بخشی از مقاله
چکیده
در اجرای پروژههای صنعت نفت، گاز و پتروشیمی مشکلاتی در خصوص کیفیت کار، افزایش زمان و هزینه نسبت به برآوردهای اولیه وجود دارد که بخشی از آن ناشی از عدم به کارگیری روشهای نوین مدیریت پروژه میباشد. زنجیره بحرانی متدولوژی جدیدی است که بر مدیریت سیستماتیک پروژه با در نظرگیری عوامل دارای عدم قطعیت که مانع اجرای پروژه میشوند و بسیج همه جانبه منابع برای رفع این موانع تاکید دارد. هدف زنجیره بحرانی، تحویل به موقع پروژهها در بودجه و دامنه تعریف شده و نیز استفاده بهینه از منابع میباشد.
سیستم مدیریت پروژه نوین با عنوان رویکرد زنجیره بحرانی پروژه، بر اساس ایده تئوری محدودیتها و مدیریت محدودیت توسط گلدارت ارائه گردید. در این سیستم تمرکز از حل مشکلات و محدودیتهای محلی، به حل مشکلات و محدودیتهای کلی پروژه و یا به عبارت دیگر از بهینگی محلی به بهینگی کلی تغییر یافته که این مساله منجر به ایجاد بهبود قابل ملاحظهای در دستیابی به اهداف پروژهها گردیده است.
.1 مقدمه
در سالهای ابتدایی قرن بیست و یکم کشور ما از جمله کشورهایی است که با تاسی از کشورهای در حال توسعه، اولویت بخشیدن به رشد و سازندگی، ساخت و بهرهبرداری از پروژههای بزرگ و مهم را در عرصههای مختلف اقتصادی، صنعتی در دستور کار خود قرار داده است به گونهای که بیش از یک دهه است که همه ساله سهم بودجه عمرانی دولت از بودجه جاری آن پیشی گرفته و از این رهگذر اولویت اصلی اقتصادی کشور، ساخت و تدارک پروژههای زیربنایی مختلف اعم از نفت، گاز، برق، آب و ... میباشد.
به درازا کشیدن زمان اجرای پروژهها، ضعف مشهود کیفی پروژههای اجرا شده، هزینه تمام شده بسیار بالای پروژهها نسبت به برآوردهای اولیه، فقدان استراتژی قوی جهت انجام پروژهها، ضعف آموزش در جهت بهرهبرداری از پروژههای اجرا شده را میتوان به عنوان بخشی از مشکلات مهم پروژهای کشور ارزیابی نمود. پروژههای کشور عموما به همان روش سنتی و برنامه ریزی نشده اداره شده و فقدان دید سیستماتیک در رابطه با بکار بستن مجموعه تکنیکهای مدیریت پروژه و استانداردهای پروژه موجب وارد شدن میلیاردها دلار خسارت به منافع ملی میگردد. باید توجه داشت که هرگونه تاخیر در اجرای برنامههای توسعه و عدم بهرهبرداری از پروژههای عمرانی دقیقاً مصداق اتلاف منافع ملی است و مهمترین منبع ملی که در این راستا از دست میرود عامل زمان است که در دنیای پرشتاب امروز باارزشترین سرمایه ملت هاست
مدرنیته، پیشرفت مداوم است و پیشرفت رقابت را به مفهوم پیشتر بودن میآفریند. در این میان، زمان نیز دچار واژگونی در مفهوم و کاربرد شده است. آنچه در دوران مدرنیته حائز اهمیت است؛ هرچه سریعتر پیش رفتن است. برای پیشرفت سریع ناچار از بکارگیری نیروهایی هستیم که به طور موازی بر روی یک پروژه و برای رسیدن به یک هدف کار میکنند. اما مساله به این سادگی حل نمیگردد، برای کار یک تیم بزرگ، نیازمند مدیریت صحیح و سریع آن هستیم تا بتوانیم از آشفتگی جلوگیری کنیم.
این مساله باعث گردید که علم کنترل پروژه به وجود آید. هدف از این دانش چگونگی مدیریت یک تیم بزرگ از مهندسین، کارگران و کارمندان بود به صورتی که بتواند در سریعترین زمان ممکن انجام یک پروژه را به انتها برسانند. در کنار زمان عوامل دیگری نیز در کار هستند، بودجه و اهداف از پیش تعیین شده برای پروژه از جمله مسائلی هستند که باید در اجرای هر پروژه مورد توجه قرار گیرند. روش بهینه اداره کردن مثلث زمان، بودجه و اهداف تمام آن چیزی است که مدیریت و کنترل پروژه سعی در رسیدن به آن داشته و دارند
افزایش زمان پروژهها از میزان پیش بینی شده منجر به بدنامی صاحبان و مجریان پروژه و همچنین صرف میلیاردها دلار هزینه و اتلاف زمان و منابع میگردد. این مساله در تمامی کشورها از کشورهای توسعه یافته تا کشورهای در حال توسعه و یا عقب مانده مشاهده میشود و اغلب تلاشها و راهکارها در مسیر برطرف کردن این معضل دارای نتایج ضعیف و یا منفی بوده است. سه عامل حیاتی پروژه یعنی هزینه، برنامه و عملکرد؛ مواردی هستند که مدیران پروژه بیشترین فعالیت و تمرکز را روی آنها دارند و به ندرت میتوان به هر سه آنها دست یافت
در روشهای متداول برنامهریزی و کنترل پروژه، سعی میشود تا با دخالت تمامی عوامل تاثیرگذار، پروژه به نحو احسن به پایان برسد اما در عمل، زمان اجرای پروژه بیشتر به طول میانجامدمعمولاً. برای رفع این نقیصه زمان فعالیتهای پروژه آنقدر طولانی در نظر گرفته میشود تا ایجاد اختلال در آنها، خدشهای در زمان تکمیل پروژه ایجاد نکند. اما این کار باعث افزایش بسیار زیاد زمان تخمینی پروژه میشود و کمک چندانی به حل قضیه نمیکند و اثرش را در انتهای پروژه نشان میدهد، که فرصت چندانی برای حل آن نخواهد بود
.2 اهمیت مدیریت پروژه در صنایع نفت و گاز
مدیریت پروژه کاربرد دانشها، مهارتها، ابزار و تکنیکهای لازم حین اجرای فعالیتها به منظور برآورده کردن نیازها و انتظارات متولیان و کارفرمایان پروژه است. دانش مدیریت پروژه شامل 9 محدوده کلی به شکل زیر میباشد:
شکل .1 زمینههای اصلی دانش مدیریت پروژه
-1 مدیریت یکپارچگی پروژه: شامل فرآیندهای لازم برای اطمینان از هماهنگی عناصر متشکله پروژه به نحو مطلوب است.
-2 مدیریت محدوده پروژه: شامل فرآیندهای لازم برای اطمینان از شناسایی و تعیین و اجرای فعالیتهای پروژه به صورت جامع و مانع است تا در نهایت هدف پروژه به صورت کامل برآورده شود.
-3 مدیریت زمان پروژه: مجموعه فرآیندهای لازم جهت اطمینان از تکمیل پروژه در زمان مصوب میباشد و شامل شناسایی و تعریف فعالیتها، برقاری ارتباط بین فعالیتها برآورد، مدت زمان فعالیتها، تهیه زمانبندی، کنترل زمانبندی و انجام اقدامات اصلاحی است.
-4 مدیریت هزینه پروژه: مجموعه فعالیتهای مورد نیاز جهت اطمینان از انجام پروژه مطابق بودجه مصوب میباشد. این فرآیندها عبارتند از: برنامه ریزی منابع کاری - نیروی انسانی، ماشینآلات و تجهیزات - برآورد هزینه، بودجه بندی، کنترل هزینه و انجام اقدامات اصلاحی.
-5 مدیریت کیفیت پروژه: شامل فرآیندهایی است که هدف آن تضمین قابلیت پروژه در برآورد کردن رضایت بخش نیازها و تعهدات دست اندرکاران پروژه میباشد. این فرآیندها عبارتند از: برنامه ریزی، تضمین و کنترل کیفیت.
-6 مدیریت منابع انسانی پروژه: مجموعه فرآیندهای لازم به منظور استفاده بهینه از نیروی انسانی پروژه شامل: برنامه ریزی سازمانی، جذب نیرو و تشکیل تیم پروژه.
-7 مدیریت ارتباطات پروژه: مجموعه کلیه فرآیندهایی که به منظور اطمینان از تولید، جمعآوری، توزیع، ذخیره سازی و طبقه بندی به موقع و مناسب اطلاعات پروژه انجام میشود و شامل برنامه ریزی ارتباطات، توزیع اطلاعات و گزارش عملکرد میباشد.
-8 مدیریت ریسک پروژه: عبارت است از مجموعه فرآیندهای مرتبط با شناسایی، تجزیه و تحلیل و عکس العمل در برابر ریسک و عوامل به وجود آورنده آن.
-9 مدیریت تدارکات پروژه: مجموعه فرآیندهای مورد نیاز جهت تامین کالا و خدمات مورد نیاز پروژه میباشد و شامل فرآیندهای برنامه ریزی تدارکات و درخواستها، انتخاب تامین کنندگان، عقد قرارداد، هدایت پیمان و خاتمه آن است
اتمام موفقتآمیز طرحها و پروژههای عمرانی و صنعتی در قالب بودجه، زمان و کیفیت مورد نظر و جلب رضایت ذینفعان پروژه، هدف نهایی مدیریت پروژه است و دانش مدیریت پروژه سعی داشته تا با معرفی ابزارهایی برای مدیریت بهتر ابعاد نه گانه مدیریت زمان - مدیریت زمان، مدیریت هزینه، مدیریت ریسک، مدیریت محدوده و ... - به این مقصود دست یابد.
سال-هایی است که تکنیکهایی نظیر مسیر بحرانی، مهندسی ارزش، مدیریت ارزش کسب شده و مدیریت ریسک جهت اجرای موفقتآمیز پروژهها معرفی شده است و استفاده از این تکنیکها تا حد زیادی در پروژههای کشور رواج دارد. کشور ما نیز در آغاز راه استفاده از تکنیکهای مدیریت پروژه است و در برخی از شرکتهای داخلی اجرای تلفیقی از این تکنیکها مشاهده میشود. در سازمانهای پروژه محور وقایع آتی قابل پیش بینی نمیباشد و شرایط به شدت در حال تغییر است. تنهایی شرکتهایی در اجرای مدیریت پروژه موفق خواهند بود که بتوانند تغییرات آتی را پیش بینی کرده و به سرعت به آنها پاسخ دهند
در کشور ایران سالانه پروژههای بسیاری تعریف میشود و مبالغ زیادی به آنها اختصاص مییابد، ولی از ناحیه طولانی شدن پروژههای عمرانی، ضرر زیادی به کشور وارد میگردد.
