بخشی از مقاله
چکیده
شهر مجموعه ای ترکیب شده از عوامل مختلف طبیعی، اجتماعی و محیطی است که ساخته دست انسان است که خود انسان عنصراصلی .نماید. طراحی شهری بخشی از طراحی فضای کالبدی است که با رشته های مختلف هنری و علمی سروکار دارد و بخش بسیار مهم و حساسی از هویت شهروندان یک شهر محسوب می شود.در طراحی شهری باید حداقل خدمات و امکانتات شهری بصورت یکسان در اختیار تمام اقشار بویژه جانبازان و معلولین قرار گیرد و در عین حال تنوع و امکان انتخاب متفاوت را برای گروهه های مختلف جامعه فراهم سازد.شهر ایده ال و مناسب باید که تمام تعاریف فوق را در طراحی شهری خود داشته و نیز به گونه ای طراحی شود که فعالیت تمامی افراد جامعه از هر قشر و با هر محدودیتی را فراهم نماید. هدف از این مقاله بررسی مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان و جانبازان شهر ایوان بصورت توصیفی تحلیلی می باشدپس از جمع آوری داه ها به روش کتابخانه ای و میدانی، به تجزیه و تحلیل آن مبادرت نموده و مورد بررسی قرار گرفته.در پایان آنچه را می توان از این مقاله نتیجه گیری کرد به این طورت است که فضا های شهر ایوان و مبلمان این شهر مناسب قشر معلول و جانباز این شهر نیست و شهر مشکلات عدیده ای برای این قشر دارد.
کلمات کلیدی: مبلمان شهری؛ جانبازان؛ افراد ناتوان، شهر ایوان
مقدمه بیان مساله
ارزیابی فضاهای عمومی و مبلمان شهری با توجه به نیازهای معلولان و جانبازان و برنامه ریزی برای آنها یکی از ضروریات هر جامعه بخصوص جامعه ماست که بعد از جنگ تحمیلی با جمع کثیری از جانبازان و معلولان مواجه شد است.مناسب سازی فضاهای شهری و بهبود قابلیت دسترسی و تحرک افراد دارای معلولیت در کاهش فقر بسیار مهم می نماید.همه افراد معلول در کشورهای در حال توسعه جهان بویژه کشور ما از میزان بالای فقر و عدم دسترسی به فرصت های برابر اجتماعی و اقتصادی و بالتبع آن نامناسب بودن فضاهای شهری رنج می برند.تلاش برای کاهش فقر معلولان از طریق بهبود قابلیت دسترسی با تمرکز بر رویی مناسب سازی فضاهای عمومی شهری بویژه مبلمان شهری امکان پذیر باشد.بنابراین نیازهای اساسی معلولان و جانبازان از جمله تحرک، دسترسی به فضاهای شهری و نیازهای حسی و حرکتی آنان نباید در فضاهای شهری نادیده گرفته شوند.برآورد های آماری از طرف سازمان ملل نشان می دعهد که جمعیت جهان در سال 2010 میلادی به رقمی معادل 7 میلیارد نفر خواهد رسید.بر همین اساس، از طرفی 10 درصد از این جمعیت را به نوعی معلولان تشکیل می دهند - محمودزاده، 2،. - 1371
این نکته شایان ذکر است که جدا از معلولیت های ناشی از جنگ تحمیلی، معلولیت های مادرزادی، حوادث، سوانح، عدم رعایت مقررات بهداشتی، آلودگی محیط زیست و ... نیز رو به افزایش است - مقیاتی، 1373، - 1دور نگه داشتن این قشر از جامعه و استفاده از نیروهای بالفعل و بالقوه آنها، به اقداماتی نیاز دارد، از جمله مهمترین این اقدامات مناسب سازی مبلمان شهری است.دسترسی معلولان به بناها و تجهیزات شهری، شبکه حمل و نقل، مرکز تفریحی و گردشگری، نه تنها موجب می گردد تا از استعدادها و نیروهای آنها استفاده مفید به عمل آید بلکه به نوعی پیشگیری از وقوع معلولیت های جدید نیز به شمار می آید - بابایی اهری، 1373، . - 6 شهرستان ایوان، شمالی ترین شهرستان ایلام با مساحت کل یک هزار و 151 کیلومتر مربع می باشد که 4/4 درصد از مساحت استان ایلام را تشکیل می دهد.
موقعیت جغرافیایی آن بین 33 درجه و 50 دقیقه عرض شمالی و 16 درجه و 19 دقیقه طول شرقی، واقع شده و متوسط ارتفاع آن از سطح دریا 1170 متر است - محمدیان، 1392، - 54 در یک دهه اخیر شهر دارای رشد فزاینده ای بوده این رشد سریع جمعیت و بدون برنامه موجب گردید مبلمان شهری مطابق با این توسعه پیش نرود و در بیشتر مناطق شهر شاهد کمبود یا نبود تجهیزات و مبلمان های شهری باشیم.هم چنین، از آن تعداد تجهیزات موجود نیز تعداد بسیار اندک ی قابلیت استفاده برای معلولان و جانبازان دارد.با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به یکی از مهمترین نیازهای معلولان و افراد ناتوان در شهرستان ایوان؛ یعنی مبلمان و تجهیزات شهری پرداخته می شود.
پیشینه تحقیق
اعلامیه ی جهانی حقوق بشر در سال 1924 میلادی علاوه بر پوشش همه ی انسانها، دامنه ی نگاه انسانی به افراد معلول را گسترش داد.سازمان ملل متحد قوانین فرصت های برابر برای افراد معلول را در سال 1994 میلادی تصویب کرد و چارچوب های بین المللی توسط مدافعان حقوق بشر و قانون گزاران برای حل مساله ی ناتوان و معلول در آ لحاظ شد و دستورالعمل هایی را برای هدایت برنامه های مربوط به دسترسی برای همه ی افراد ارایه کرد - Stanberry and hugo, 2000, 3 - .در این راستا، موسسه های خیریه و وام دهنده مانند بانک توسعه و بانک جهانی در پیشرفت و حل مسائل و مشکلا معلولان و ناتوان و مطرح کردن سیاست های مربوط به سیستم حمل و نقل به ویه پروژه های مختلف شهری نقش قابل توجهی داشته اند.البته، این فرایند توسط سازمان های جهانی از جمله سازمان هایی در بریتانیا و سوئد ادامه یافت - Inter_American .Development Bank, 2001,2 -
در کشورهای در حال توسعه، تدارک خدمات برای افراد معلول و ناتوان هنوز هم تا حد زیادی تابع دولت و جامعه مدنی است.رویکرد حقوق بشر به معلولات و ناتوانان مانند هر شهروند عادی که حق دادرد از فرصت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجود در جامعه بهرمند گردد.هر چند این فرایند به آرامی از سوی برخی از جوامع در حال توسعه پذیرفته شده است؛ باز این مهم نسبت به کشورهای توسعه یافته بسیار کمتر صورت پذیرفته است.برخی از کشورهای در حال توسعه به ویژه آمریکا لاتین و آسیا روش هایی را در ارتباط با این رویکرد، یعنی پذیرفتن افراد معلول و ناتوان در جامعه مدنی و مناسب سازی فضاهای شهری و سیستم حمل و نقل شهری در پیش گرفته اند . - Dfid, 2000,5 - در کشور ما نیز پس از جنگ تحمیلی و افزایش تعداد معلولان و جانبازان، رفته رفته بیشتر سازمان ها و مراکز دست اندار کشور، برنامه ریزی و مکان یابی صحیح مبلمان شهری را به عنوان راهبردی قطعی برای ایجاد محیطی پایدار، مناسب و منطبق بر شرایط بومی در نظر گرفتند.ایجاد رشته ها و گرایش های برنامه یزی و طراحی شهری در دانشگاها و متعاقبا نگارش پایان نامه ها و مقالات پژوهشی و کاربردی محققان از یک سو و برگزاری همایش ها و کنفرانس های متعدد سازمان ها از سوی دیگر، به تحقق بیشتر این مناسب سازی محیط شهری منجر شد.البته می توان برگزاری همایش ملی مناسب سازی شهری در سال 1385 را گامی بزرگ و مثبت در این راستا ارزیابی کرد.
روش تحقیق
روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی است.برای جمع آوری اطلاعات هم از روش اسنادی و کتابخانه اس استفاده شده و هم با توجه به نوع تحقیق برای جمع آوری اطلاعات میدانی اقدام به روش مشاهده مستقیم توسط نگارنده شده است.
مبانی نظری
مبلمان شهری، معلولان، جانبازان
کم نیستند کشورهایی که امکانات ویژه ای برای این قشر - معلولان، جانبازان و سالمندان - در نظر می گیرند و در به وجود آوردن سیمای شهرشان رابطه ی مستقیم بین نیاز این قشر و مبلمان شهری به وجود می آورند. به جرات می توان گفت ابتدایی ترین امکانات، وجود پله هایی کم ارتفاع و سطح شیب دار مناسب - رمپ - می باشد که نیاز اولیه ی این قشر را برای حضور در جامعه و محیط به وجود می آورد. گذشته از پارکینگ های ویژه و یا نیمکت های مناسب، حتی گاهی کمبود یا نبود دستگیره هایی که باید به موقع به کمک این نیازمندان بیاید نیزاحساس می شود .
اما باید اذعان داشت که کشورما،ایران نیز به سان بسیاری از کشورهای جنگ زده ی جهان سوم،در ایجاد تعادلی بین طراحی مبلمان شهر و نیاز این قشر خاص موفق نبوده است و حتی هنوز بسیاری از ساختمان های اصلی دولتی نیز از داشتن اولیه امکانات برای تردد این افراد محروم هستند و ابتدایی ترین نتیجه ی حاصله، به عدم حضور ایشان در محیط و برآورده نشدن نیازهایشان منجر می شود. در حالی که راقم این سطور شاهد بوده است در کشورهای اروپایی حتی در فروشگاه های بزرگ عمومی برای این قشر صندلی های چرخ داری - ویلچیر - برقی طراحی شده بود که دارای سبد ویژه ی خرید بوده و امکان خرید و عبور از تمام غرفه ها را فراهم می کرد و جالب تر این که حتی گاهی سبدهای خرید برای نشستن کودکان دارای محلی خاص بوده و شگفت این که فرزندان دو قلو نیز از قلم نیفتاده و برای ایشان نیز سبدهای ویژه ای طراحی شده بود. شاید به جا باشد که از خود بپرسیم چه درصدی از فروشگاه های بزرگ ما دارای پارکینگ های بزرگ و مناسب است که سبدهای خرید - ترولی - تا کنار خودروها دسترسی دارد و یا چه تعدادی از آن ها محلی برای سرگرمی و بازی کودکان دارند.
مبلمان شهری و معلولان
مناسب سازی فضاهای شهری بستر کالبدی در راستای رسیدن به فرصت های برابر همه ی افراد و اقشار جامعه به منظور حرکت در سطح شهر و دسترسی هر فرد به تمامی فضاهای شهری، از ضروریات رشد و توسعه جامعه می باشد . - Oliver.1975,22 - دسترسی معلولان به بناها و تجهیزات شهری، شبکه حمل و نقل، مراکز تفریحی و سایر کاربریهای متنوع شهری، نه تنها موجب می شود از استعدادها و نیروهای آنان استفاده مفید به عمل آید، که نوعی پیشگیری از وقوع
