بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه صنعت گردشگری و جهانگردی در بسیاری از کشورها به منزله ی نمادی از هویت فرهنگی و یکی منابع مهم کسب ارز است .
صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال ز ایی،رشد بخش خصوصی و توسعه ی ساختار زیربنایی می دانند. صنعت گردشگری امروزه به قدری در توسعه ی اقتصادی، اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را - - صادرات نامرئی - - نام نهادند.ایران به تصدیق سازمان یونسکو، از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان هشت کشور نخست جهان جای دارد و از منظرجاذبه های اکوتوریسمی و تنوع اقلیمی جزو پنج کشور برتر دنیاست.
طبیعت چهار فصل ایران، وجود دریا، کویر، چشمه های آب گرم، حیات وحش متنوع و انحصاری،جاذبه های گردشگری مذهبی و تمدن هفت هزار ساله این قابلیت را به ایران بخشیده است که در ردیف های نخست گردشگری جهان حرف نخست را بزند.
در سالهای اخیر، شهر بوکان به دلیل حدود، وسعت و موقعیت ویژه ای که شاهراه ارتباط بین استان های و آذربایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه بوده و شمال غرب ایران را به کردستان عراق متصل می نماید، نزدیکی به شهرهای مرزی - بانه- سردشت - و نیز رشد اقتصادی غیر رسمی ناشی از قاچاق کالا، جاذبه های طبیعی و تاریخی، پزشکی و وجود بزرگترین بازار دواب، انبار غله شمال غرب ایران و آب و هوای معتدل کوهستانی سالیانه تعداد زیادی گردشگر را از نقاط مختلف کشور به خود جلب کرده است. مقاله حاضر بیان کنندی نقاط گردشگری وجاذبه های این صنعت درشهرستان بوکان , ارائه راهکارها وپیشنهادات , جهت ارتقائ این صنعت که زمینه ساز پایداری وتوسعه دراین منطقه شهری می باشد.
مقدمه :
گردشگری دردنیای قدیم منحصربه امورزیا رت " پیام رسانی مسافرات های استثنایی جاسوسان وماجراجویان وهمچنیین طالبان علم بوده" امروز به مثابه یکی از مسائل مهم وموثر اقتصادی ویکی از عوامل برجسته ارتباطی " اجتماعی وفرهنگی درسطح جهانی در خورتوجه وبررسی است 1384 - و2 -
درواقع گردشگری به مثابه صنعتی موثر وتاثیرگذاربرجوامع توانسته است توجه سیاست گذاراران وبرنامه ریزان رابه خود جلب کند.این صنعت"فعالیت گسترده است که تاثیر اقتصادی "اجتماعی "فرهنگی وزیست محیطی مهمی رابه خود به همراه دارد وهریک درجای خود قابل بحث وبررسی است
دربسیاری از کشورهای جهان که به توسعه گردشگری پرداخته اند" تاثیرات درخور توجهی بر اقتصاد و مشاهد می شود.ازطرفی این صنعت می تواند در توسعه منطقه ای نیز نقشی موثر ایفا کند. به عبارتی توسعه خدمات جهانگردی علاوه بر اینکه اصالت های منطقه ای رابرجسته می سازد" از حاصل آن در حفظ وساماندهی این اصالت ها ونیز بوجودآوردن توازن بهینه ی منبع وطرز استفاده ی مناسب ازآن برای حفظ ونگهداری در رشد وتوسعه منابع طبیعی وملی نیز بهره می جوید " وهمزمان با آن از مزایای اقتصادی مربوط به آن هم برخوردارمی شود
همچنیین دولت ها به منظور جذب بیشتر گردشگران به مکان های گردشگرپذیر" اقدام به برنامه ریزی های برایمهیا ساختن این گونه محیط ها به منظور کسب درآمدهای بالاتر هستند.بنابراین " گردشگری توانسته است به عاملی تاثیر گذار در تغییرشکل فضایی مکان های موردبازدید بدل شود وچهری این مکان ها را نیز تغییردهد.البته بایدگفت : که تاثیر گردشگری صرفا تاثیرات مثبتی نیستند " بلکه عدم نظارت برچگونگی استفاده از محیط های گردشگرپذیرمی تواند آنها را تخریب کند ویا باعث رکود در بعضی از بخش های اقتصادی شود. اما برخی از کشورهای جهان " همگام با برنامه ریزی برای توسعه ی گردشگری ودر نهایت توسعه اقتصادی " اجتماعی وفرهنگی گ به به بعد پایداری آن نیز توجه دارند وسیاست توسعه پایدارگردشگری را در پیش می گیرند
" با رواج مباحث ومربوط به توسعه ی پایدار وبه ویژ پس از سال 1968که گزارش به پایداری محیطی بیش از گذشته توجه می شود ودر واقع کلید توسعه ی پایداری نیز حفظ وحراست توان های محیطی ومنابع وسرمایه به شمار می آید. گزارش رم حاصل بررسی پنج مولفه جمعیت " تولید " خوراک " آلودگی محیط " مصرف منابع تجدید ناپذیر " وفرایند صنعتی شدن در سطح جهان بود
هدف ا زاین گزارش"آگاه ساختن افکار جهانیان از کاهش منابع تجدید ناپذیر وافزایش جمعیت جهان بوده است - زیاری و 1378و. - 229درگردشگری پایدار"توجه به نیازیهای جامعه ی میزبان اهمیت فراوان داردوبه هنگام برنامه ریزی ودر فرایند مدیریت به این نیازهای توجه زیادی می شود "به ویژهدر چنیین صنعتی به این مسئله توجه می شود که مبادا این موضوع برساختار فرهنگی واجتماعی جامعه ی میزبان" تاثیرات ویرانگری یا منفی بگذارد
باتوجه به مسائل گفته شده" لازم است تاهمگام بابرنامه ریزی برای توسعه گردشگری به پایداری آن نیز توجه شود وخواست ها ونیازهای جامعه ی میزبان نیز درنظر گرفته شود. درسال 1999کنفرانس ملل متحددرباری محیط وتوسعه وکنفرانس زمین در ریو اظهار کردند که در سفر گردشگربه عنوان یکی از بخش های اصلی اقتصاد " شرایط مناسب ومثبتی رابرای رسیدن به توسعه ی پایدارفراهم می آورد
همگام با توجه به جامعه ی میزبان " لازم است تابه خواست ونیتز گردشگران نیز توجه شود . زیرا تجربه های شخصی گردشگر" کلید موفقیت در راهبرد توریسم است . ازاین رو راهبرد موفق توریسم باید شرایطی را فراهم کند که گردشگران تجربه های خویشایندی داشته باشند
امروزه شهرها یکی از پربیننده ترین مقاصد گردشگری جهان به شمار می آیندکه هرساله پذیرای میلیون ها نفر گردشگرند" جهانگردی شهری اکنون به فعالیتی مهم بدل گشته است که جریان کارها اقدام های اجتماعی وتغییرات فضایی فراوانی رابه ویژه در کشورهای اروپایی شکل می دهد
بنابه گفته ی داویدسون " گردشگری تجاری به صورت سفر مردم برای اهرافی که با کارشان مرتبط است. ازقدیمی ترین اشکال گردشگری به شمار می آید
شهربوکان طی چندسال اخیر " به ویژه ازسال 1385 به بعد پذیرای مسافران بسیاری بوده است که اکثر مسافران ورودی به بوکان به قصد خرید ازمراکز وبازارهای تجاری بانه ومهاباد ویا قصد مراجعه به پزشک به این شهر یا شهر ارومیه وتبریز از کردستان عراق به آنجا میباشد ویا سیاحانی جهت بازدید از غار آبی تاریخی سهولان در 35 کیلومتری بوکان - دومین غار آبی کشور بعداز غار علی صدر همدان میباشد - - غارقلایچی در 6 کیلومتری- کوه طرغه - بخصوص در ایام نوروزجهت برگزاری مراسم چهارشنبه سوری ونورورز یا 13 بدر همان روز طبیعت" باتوجه به ارتفاع 2200 که نماد ایستادگی وصبرو مقاومت در فرهنگ بومی ومحلی وایران زمین می باشد - به بوکان مسافرت کرده اند.
باتوجه به جنوبی ترین شهر استان ونزدیکی به شهرهای مرزی - بانه وسردشت وپیرانشهر ومریوان - وموقعیت شاه راه بودن واتصال شمل غرب ایران به کردستان عراق ورکود بخش های صنعتی و حتی کشاورزی به دلیل کمبود آب در سالهای اخیر عدی زیادی از جمعیت فعال شهر به قاچاق کالا و واردکردن کالا از شهرهای مرزی ذکر شده مشغول اند.
به دلیل وضع نشدن تعرفه های گمرکی بر این کالاها " قیمت تمام شدی آنها نیز نسبتا پایین تراز کالا داخلی ویا کالاهایی است که به صورت رسمی وارد کشور شده اند و همین عامل باسایر جاذبه های طبیعی وتاریخی وپزشکی سبب گشته تا تعداد زیادی گردشگر از شهرهابخصوص شهرهای مجاور - شاهین دژ-تکاب – سقز-میاندوآب-مراغه – ملکان - وکردستان عراق سالیانه به بوکان مسافرت کنند. بنابراین گردشگری در بوکان تجاری " تفریحی وپزشکی می باشد.لازم به ذکراست وجود بزرگتریی بازار دواب "انبار غله بودن شمالغرب کشورو شاه راه بود بوکان باعث مهاجرت بی رویه وتغییرات کالبدی وفضایی شهر در مسیر جاده اصلی بوکان – سقز شده است واین خود به ورود گردشگرا ن تجاری می افزاید.
مبانی نظری :
بسیاری ازدولت هادرسرتاسرجهان "به نقش واهمیت گردشگری به عنوان منبعی برای ایجاد درآمدواشتغال پی برده اند.درنتیجه " بسیاری از آنان مناسبات شان رابرای بهره گیری از مزیت های نسبی این صنعت توسعه داده اند. در زمان حاضر" توسعه ی مناسبات دویاچندجانبه در سطوح بین استانی" کشورپویادرسطح دولت های منطقه ای براساس توافقات درقالب همکاری های راهبردی برای توسعه گردشگری اهمیت یافته " که هدف آن بهرهگیری از مزایای بازارگردشگری است - . - reida"simthb"mcCloskey,2007براین اساس " سازمان گردشگری جهانی دربیانیه ای مانیل " گردشگری رانیاز اساسی درهزاره سوم معرفی کرده است
براساس چهردهه تحقیقات بانک جهانی " گردشگری به عنوان اهرمی قدرتمند درالگوواره توسعه مورد تایید قرار گرفته است " به طوری که مروری برمبانی نظری صنعت گردشگری " نقش این صنعت رابه عنوان عاملی تاثیرگذاربرتوسعه نشان می دهد
گردشگری دارای پیامدها وجنبه ی بسیاری است " ازجمله تاثیرات فضایی. دراینجا منظور ازتاثیرات فضایی " تاثیراتی است که گردشگری بربافت کالبدی شهرهابرجای می گذارد. درواقع منظورازفضا درمقاله حاضر" همان مفهوم عینی ازفضاست که بخش های مختلف شهرها ازجمله شبکه ی خیابان ها " بافت های مسکونی وسایر بخش های تشکیل دهنده شهررادربرمی گیرند.
گردشگری می تواند باایجادتغییر درمولفه های مختلفی ماننداقتصادی جمعیت وفرهنگ وخصوصیات دیگر اجتماعی " درتغییرات فضایی شهرهاموثر باشد. به عنوان مثال " این صنعت باعث شده است تا بخش عظیمی از جمعیت فعال جهان دراین بخش مشغول به کار شوند.
برآورد شورای جهانی سفر وجهانگردی - - w.t.t.c نشان می دهد که درسال 2000میلادی " سفر وجهانگردی 4/506 میلیارد دلار فعالیت اقتصادی ایجاد کرده است "که این رقم درسال 2010 به 8/454 میلیارد دلار خواهد رسیده به عبارت دیگر " فعالیت اقتصادی سفر وجهانگردی در فاصله سال های 2000 تا2010 سالیانه 4/2 درصد رشد خواهد داشت درواقع می توان گفت که امروزه گردشگری مفیدترین بخش صنعتی جهان است و حدود 13درصدازتولیدناخالص ملی راتشکیل می دهد . این صنعت بالغ بر100میلیون کارمند وبیشترین نیروی انسانی رابه کار می گیرد
گردشگری می تواند باعث افزایش درآمد مردم در مقصد شود" زیرا پولی که گردشگران درمقصد خرج می کنند " درآمد رابالا می برد وبا وضع مالیات نیز موجب افزایش پایه های مالیاتی درکشور می گردد. گردشگری همچنین می تواند برمحیط نیز تاثیرات مثبت ویامنفی بگذارد. با استفاده ازدرآمد ی که از گردشگری به دست می آید " می توان به حفظ وبهسازی وبازسازی محیط های گردشگریپذیر پرداخت ورودمسافریا گردشگر به هر مکان " موجب افزایش درآمد می شود وبودجه ی لازم برای حفظ آثارتاریخی وبه طورکلی محیط گردشگرپذیر به دست می آید
گردشگری در زمان حاضر به یکی ازبخش اثر گذار برکاربری زمین های شهری تبدیل شده است تاثیر گردشگری برشهر " هم ازنظرفعالیت مسافرتی "امورزیربنایی برای پذیرش واسکان گردشگران وهم ازنظرتاثیری که مستقیما از گردشگان می پذیرد" بسیار در خورتوجه است - lesly,1997,21 - به دلیل تاثیر فرصت های شغلی ناشی ازگردشگری برجمعیت پذیری مناطق وافزایش تقاضای کاربری های مسکونی " مقوله ی اشتغال جایگاه ویژ ه ای در برنامه ریزی کاربری اراضی شهری دارد " چرا که به واسطه ی ایجادمشاغل اصلی " مشاغل تبعی نیز شکل می گیرند " که البته هریک ازآنها دراستقرارنشان به اراضی معینی برای فعالیت نیازدارند.
درنتیجه " بافت کالبدی فضایی شهرها به این شیوه تحت تاثیر گردشگری قرار خواهد گرفت .بارشد بخش گردشگری درشهر" درآمدهای ناشی ازرشد این صنعت باعث افزایش سرمایه گذاری های بیشتر در بخش گردشگری وفعالیت های مرتبط با آن خواهدشد. یکی ازاولین عناصر شهری که از رشدگردشگری ویا هرتغییر اقتصادی دیگری درشهرها تاثیر می پذیرد" زمین خواهد-به ویژه درکشورهایی که نظارت دولتی برزمین وجودندارد ویا به عبارتی هیچ نوع سیاست مشخصی دراین زمینه مشاهده نمی شود .
در نتیجه" ازحیث قیمت زمین ومسکن " نواحی متفاوت شهری پدید می آیند که برنوع کاربری های زمین تاثیر خواهدگذاشت . بدین ترتیب " نواحی سودآورتراز لحاظ اقتصادی وتجاری به کاربری های سودآور اختصاص می یابند وساختمان های مسکونی نیز ازاین مراکز فاصله می گیرند وبه طرف حومه های شهری تمایل می یابند" که همین امر سبب گسترش محدوده ی شهر خواهد شد. همچنان که شهر گشترش پیدامی کند " ارزش زمین درمرکز روبه افزایش می رود " وهمراه باآن مخارج تراکم وتمرکز وسایر هزینه های ناشی ازهزینه های خارجی نیز بالا می رود
همزمان بارشدکاربری های مربوط به بخش گردشگری وافزایش تمرکز وتراکم درشهر" نیاز به کاربرهای دیگر از جمله شبکه ی معابر ودسترسی ها "تاسیسات وتجهیزات زیر بنایی شهری افزایش می یابد " که باعث گشترش کالبدی شهر خواهد شد. بنابراین " گردشگری می تواند به توسعه ی فضایی – کالبدی شهری سرعت بخشید به طورکلی " گردشگری می تواند شهررابه مکان بهتری برای زندگی تبدیل کند وازآن دسته از ویژگی های شهری که شهروندان بیشترین اهمیت رابه آن می دهند حمایت کند. برای دستیابی به این اهداف باید چشم انداز شهرمشمول چشم اندازی که دارای ویژگی های شهری باشد.
جایگزینی تعداد اندکی ازبخش ها مرکزی یابه عبارت دیگر تله های توریستی شود. افزون براین " سرمایه گذاری درامر گردشگری رامی بایست به عنوان بهبود دهندی چشم اندازی کلی شهر وفضای شهری ودرعین حال حافظ میراث طبیعی وفرهنگی نگریست .
گردشگری علاوه برآثار اقتصادی " آثار اجتماعی وفرهنگی نیز درپی دارد.تاثیرات اجتماعی " تغییراتی است که در زندگی مردم جامعه ی میزبان رخ می دهد . این تغییرات به سبب تماس مردم محلی باگردشگران بوجود می آید.تاثیرات فرهنگی نیز تغییراتی است که درشیوی زندگی " سبک معماری " هنر وآداب ورسوم جامعه ی میزبان رخ میدهد
