بخشی از مقاله
چکیده
مهم ترین سرمایه ی هر سازمانی را کارکنان آن سازمان تشکیل می دهند. با گسترش دانش و فناوری، محیط های کسب و کار به محیط های رقابتی و پر از چالش تغییر یافته است؛ که در میان عواملی که بقا را برای بسیاری از سازمان ها مشکل کرده است آموزش کارکنان سازمان بیش از پیش آشکار می گردد. پیشرفت و توسعه سازمانها و موسسات درگرو ارتقای سطح دانش، مهارت، رفتار و بینش منابع انسانی است.
تغییر و تحولات سریع علمی سبب شده است که کارکنان سازمان تنها به دانش قبلی خود بسنده نکنند بلکه دانش و مهارتهای کاری خود را متناسب با محیط خود آموزش ببینند. هر چه کارکنان با نیازهای جامعه، پیشرفت های علمی و تغییرات فن آوری هماهنگی و انطباق بیشتری داشته باشد، منجر به موفقیت فرد و سازمان می گردد. هدف نهایی آموزش کارکنان کارایی و اثربخشی بیشتر و بهتر است، بنابراین بررسی و آگاهی از نتایج و بازده آموزش کارکنان، لازمه فرایند آموزش است و با این کار است که حلقه آموزشی تکمیل میشود. از آن جا که برگزاری دوره های آموزشی نیازمند صرف هزینه ی هنگفت است بنابراین تعیین میزان اثربخشی و موفقیت آموزش نیز اهمیت می یابد.
مقدمه
امروزه آموزش و بهسازی منابع انسانی به عنوان اساسی ترین عامل توسعه ی سازمانی به حساب می آید. حیات سازمان ها تا حدود زیادی به دانش و مهارت های مختلف کارکنان بستگی دارد هر چه این زمینه ها به موقع و بهتر باشد قابلیت سازگاری سازمان با محیط های در حال تغیر فزونی می یابد. بر اساس جمیع نظرات صاحب نظران هزینه در آموزش نوعی سرمایه گذاری تلقی می شود و ضرورت پرداختن به آموزش کارکنان و به عبارتی آموزش سازمانی از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است. اما آموزش زمانی موثر واقع می شود که فردی که در دوره های آموزشی شرکت می کند اطلاعات و مهارتهای جدیدی را کسب کند، آن را به فرآیند کار انتقال دهد، و منجر به کسب نتایج با ارزش شود. بنابراین برای اینکه ببینیم آموزش ها تا چه حد منجر به کسب نتایج با ارزش شده است باید از آموزش های صورت گرفته ارزیابی صورت گیرد.
تاریخچه آموزش کارکنان
طبق مطالعات انجام گرفته، اولین روش های آموزش مربوط به آموزش استاد- شاگردی بوده است. با تبدیل شدن جوامع به جامعه های صنعتی و گسترش حرفه های تخصصی، روش استاد- شاگردی دیگر قادر به پاسخگویی به نیازهای آموزشی کارکنان نبوده، به همین خاطر آموزشگاه ها و موسسات فنی و حرفه ای تشکیل شدند تا در این مراکز کارکنان آموزش های لازم را فرا بگیرند. بعد از جنگ جهانی دوم، آموزش کارکنان در بخش دولتی از اهمیت بیشتری برخوردار گردید.
در فرانسه اولین بار در سال 1946 مرکز آموزشی جدیدی به نام مدرسه ملی امور اداری تاسیس گردید و به آموزش کارکنان، از طریق تهیه و اجرای برنامه های آموزشی جامع پرداخت. در آمریکا در سال 1949 یعنی زمانی که اداره کل کارآموزی و آموزشی وابسته به وزارت خزانه تاسیس شد، آموزش مورد توجه قرار گرفت و در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و به لحاظ تحولات عظیمی که در نظام سیاسی و اجتماعی و فرهنگی به وجود آمد لزوم آموزش کارکنان هم در بخش های دولتی و هم در بخش های خصوصی در کلیه ابعاد آن بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. در حال حاضر روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود
ضرورت توجه به آموزش کارکنان
دارایی های انسانی، مهم ترین ثروت یک سازمان محسوب می شوند، در صورتی که به اندازه کافی آموزش دیده باشند و توانایی هایشان به طور موثری افزایش یافته باشد - بکر و اخوان، . - 2008 بنابراین مقوله آموزش می تواند نقش تعیین کننده ای در اثربخشی نیروی انسانی داشته باشد. مشروط بر اینکه، با توجه به نیازهای آموزشی افراد، در چارچوب یک برنامه اصولی متشکل از دانش و فن آوری جدید و روش های بهینه و پیشرفته انجام کار قرار گیرد
به نظر جیسون نیاز آموزشی: مهارت ها، دانش ها و بینش هایی است که برای اجرای موفقیت آمیز شغل لازم است - جیسون،. - 2011 نیاز آموزشی بر حسب دانش، مهارت و نگرش هایی تعریف می شود که لازم است یادگیرنده و یا گروهی از یادگیرندگان از آن برخوردار باشند که در حال حاضر از آن بی بهره اند
آموزش کارکنان یکی از مهم ترین و سهل الوصول ترین ابزار جهت دست یابی به بالندگی و توسعه ی کارکنان و در نهایت سازمانی است. آموزش آن چنان از اهمیت برخوردار است که برای نمونه انجمن آموزش و توسعه آمریکا برآورد نموده که سازمانهای آمریکایی سالانه 126 میلیارد دلار صرف ارایه ی آموزش کارکنان خود می نماید - اگوئینز و کرایگر 3، . - 2009 به طور کلی بسیاری از محققان در این مسئله اتفاق نظر دارند که سازمان ها باید بودجه آموزشی شان را افزایش دهند تا بتوانند حالت رقابتی خود را حفظ کرده و یک نیروی کار قابل تطبیق و منعطف باقی بمانند - ساهینیدیس و بوریس4، . - 2008 بهترین نتیجه ای که آموزش می تواند بدست آورد، افزایش توانایی عملکرد است.
هر یک از سازمانها و نهادها می کوشند تا آموزش هایی را برای کارمندان خود به منظور افزایش کارایی و اثربخشی خدمات آنان در نظر بگیرند. اهمیت و ضرورت آموزش هنگامی آشکار می شود که تحقیق و توسعه مستلزم پرورش نیروی انسانی با کفایت و با صلاحیت باشد. زیرا توسعه، بدون داشتن انسان های توسعه یافته امری غیر ممکن است - فتحی، . - 1389 این که کارمندان یک سازمان دانش، مهارت و توانایی های لازم را دارا باشند، از اهمیت بالایی برخوردار است و باعث می شود سازمان رقابت موفقیت آمیزی داشته باشد. بنابراین آموزش یک راه رسمی برای به روز کردن کارمندان سازمان برای کسب دانش، مهارت و توانایی های لازم مربوط به شغل مورد تصدی می باشد
آموزش عامل اصلی تعالی انسان هاست و این تعالی می تواند در تلطیف روابط کارکنان و مدیریت نیز اثربخش باشد. فردی که کار خود را خوب بداند از کار کردن لذت می برد و برایش ایجاد رضایت می کند و ناخودآگاه این رضایت را ناشی از محیط کار می داند. آموزش به خوبی این هدف را تحقق می بخشد
تعاریف آموزش
آموزش عبارت است از انتقال دانستنی ها، اطلاعات و مهارتها به فرد به شرطی که در او تغییر ایجاد کند. آموزشی که به هیچ تحولی منجر نشود از معنی حقیقی خود دور است
آموزش به تلاش های برنامه ریزی شده یک سازمان اشاره می کند که یادگیری کارکنان را در ارتباط با توانایشان تسهیل می کند. این توانایی ها شامل دانش، مهارت یا رفتاری است که برای موفقیت عملکردهای شغلی حیاتی می باشد
انواع آموزش
آموزش هایی که معمولا یک سازمان برای کارمندان خود در نظر می گیرد، انواع مختلفی دارد که به طور کلی از این سه گروه خارج نمی باشند:
· آموزشهای قبل از استخدام
· آموزش های بعد از استخدام
· آموزش های ضمن خدمت
در این میان، نوع سوم آموزش یعنی آموزش ضمن خدمت مهم ترین می باشد و نقش بسیار مهمی را در اثربخشی و کارایی نیروی انسانی ایفا می کند. به علاوه عامل بسیار موثری در افزایش رضایت شغلی کارمندان نیز به حساب می آید. چرا که هر کارمندی به نوبه خود علاقه مند به رشد و آشنایی با آخرین دستاوردهای علمی در زمینه تخصصی مورد نظر خود می باشد تا بدین طریق کیفیت کاری خود را بالا برده و مثمرثمر واقع شود.
آموزش ضمن خدمت به آموزشی گفته می شود که پس از استخدام فرد در موسسه و سازمان صورت می گیرد و هدف آن آماده سازی افراد برای اجرای بهتر وظایف و مسئولیت های کاری است و عمدتا در سه محور اساسی - توسعه دانش، بهبود مهارت ها و ایجاد نگرش ها - انجام می شود. جهت گیری اصلی آموزش های کاری با وظایف مورد تصدی هماهنگی دارد
مزایای آموزش ضمن خدمت
مهم ترین مواردی که به منزله ی مقاصد نسبتا مشترک سازمان ها و نظام های مختلف در خصوص آموزش ضمن خدمت قابل ذکر است، به شرح زیر است :
1. هماهنگ و همسو نمودن کارکنان با سازمان
2. افزایش رضایت شغلی و بهبود روحیه ی کارکنان
3. کاهش حوادث و ضایعات کاری
4. به هنگام سازی دانش و توانش نیروی انسانی در سازمان
5. کمک به تغییر و تحولات سازمانی
6. انطباق با شرایط و اوضاع و احوال اجتماعی
7. تقویت روحیه ی همدلی و همکاری در بین کارکنان سازمان
ارزشیابی آموزشی
آموزش نوعی سرمایه گذاری مفید و عامل کلیدی در توسعه محسوب می شود و اگر به شایستگی برنامه ریزی و اجرا شود بازده اقتصادی قابل ملاحظه ای خواهد داشت . ارایه آموزش اثربخش در سازمان مستلزم تفکر جدید، رویکرد جدید و ابزار و ساز و کارهای جدید است. اطلاعات بدست آمده از ارزیابی اثربخشی، موجبات اصلاح و تغییر دوره ها را در مراحل بعدی مهیا می کند
در پیشینه ی مربوط به آموزش های نهادی، حوزه مربوط به ارزشیابی و اثربخشی آموزشی، حوزه ای جدید محسوب می شود
