بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مقاله تشریح مدیریت دانش، تبیین ضرورت و اهمیت آن در سازمان های کنونی و نیز نقش رهبران و مدیران عالی در نهادینه سازی و ایجاد آن را مورد توجه و بررسی قرار داده و با بررسی اطلاعات و وضعیت موجود دانش در سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای، پیشنهادات کاربردی ارائه خواهد داد. در سالهای اخیر مدیریت دانش از شهرت و آوازه دهان پرکنی برخوردار شده است. اما هنوز در ارتباط با مطلوبترین شیوه های بکارگیری آن ابهاماتی وجود دارد، در این نوشتار سعی گردیده اثر بخشترین راهکارهای آشنایی کارکنان با مفهوم مدیریت دانش مورد بررسی و تشریح قرار گیرد تا از طریق آن بتوان، با استفاده از بهترین روش آنرا بکار گرفت.
شکی نیست که در سازمانهای کنونی با توجه به تغییر و تحولات روزافزون، جهت درک هرچه بیشتر و انطباق پذیری و عکس العمل بموقع و مناسب در برابر تغییرات محیطی، روآوری به سبک جدیدی از مدیریت به نام مدیریت دانش ضروری است. مدیریت دانش چیست؟ و به چه علت بهره مندی از این سبک مدیریت در سازمانها از اهمیت بالایی برخوردار گردیده است و چگونه می توان آن را بطور موثر بکار گرفت و در سازمان نهادینه - جامعه پذیر - کرد. نقش رهبران سازمانی در نهادینه کردن مدیریت دانش در سطح سازمان چگونه است؟ اینها مطالبی است که در این مقاله مورد بحث و بررسی واقع میگردد.
پیشینه و ادبیات موضوع
تاریخچه دقیق مدیریت دانش مشخص نمی باشد. در حقیقت مدیریت دانش از نخستین اعصار زندگی انسان حتی در عصر شکار وجود داشته است، بگونه ای که بشر در جمع آوری و انتقال اطلاعات و دانش خود درباره مسائل زندگی پرداخته است. ولی معنا و اصطلاح امروزی آن بنا به گفته سالز و همکارانش ریشه در فلسفه، روانشناسی و نیز نظریه های مدیریت و تجارب دارد. منشأ فکری آن به عصر انقلاب صنعتی در قرون 18 و 19 و دیدگاه های مدیریت بر می گردد. این رویکرد جدید در واقع بر نیاز سازمان که سازماندهی سرمایه های فکری، انسانی و علمی است، متمرکز می شود و به عنوان رویکردی نوین از تغییر و جابجائی از مدیریت نیروی جسمانی در مدیریت مغزها تجلی یافته و رشد سریع دانش و فن آوری را سبب گردیده است.
اصطلاح مدیریت دانش از سالهای 1986 با تلاش سیوبی وکونراد شروع گردید و بدون تردید اثر معروف نوناکا و تاکد اوچی تحت عنوان » سازمان دانش آفرین: چگونه شرکتهای ژاپنی پویاییهای نوآوری خلق میکنند.« در سال 1995 تأثیر بسزایی را در معرفی و ترویج مدیریت دانش بر جای نهاده است این دو دانشمند با ارائه الگویی، به توصیف چهار رویکرد متمایز در زمینه تبدیل دانش و نحوه تولید آن پرداخته و بر این نکته تأکید می نمایند که تبدیل و تولید دانش یک فرایند اجتماعی بوده و به یک فرد محدود نمیشود.
آثار بعدی دانشمندان بر اجتماعی بودن فرایند تولید دانش تأکید داشته و آن را در ارتباط تنگاتنگ با فرهنگ سازمانی قرار می دهد. در این فرضیه واه تا آنجا پیش رفت که جریان تولید دانش را منبعث از فرهنگ سازمانی بر شمرد. وی می گوید نکته اساسی این است که سازمان بتواند فرهنگ گسترده ای را که مشوق اشتراکگذاری دانش باشد در خود ایجاد نماید. واژه مدیریت دانش در سالهای اخیر عمومیت زیادی یافته است. اگر چه امروزه این واژه در انواع مؤسسات و سازمانها به کار گرفته می شود اما ارائه یک تعریف واحد از آن بسیار مشکل است. این پرسش مطرح میشود که با وجود تعاریف متعدد، مدیریت دانش واقعاً به چه مفهومی است.
با بررسی تعاریف گوناگون مدیریت دانش، می توان گفت مدیریت دانش فرایند خلق ، انتشار و بکارگیری دانش به منظور دستیابی به اهداف سازمانی تعریف میشود. در تعریفی دیگر ، مدیریت دانش، فلسفه ای که شامل مجموعه ای از اصول، فرایندها، ساختارهای سازمانی و فن آوریهای بکار گرفته شده که افراد را به منظور اشتراک و به کارگیری دانششان جهت مواجهه با اهداف آنها یاری میرساند، بیان میشود.
گرتین - 1999 - و همچنین باکویتز مدیریت دانش را اینچنین تعریف می کند: فرایندی که از طریق آن سازمان به ایجاد سرمایه حاصل از فکر و اندیشه اعضاء و دارایی مبتنی بر دانش می پردازد. کلوپولوس و فرامائولو بیان می دارند که مدیریت دانش بر بکارگیری مجدد اعمال و تجارب گذشته از طریق تمرکز بر برنامه ریزی هایی به منظور تغییر چشماندازها تأکید مینماید. مدیریت دانش معروفیت خود را از طریق بکارگیری دانش و اطلاعات به منظور ایجاد هماهنگی تغییرات پویا در سازمان و رشد و توسعه نظامهائی جهت تسریع انطباقپذیری سیستم با تغییرات محیط پیرامون کسب نموده است. داونپورت مولفههای اساسی مدیریت دانش را شامل موارد زیر میداند:
- 1 فرهنگ: شامل ارزشها و اعتقادات اعضای سازمان در ارتباط با مفاهیم اطلاعات و دانش
- 2 فرایند عمل: در حقیقت افراد چگونه از اطلاعات و دانش در مؤسسات خود بهره میگیرند
- 3 سیاستها: شامل موانعی که در فرایند اشتراک و دانش و اطلاعات در سازمان پدید میآید.
- 4 فن آوری: چه سیستم های اطلاعاتی در مؤسسه موجود است، مدیریت دانش شامل فرایند ترکیب بهینه دانش و اطلاعات در سازمان و ایجاد محیطی مناسب به منظور تولید اشتراک و بکارگیری دانش و تربیت نیروهای انسانی خلاق و نو آور است. چرا باید از مدیریت دانش بهره جست ؟ مهمترین اهداف یک مؤسسه در زمینه مدیریت مطلوبتر دانش شامل حفظ و نگهداری اعضای کلیدی سازمان، ارتقا سیستم انگیزش، شناخت محیط و بهبود خدمات دهی به ارباب رجوع می باشد. تحقیقات، بیشترین موارد بهره گیری سازمانها و مؤسسات مختلف از مدیریت دانش را به قرار زیر تعیین نموده است - دایر ومک واگاف : - 2001
- 1 کسب و اشتراک دانش %77/7
- 2 مهارتآموزی و یادگیری سازمانی %62/4
- 3 ارتباط بهینه با مشتریان %58
- 4 ایجاد مزیت رقابتی % 55/7
ضرورت و اهمیت تحقیق
در جهان امروز مدیریت دانش مورد توجه بسیار قرار گرفته است. بر این اساس بررسی و معرفی قابلیت ها، کارکردها و تأثیرات مدیریت دانش و نحوه نهادینه سازی آن در سازمانها و بخصوص بررسی نقش رهبران سازمانی در نهادیسازی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در نوشتار حاضر به اختصار به سؤالات ذیل پاسخ داده میشود.
-1 مدیریت دانش چیست؟
-2 چه عواملی در مدیریت دانش مؤثر هستند؟
-3 نقش رهبران سازمانی در نهادینه سازی مدیریت دانش کدام است؟ پاسخ به سؤالات فوق میتواند جوابگوی موارد زیر باشد: چگونه دانش را در سازمان تولید، ذخیره و توزیع نمائیم؟ چگونه مفاهیم و اصول مدیریت دانش را در سازمان اجرا نمائیم؟ چگونه مطمئن شویم که کارکنان سرمایه دانش را در سازمان اشتراک می نمایند؟ مرکز کیفیت و بهره وری آمریکا مدیریت دانش را تحت کنترل در آوردن تجربه و دانش فردی کارکنان سازمان و انتشار بموقع آن تجربیات بین افراد سازمان و آنهایی که برای انجام کارها به آن تجربیات و دانش نیاز دارند میداند.
امروزه سازمانها دریافته اند که جهت کسب و ارتقای مزیت رقابتی که دغدغه مدیران است هیچ چیز به اندازه دانائی نمی تواند آنها را در دنیای رقابتی در جای مطلوب قرار دهد. آنان پایداری مزیت رقابتی را منوط به نوآوری و نوآوری را معلول پایگاه دانش می دانند . پیتر دراکر در سال 1993 با اذعان این مفهوم از دانش سازمان، اظهار داشت در اقتصاد امروز دنیا دانش، منبعی همانند و هم عرض با دیگر منابع تولید مانند کار، سرمایه و زمین نیست بلکه تنها منبع معنی دار عصر حاضر به شمار می آید.
