بخشی از مقاله
چکیده
دخل و تصرف انساندر طبیعت لزوماً به معنای ایجاد تغییرات در شکل طبیعی و اولیه محیط است. تداوم اعمالانسان در تغییر شرایط محیط طبیعی، نهایتاً میتواند توازنهای موجود محیط را بر هم زده و زنجیرهای از پیامدهای ناخواسته را در بر داشته باشد و آلودگیهای محیطی چندی را به دنبال بیاورد، چنانچه هم اینک جوامع با این معضل رو برو گردیدهاند. آلودگیهای زیست محیطی، انواعی دارند که مهمترین آنها عبارتند از: آلودگیهای هوا، آب، خاک، صوت، شیمیایی و هستهای. در این پژوهش سعی میشود تحولات جمعیتی شهر بوکان در چند دهه بررسی شده و تاثیر آن بر آلودگی محیط زیست شهری ارزیابی گردد و سپس با ارئه راهکارهای به کاهش این آلودگیها پرداخته شود تا اکولوژی شهری به نحو احسن برای نسلهای آینده حفظ شود که در راستای اهداف توسعه پایدار شهری است.
-1 مقدمه
از مسائل روز جهان مساله حفظ محیط زیست است. فاجعه زیست محیطی نه تنها آرامش و امنیت را از زندگی انسان می-رباید که موجودیت بشر را تهدید میکند - ولایی،. - 24:1384 محیط زیست، محل زندگی و تأمین کننده اصلی ترین نیازهای انسان است و پدیدهای میباشد که هر روز بر اهمیت آن افزوده میگردد اما متأسفانه انسان در دوران سلطهاش بر این کره خاکی به استفاده بی رویه و بدون برنامهریزی از منابع طبیعی، ایجاد آلودگی های خطرناک در خاک، آب و هوا و از بین بردن توان زیست آن، پرداخته است - ادهمی و اکبر زاده،. - 37:1390 تولید مواد زاید چه به صورت جامد، گاز یا مایع، هدیه تمدن جامعه بشری به جهان است.
در جوامع بزرگ شهری میزان زیاد زبالههای تولیدی که نتیجه فعالیتهای گسترده انسان است، مشکلات بسیار زیادی برای مدیریت جمع آوری مواد زاید بوجود آورده و ادامه این گونه موارد مشکلات زیادی برای محیط زیست به وجود میآورد که دیگر اکوسیستم ظرفیت لازم برای نگه داشت آن را نخواهد داشت - : 2004Juhasz & etal, . - 121 با نگاهی به روند توسعه فیزیکی شهرها، به ویژه در نیمه دوم قرن حاضر، معلوم میشود که عنصر محدود که زمین قابل سکونت انسان میباشد تحت تاثیر عواملی چون ازدیاد جمعیت - رشد طبیعی و مهاجرت از روستا به شهر - ، ادغام روستاها در بافت فیزیکی شهرها، گستردگی و پر شمار شدن واحدهای تولیدی، خدماتی و مسکونی، تغییر الگوی مصرف زمین، افزایش حرص و طمع انسانها، زمین خواری و سو مدیریت و مانند آنها با آهنگی سرسام آور کاهش مییابد - محمدزاده،1386،. - 94
در دهههای اخیر افزایش رشد اقتصادی و بهبود وضعیت بهداشت خانوارهای روستایی، باعث افزایش تعداد خانوارها در سطح روستا شد. روستا برای تامین مایحتاج خود اقدام به دفع مازاد جمعیت خود به نفع شهر نمود. جمعیت دفع شده با مهاجرت به سوی شهرها عمدتا شهرهای میانی و بزرگ مشکلات عمدهای را به وجود آوردند از جمله این مشکلات آلودگیهای زیست محیطی بود. اگر هدف این است که محیط مناسب برای زندگی انسانها چه در داخل و چه در خارج محیط مصنوع فراهم شود، در آن صورت لازم است اهمیت بیشتری به محیط زیست داده و از زیانها و عواقب ناشی از سهل انگاری به شدت پرهیز شود.
این مقاله با توجه به ارتباط تنگاتنگ موجود میان روند توسعه فیزیکی شهرها ناشی از افزایش جمعیت و محیط زیست، بر آن است که چشم انداز کلی این توسعه و عوارض زیست محیطی ناشی از آن را در سطح شهر بوکان به صورت توصیفی ترسیم، و بر این مبنا توجه دست اندرکاران و برنامهریزان را در برخورد به موقع به این معضل بیش از پیش معطوف نماید. که اساس آن راهکارهای اجرایی پیشنهاد شده در آخر این پژوهش میباشد.
-2 انواع آلودگیهای زیست محیطی
-2-1 آلودگی هوا
آلودگی هوا عبارت است از وجود یک یا چند مادهی آلوده کننده در هوای آزاد به میزانی که در مدت زمان معین بتواند کیفیت هوا را به ضرر انسان، حیوان، گیاه و اشیا تغییر دهد. آلودگی هوا را نمیتوان مربوط به دوران حاضر یا یک عنصر خاص دانست حتی قبل از این که بشر اولیه موفق به کشف آتش شود یعنی بتواند با برهم زدن دو سنگ - - آتش زنه - - بر یکدیگر و یا ایجاد اصطکاک سریع بین دوقطعه چوب خشک آتش تولید کند آلودگی هوا بر اثر دود حاصل آتش سوزی طبیعی جنگلها وجود داشته است. امروزه مواد آلوده کننده هوا عبارتند از هر نوع ماده گازی، مایع، جامد و یا آمیختهای از آنها که در هوای آزاد پخش میگردد و باعث آلودگی هوا میشود، و یا تولید بوهای نامطبوع میکند، این منابع را میتوان به صورت زیر طبقه بندی نمود: 1 منابع خانگی -2 منابع تولیدی و صنعتی -3 ترافیک وسایل نقلیه موتوری به طور کلی آلودگی هوا میتواند از آثار گوناگون زیر برخوردار باشد:
1. کاهش سلامت و یا تهدید جدی سلامت انسان
2. آسیب وارد آوردن به جانوران
3. آسیب وارد آوردن و یا حتی تخریب پوشش گیاهی
4. ایجاد خورندگی در فلزات و روکش های حفاظتی
5. ایجاد فرسودگی و خورندگی در ساختمانها
6. فرسایش تخریب آثار هنری مانند مجسمه ها و بنا های تاریخی
-2-2 آلودگی خاک
خاک اساس هستی، تولید و انبار مواد خام است و نقش بسیار مهمی در زندگی انسان ایفا میکند. خاک یکی از منابع مهم و ارزشمند طبیعت است. بدون داشتن خاک سالم حیات و زندگی روی زمین امکان پذیر نخواهد بود. % 95 غذای انسان از زمین حاصل میشود. برنامهریزی برای داشتن خاک سالم و تولید کننده لازمهی بقای انسان است. هر گونه تغییر در ویژگیهای اجزای تشکیل دهندهی خاک بطوری که استفاده از آن ناممکن گردد آلودگی خاک نامیده میشود. خاک منبع درآمد و تولید و اساس جمیع تمدن مادی است. حفظ خاک همانند حفظ آب و هوا ضروری میباشد. عواملی که خاک را آلوده میکنند عبارتند از:
1. فعالیتهای مختلف انسانی از جمله ریختن مواد سمی مانند انواع حلالها، مواد رنگی و شویندهها، کودها و سموم کشاورزی آلودگی زمین و خاک را گسترش میدهند.
2. اتومبیلها، کامیونها و هواپیماهایی که زباله جابهجا نمیکنند بلکه موادی از قبیل سوخت حمل میکنند، که بر اثر ریخته شدن و خارج شدن آنها از وسیله نقلیه آلودگی خاک رخ میدهد.
3. عدم تصفیه فاضلابهای صنعتی و خانگی
4. باران اسیدی که بر اثر آلودگی هوا ناشی از مصرف سوختهای فصیلی میباشد به وجود میآید.
5. پیامدهای ناشی از افزایش جمعیت از جمله تولید بیش از حد زباله، فاضلابهای شهری زیاد آلودگی خاک باعث ازبین رفتن پوشش گیاهی ورشد و نموگیاهان و درنهایت منجر به فرسایش خاک و بیابان زایی میشود.
-2-3 آلودگی آب
آب یکی از مهمترین و بنیادیترین عامل حیات موجودات زنده است از این نظر جلوگیری از آلودگی آب نیز به همان نسبت مهم و مورد توجه میباشد عوامل آلوده کننده آب بسیار گوناگوناند و میتوانند هم منابع آبهای زیرزمینی و هم آبهای سطحی را آلوده کنند. آب آلوده شده برای % 75 مردم جهان در کشورهای رو به توسعه مسئله بسیار جدیتری است. 80 % بیماریهای جهان ناشی از آبهای آلوده شده است. آلودگی آب عبارت است از افزایش مقدرا هر معرف اعم از شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی که موجب تغییر خواص و نقش اساسی آن در مصارف ویژهاش شود. منابع آلوده کنندهی آبهای سطحی عبارتند از:
1. آلوده کنندههای صنعتی
2. فاضلاب خانگی
3. حشره کشها ، سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی
