بخشی از مقاله
چکیده
روش تحلیل علل ریشهای خرابی - RCFA - در سطح بین المللی و همچنین در صنایع ایرانی توجه ویژه ای را جلب نموده است. در این مقاله عوامل موثر بر موفق روش RCA بر مبنای مطالعات میدانی و تحقیقات بین المللی ارائه شده است. با تحلیل چالش هایی که صنایع بین المللی در پیاده سازی روش RCA با آنها مواجه شده اند و همچنین مطالعه میدانی که از صنایع ایرانی صورت گرفته، ساختاری جهت پیاده سازی موفق این روش در صنایع ایرانی تدوین شده است. این ساختار با ارائه نگاهی جامع به عوامل موثر در موفقیت و چالش های پیش رو در هر حوزه، می تواند به عنوان نقشه راه پیاده سازی روش مورد استفاده قرار گیرد.
-1 مقدمه
در طی سالهای اخیر توجه ویژهای به روش تحلیل علل ریشهای خرابی - RCFA - در سطح بین المللی و همچنین در صنایع ایرانی جلب شده است. ارائه ساختاری نظام مند جهت آموزش از خرابیها و خطاهای گذشته در سیستم با هدف جلوگیری از رخداد مجدد آن، RCA را به روشی بسیار اثربخش و جذاب برای صنایع بدل نموده است. ماژول RCA در بسیاری از سیستمهای CMMS به عنوان ابزاری جهت پیادهسازی این روش طراحی شدهاند و یا نرم افزارهای تخصصی در این حوزه توسعه داده شده اند.
برای پی بردن به جایگاه حقیقی این روش ابتدا سوالی را مطرح می کنیم. چرا میخواهیم حوادث و خرابیهایی که تا به امروز در سازمان ما رخ دادهاند را تحلیل کنیم؟ به عبارت دیگر علت اجرای روش تحلیل علل ریشهای در سازمان ما چیست؟ آیا هدف ما گزارش دهی به مدیریت در خصوص علت رخداد حوادث و خرابیها است؟ آیا هدف پیدا کردن علل فیزیکی رخداد حادثه و خرابی و رفع این علل است؟
یا به دنبال درک این حقیقت هستیم که چه شرایطی در سازمان منجر به رخداد خرابی ها می شوند؟ پاسخی که به سوال فوق داده می شود، میتواند مسیر انتخاب روش تحلیل مناسب و اجرای آن در سازمان شما را مشخص کند. سیستمهای بزرگ صنعتی فراتر از مجموعه اجزای فنی هستند. این سیستمها منعکس کننده ساختار، نحوه مدیریت، رویه ها و فرهنگ مهندسی سازمان خلق کننده آنها است.
در طی سی سال گذشته همگام با توسعه مفاهیم نوین در حوزههای مدیریت دارایی و مهندسی قابلیت اطمینان نگرش ها به روش RCA نیز دستخوش تغییر شده است. بر طبق نظر بسیاری از محققان و متخصصان این حوزه در بسیاری از حوادث علت رخداد ریشه در فرهنگ سازمان و سیستم و ساختار مدیریتی آن دارد اما در عمل خرابی تجهیزات و یا خطای انسانی متهم میشوند. در حالیکه در بسیاری از این موارد عوامل اجتماعی، فرهنگی، سازمانی و مدیریتی وقوع آن خطا را غیر قابل اجتناب مینمایند.
به عنوان مثال اگر دو حادثه بزرگ سازمان فضایی آمریکا، ناسا، را مورد بررسی قرار دهیم، سقوط شاتل چلنجر در سال 1986 و شاتل کلمبیا در سال 2003، هر دو به علت های فیزیکی متفاوت - مشکل طراحی O-ring در چلنجر و مشکل طراحی پوشش بدنه در کلمبیا - رخ دادهاند اما آنچه مشترک بوده است کاستی ها و مشکلاتی مشابه در فرآیندهای مهندسی، ایمنی، سازمانی و فرهنگی ناسا بوده که منجر به بروز این علتهای فیزیکی شده اند Leveson - - - 2008 - در این مقاله ساختاری جهت پیاده سازی موفق روش RCA در صنایع ایرانی توسعه داده شده است. این ساختار میتواند به عنوان نقشه راه پیاده سازی روش در صنایع مورد استفاده قرار گیرد.
-2 تحلیل عوامل موفقیت و چالش های پیش رو در پیاده سازی RCA در سطح بین المللی و صنایع ایرانی پیاده سازی گام های اجرای روش RCA در صنایع با چالش هایی مواجه است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است. جهت تحلیل این چالش ها پرسشنامه هایی تهیه و در اختیار 400 نفر از متخصصان صنایع مختلف قرار داده شده است. تعداد پاسخ های دربافت شده 70 پاسخ بوده است که درصد شرکت کنندگان از هر صنعت در نمودار شماره 1 نمایش داده شده است. برای ساختاربخشی به تحلیل فرصت ها چالش های پیش رو صنایع سه حوزه انتخاب شده اند که در ادامه به تفصیل شرح داده خواهند شد. این سه حوزه عبارتند از:
· اهداف و استراتژی های پیاده سازی RCA
· آموزش روش های RCA
· پیاده سازی و اجرای روش RCA
-1-2 اهداف و استراتژی های پیادهسازی RCA
همانگونه که در ابتدا اشاره شد یکی از نکات مهم در پیاده سازی روش RCA تعیین اهداف پیاده سازی در سازمان است. جهت بررسی این اهداف در سطحی بالاتر ابتدا اهداف تعریف شده در سیستم نگهداری و تعمیرات مورد بررسی قرار گرفتهاند. طبق پرسش انجام شده در بین متخصصان نگهداری و تعمیرات کاهش توقفات برنامهریزی شده و برنامه ریزی نشده به همراه افزایش قابلیت اطمینان تجهیزات بالاترین درصد ها را به خود اختصاص داده اند. نکته قابل توجه اینست که افزایش ایمنی و کاهش سوانح در کنار افزایش بهره وری نیروی انسانی پایین ترین میزان را به خود اختصاص داده اند.
به طور کلی روشهای تحلیل علل ریشهای در حوزه های افزایش قابلیت اطمینان و کاهش توقفات تجهیزات از اثربخشی بالایی برخوردار هستند. این روش ها با تحلیل علل رخداد خرابی ها و یافتن راهکارهای اثربخش جهت جلوگیری از رخداد مجدد آنها، نقش ویژه ای در تحقق این اهداف ایفا نمایند. نکته ای که باید به آن توجه نمود عدم اهمیت حوزه های ایمنی و بهره وری نیروی انسانی برای صنایع ایرانی است. این وضعیت میتواند چالش مهمی بر سر راه پیادهسازی روشهایی مانند RCA باشد چرا که مانع تحلیل دقیق علل انسانی و سازمانی رخداد خرابی میشود.
-2-2 میزان آشنایی صنایع ایرانی با روش RCA
یکی از نکات مهم در پیاده سازی صحیح روش RCA آموزش مناسب و تخصصی روش است. در تحقیق انجام شده 70 درصد از پاسخ دهندگان اعلام کرده اند که دوره های آموزشی RCA در سازمان شان برگزار شده است.
