بخشی از مقاله
چکیده
گستردگی و پیچیدگی روزافزون فعالیتها و وجود انواع ریسکها و کمبود منابع عملا کنترل مستقیم و انفرادی واحدهای اقتصادی را غیر ممکن کرده است. بدین منظور برای کنترل غیر مستقیم عملیات سازمان، استقرار و استمرار یک نظام کنترل داخلی توانمند ضروری به نظر میرسد. از این رو نهادهای حرفه ای و قانون گذاری کشورها چارچوبها و رهنمودهایی برای استقرار و ارزیابی کنترلهای داخلی بیان نموده اند.
مهمترین و معروف ترین سیستم های کنترل داخلی از نظر جامعیت، اثربخشی و گستردگی در کاربرد، الگوی طرح شده از سوی کمیته سازمانهای مسوول کمیسیون تردوی ملقب به کوزو است. این سازمان راهنمایی هایی جهت بکارگیری عوامل مختلف برای جلوگیری از تقلبات گزارشگری مالی ارایه می کند. در ایران هم با فاصله نسبتا طولانی از قافله براه افتاده جهانی در 16 اردیبهشت 1391 ، سازمان بورس و اوراق بهادار دستورالعمل کنترلهای داخلی ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را مصوب و لاز م الاجرا کرد.
مقدمه
در گذشته مفهوم کنترل داخلی به بازبینی داخلی محدود میشد. شکستهای بزرگ حسابرسی دهه 1980 موجب شد کمیسیون ملی گزارشگری مالی متقلبانه در آمریکا، کمیسیون مطالعه انتظارات عمومی از حسابرسی ها - کمیسیون مک دونالد - در کانادا و کمیته وضعیتهای مالی راهبری شرکتی - گزارش کدبوری - در بریتانیا، برای بررسی دلایل بیشمار شکستهای شرکتها، تقلب و شکستهای حسابرسی ایجاد شوند که یافته های اصلی این گزارش بر اهمیت داشتن سامانه کنترل داخلی اثربخش و نبود اجماع درباره تعریف کنترل داخلی تاکید کردند. در نهایت کوزو در سال 1992 راهنمایی هایی جهت بکارگیری عوامل مختلف برای جلوگیری از تقلبات گزارشگری مالی ارایه می کند.
همچنین سازمان مذکور توصیه هایی برای شرکتهای سهامی عام و حسابرسان مستقل آن، برای کمیسیون بورس و اوراق بهادار - SEC - و سایر قانون گذاران در این حوزه و نیز برای موسسات آموزشی منتشر می کند. ده سال بعد از انتشار این چارچوب، پیام قانون ساربنز آکسلی، به طور خاص بر روی اهمیت برقراری کنترل های داخلی شکل گرفت. این قانون نه تنها سازمانها را به ایجاد و حفظ کنترلهای داخلی موثر بر گزارشگری مالی ملزم نمود، بلکه مدیران و حسابرسان مستقل را به ارزیابی و گزارش اثر بخشی این کنترلها ملزم کرد. در این نوشتار چار چوب کوزو، اصول و اهداف آن به جهت رهنمودی برای استقرار مطلوب سیستم کنترل داخلی در سازمان به صورت کلی معرفی و بررسی میشود .
اهمیت کنترل داخلی در پی رشد و گسترش واحدهای تجاری در آمریکا و در برخی کشورهای خارجی، رشوه خواری روش مقبولی برای انجام کارهای تجاری محسوب میشد. این امر موجب شد قانون فساد مالی در سال 1977 در مجلس آمریکا تصویب شود که در آن قانون، مسئولیت مدیران در برابر مدیریت ریسک تقلب افزایش یافته و شرایطی خاص برای کنترلهای داخلی و ضوابط کنترل داخلی تنظیم کردند و شرکتها ملزم شدندکنترل داخلی مناسبی در شرکت وضع کنند. افزایش شکستها و رسوایی های حسابداری سازمانها در دهه های اخیر ، باعث بی اعتمادی به حرفه حسابداری شد و نیاز به استقرار سیستم کنترل داخلی اثربخش به عنوان جزء لاینفک سیستم مدیریت مورد توجه جدی قرار گرفت.
بدین منظور قوانین، استانداردها و رهنمودهای جدیدی با هدف بهبود راهبری و اصول راهبری سازمانها افزایش یافت. هرچند این استانداردها و رهنمودها از منابع مختلفی سرچشمه میگیرند ولی همه آنها در یک اصل با هم مشترک هستند و آن راهبری شرکتی مناسب است که در ماهیت آن تقاضا برای سامانه های اثربخش کنترل داخلی نهفته است. با توجه به عوامل بالا و به منظور جلوگیری از تقلبات گزارشگری مالی و حمایت از سهامداران و همچنین تغییرات جهانی در عرصه راهبری شرکتی ضرورت استقرار و ارزیابی کنترلهای داخلی احساس شد.
کوزو و نقش آن در گزارشگری مالی
در واقع کوزوُ، سازمانی است که در سال 1985 برای حمایت از کمیسیون ملی برای پیشگیری از گزارشگری مالی متقلبانه تشکیل شد. این سازمان متعلق به بخش خصوصی بوده و راهنمایی هایی جهت بکارگیری عوامل مختلف برای جلوگیری از تقلبات گزارشگری مالی ارایه می کند. همچنین سازمان مذکور توصیه هایی برای شرکتهای سهامی عام و حسابرسان مستقل آن، برای کمیسیون بورس و اوراق بهادار - SEC - و سایر قانون گذاران در این حوزه و نیز برای موسسات آموزشی منتشر می کند
مضافاً کوزو توسط پنج نهاد حرفه ای، انجمن حسابداران آمریکا ، انجمن حسابداران خبره عمومی آمریکا ، انجمن مدیران مالی بین المللی ، انجمن حسابداران مدیریت و انجمن حسابرسان داخلی حمایت می شود .اولین چارچوب یکپارچه کنترل داخلی تهیه شده توسط کوزو در سال 1992 منتشر شد. ده سال بعد از انتشار این چارچوب، پیام قانون ساربنز آکسلی، به طور خاص بر روی اهمیت برقراری کنترل های داخلی شکل گرفت.
این قانون نه تنها سازمانها را به ایجاد و حفظ کنترلهای داخلی موثر بر گزارشگری مالی ملزم نمود، بلکه مدیران و حسابرسان مستقل را به ارزیابی و گزارش اثر بخشی این کنترلها ملزم کرد. سپس در سال 2013 نسخه بازنگری شده کنترلهای داخلی 1992 را به منظور پاسخ به نیازهای در حال تغیر محیط کسب و کار منتشر کرد. تقریبا تمام کشورها گزارشگری کنترل داخلی را الزامی کردهاند کشور ما هم با یک وقفه بسیار طولانی از سایر کشورها در سال 1391 ، سازمان بورس و اوراق بهادار دستورالعمل کنترلهای داخلی ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را مصوب و لاز م الاجرا کرد. با وجود الزامی شدن این دستورالعمل هنوز شرایط مناسب برای اجرا شدن آن فراهم نشده است.
تعریف کنترلهای داخلی کنترلهای داخلی به آن دسته از اقداماتی که توسط مدیریت برای اطمینان از اجرای صحیح امور و مطابقت آن با مقررات و سیاستهای واحد تجاری صورت می گیرد گفته میشود که هدف اصلی آن بالا بردن کارایی واحد تجاری و سود مندی عملیات واحد تجاری می باشد
کنترل داخلی به عنوان عاملی اصلی و جداییناپذیر از فرایند اساسی مدیریت در امور برنامهریزی، اجرا و نظارت محسوب میشود. مسئولیت یک کنترل داخلی خوب بر عهده مدیران است. مدیریت هدفها را یکپارچه میکند، فعالیتها و سازوکارهای کنترلی را در جای خود جایگذاری و کنترل را نظارت و ارزیابی میکند. بنابراین کنترل داخلی ابزاری برای مدیریت و به طور مستقیم مرتبط با هدفهای سازمان است.
با اینکه مدیریت رکن اصلی کنترل داخلی است، اما همه کارکنان سازمان نقشهای مهمی در ایجاد واجرای آن دارند. کارکنان افرادی هستند که کنترلهای داخلی را به اجرا در میآورند؛ پس سیستم کنترل داخلی زمانی در بخش عمومی میتواند اثربخش باشد که در استقرار آن به رفتار اخلاقی و شایستگی های فنی کارکنان توجه شود. بنابراین دستیابی به کنترل داخلی مناسب، مستلزم وجود کارکنان متعهد و درستکار و دارای ارزشهای اخلاقی قوی است.
