و مناطق تابعه استان زمینه تحقق اهداف و کیفیت بخشی به کلاس های چند پایه در زمینه های مختلف فراهم گردد.
ب - جهان :آموزش چند پایه ای تاپیش ازانقلاب صنعتی وشهرزدگی درگسترده ترین شکل امکانات آموزشی درآمریکای شمالی بود.درآموزشگاههای بریتانیا نظام نظارت وهمیاری که درآن دانش آموزان بزرگتروپیشرفته تربه دیگر دانش آموزان یاری می رساندند وبرپیشرفت آنها نظارت می کردند ، سنتی دیرنیه است .هنورهم آموزش کلاسهای چند پایه ای دربسیاری ازجاهای ونقاط آمریکای شمالی واروپا وبه ویژه درروستاهاوشهرک های پیرامون شهرهای بزرگ ازاهمیتی بسیار برخورددار است .آموزش کلاسهای چند پایه خدمات آموزشی ارزنده ای دربخش ها وروستاهای اسکاتلند ، کانادا ، فرانسه ، ایالات متحده آمریکا وکشورهای اسکاندنیاوی ارائه می دهد
درچین بیش از420 هزار ، دراندونزی نزدیک به 20 هزار ودرمالزی درحدود 1540 مدرسه تک اتاقی چند پایه ای وجود دارد.هشت درصد آموزشگاههای فیلیپین و37 درصد دبستانهای هندوستان ، تنها یک یادوآموزگار دارند. 22 درصد ازآموزشگاههای مکزیک دارای شش پایه وتنها یک آموزگاراست . آموزش کلاسهای چند پایه درکشورهای جزیزه ای اقیانوس آرام که درآنها گروههای کوچک وجدا ازسایرافراد زندگی می کنند بسیار رایج است . دربیشترکشورهای اروپایی شمار چنین مدرسه هایی - کلاسها چند پایه - روبه فزونی است
یک بررسی تازه درهلند نشان می دهد که 29 درصد همه ی پایه های دوره دبستان دارای دانش آموزان باسنین گوناگون بودند . بررسی دیگر درشمال غربی انگلیس هم گویای آن است که 66 درصد ازآموزشگاههایی که دربررسی شرکت کردند ، نوعی گروه بندی باسنین گوناگون دارند
-2 اهداف پژوهش
ا-برسی تاثیر روش های آموزش کلاس های چند پایه بروضعیت آموزشی وتربیتی دانش آموزان.
-2برسی علل مشکلات مدارس چندپایه واراءه راهکارهای حل آن.
-3برسی نقش مدیرت انسانی در پیش برد اهداف آموزشی وتربیتی مدارس چندپایه.
-3 سوالات پژوهش
-1 چگونگیه اداره کلاس های چند پایه به چه شیوه ای می باشد.؟
-2آیا کلاس های چند پایه در رشد شناختی دانش آموزان تاثیر دارد.؟
-4 روش پژوهش
این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است.
ابزار گرد آوری اطلاعات از طریق مطالعه و بررسی کتابخانه ای انجام گرفته. نتیجه گیری پژوهش نیز با بررسی پژوهش و پیدا کردن پاسخ پرسش های آن صورت گرفته است
درنظام آموزشی کشورما وجود کلاس های چند پایه واقعیتی اجتناب ناپذیراست. درخصوص این کلا س پژوهش های صورت گرفته است.
براساس یافته های پژوهش دهگلان . - 1388 - که در مورد شیوهای بهینه سازی آموزشی درکلا س چند پایه انجام داده است.به این نتیجه رسیده است :آموزش در کلا س های چند پایه زمانی سودمند است که شیوه ی فعلی آن کامل تغییرکند.وآموزش در این کلاس ها بایدتوسط معلمان وهمچنین بااستفاد ازروش های تدریس فعال انجام شودو همچنین امکانات آموزشی وفیزیکی این مدارس باید متناسب باآموزش چند پایه باشد.
توکلی . - 1394 - در خصوص مدیرت کلا س های چند پایه متعقد است :اگر مدیرت کلا س های چند پایه خوب انجام شود نتایجی برابر یاگاهی بهتر ارمدارس تک پایه به دست می آید .
براسا س یافته های پژوهش صارمی - . - 1394 که درخصوص یادگیری برای همه انجام داده است :میان دانش آموزان چند پایه ازلحاظ حیث توانای شناختی تفاوت معنی داری وجود ندارد .افزون براین دانش آموزان چند پایه نسبت به تک پایه ازنظر، رشد اجتناعی، سازگاری محیطی، بیان عواطف، روحیه همکاری، بهداشت روانی و.... برتری نشان میدهند.
همه پژوهشگران که در زمینه مدیرت مدارس چندپایه پژوهش انجام دادند به این نتیجه رسیدند، که در مدارس چندپایه مشکلا ت آموزشی وتربیتی وجود دارد.
در این پژوهش سعی براآن شده که متفاوت از پژوهش های دیگر بادقت بیشتر مسائل ومشکلات آموزشی، تربیتی برسی شود و راهکارهای مفید ی در این خصوص ارا ئه شود.
علل ایجاد مدارس چند پایه درایران:
پایین بودن تعداد دانش آموزان در مناطق روستایی و کمبود معلم دو مشکل اساسی است که باعث دور ماندن کودکان این مناطق از درس و مدرسه میشود . در بیشتر موارد ، نتایج اسف انگیز نیز به دنبال دارد؛ زیرا تعدادی از این کودکان در سنین آموزش از شرکت در کلاس درس باز میمانند و تعدادی نیز که شرکت در کلاسی که بچه های کوچکتر از خودشان در آن درس میخوانند ، ترک تحصیل میکنند.آموزش در کلاس های چند پایه ، شیوه ای است که دسترسی کودکان روستایی را به کلاس درس بیشتر میکند. البته تدریس در این کلاس ها نیازمند برخورداری از مهارتهای ویژه و روش های مناسب سازماندهی کلاس است. همچنین میتوان » به روز کردن شیوه های تدریس« ، کار آمد کردن بهره گیری از منابع « و افزایش مشارکت جمعی و توسعه ی سواد از دیگر دلایل تشکیل کلاس های چند پایه شمرد.
مدیرت کلاسهای چند پایه:
مدیریت کلاس درس را طبق الگوهای جدید آموزش میتوان چنین تعریف کرد: "مدیریت کلاس درس عبارت است از اقدام مشترک دانش آموزان و معلم کلاس و هدایت و کنترل علمی عوامل موثر در ایجاد یک نظم منطقی برای حداکثر استفاده از فرایند یاددهی و یاد گیری"بیشتر معلمان کلاسی را ترجیح می دهند که صدایی از آن در نمی آید و نظم را در اینگونه کلاسها عینیت یافته می بینند مدیریت کلاس هنری بزرگتر از ساکت نگه داشتن دانش آموزان به هنگام تدریس است .دانش آموزان کلاسهای چند پایه با توجه به محیطی که در ان تربیت شده ورشد یافته اند دانش آموزانی نیستند که به عمد قصد بر هم زدن کلاس را داشته یا حداقل جرات چنین کاری را داشته باشند.بلکه نارسایی در شیوه ی تدریس کمیت دروس و حتی فضای فیزیکی مدرسه انان را نا ارام میکند.
