بخشی از مقاله
چکیده
ارتقای گردشگری روستایی جز با برنامه ریزی و رعایت اصول مربوطه ممکن نخواهد شد و برنامه ریزی گردشگری روستایی با پیش بینی و قانونمند سازی تغییرات در وضع موجود برای ایجاد توسعه ای منظم، آنچنان که منافع اقتصادی - اجتماعی و زیست محیطی را افزایش دهد سر و کار دارد. یکی از حوزه های بسیار مهم برنامه ریزی توسعه گردشگری روستایی، خلق فضاهای گردشگری مناسب با رویکرد زمینه گرایی طبیعی می باشد که با هماهنگی و همکاری سایر حوزه های مربوطه بتواند موجبات ارتقای روستا را فراهم سازد.
منطقه گردشگری شاه ولایت خبر بافت که یکی از ذخایر اکوتوریستی استان کرمان است دارای جاذبه های گردشگری بسیاری می باشد که با توجه به پتانسیل های موجود نتوانسته آنطور که باید در جذب گردشگر و بهره وری از این صنعت شگرف خود را نشان دهد. منطقه شاه ولایت خبر که موضوع تحقیق حاضر است یکی از قدیمی ترین و مهمترین مناطق روستای خبر است که به واسطه قابلیت های بسیار زیادی که دارد، اخیرا مورد توجه گردشگران داخلی و بعضا خارجی قرار گرفته است. اما به دلایلی که گفته خواهد شد اقدام موثری برای ارتقای روستا و جذب و نگهداشت گردشگر و ارتقاء این صنعت همراه با رویکرد زمینه گرایی طبیعی در منطقه صورت نگرفته است.
تحقیق پیش رو در تلاش است تا با بررسی های خود بتواند با مطالعه قابلیت های گردشگری منطقه شاه ولایت خبر، به بهبود وضعیت این منطقه که پتانسیل های بالقوه ای در جذب گردشگر را دارد بپردازد. این تحقیق با رویکرد زمینه گرایی طبیعی صورت گرفته است تا تمامی جوانب طراحی شهری در نظر گرفته شود.
-1 بیان مساله
امروزه صنعت گردشگری در جهان توسعه فراوانی یافته است و بسیاری از کشورها از این رهیافت توانسته اند وضعیت خویش را تا حد درخور توجهی بهبود بخشیده و بسیاری از مشکلات خود از قبیل بیکاری، پایین بودن سطح درآمد، سرانه و کمبود درآمد ارزی را کاهش دهند. امروزه مطالعات زیادی در سطح جهان پیرامون توسعه فعالیتهای توریستی جزایر صورت گرفته است.
تمامی این بررسی ها به اهمیت مناطق روستایی به لحاظ منحصر به فرد بودن جاذبه های بکر و طبیعی آنها برای توریست جذاب است. از آنجا که اکوتوریسم بیان علاقه مندی انسان به مظاهر طبیعی و جاذبه های ذاتی آن است، که در سال های اخیر با صنعتی شدن جوامع، پیشرفت صنعت، حمل ونقل و نیازمندی به گذران اوقات و فراغت برای کاهش فشارهای روانی، با استقبال چشمگیری روبه رو شده است، بهره برداری از این احساس نیاز در مناطق مستعد و دارای جاذبه های طبیعی سبب شکل گیری صنعت گردشگری بر پایه طبیعت یا اکوتوریسم شده که در بهبود وضعیت این مناطق سهم قابل توجهی داشته است.
نقش و جایگاه روستاها در فرایندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاس ی در مقیاس محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی، و پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی چون فقر گسترده، نابرابری فزاینده، رشد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت، و حاشیه نشینی شهری موجب توجه به توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری شده است
ایران سرزمینی با شرایط اقلیمی متنوع و آثار و چشم اندازهای طبیعی بکر، زیبا و منحصر به فرد می باشد. بنابراین ایران از نظر منابع طبیعی جزو 10 کشور برتر دنیا می باشد که می تواند از اثرات حاصل از گردشگری در کاهش مشکلات بیکاری و درآمد اقتصادی بهرهمند شود، اما با توجه به آمارهای موجود ایران از این فرصت بهره کافی را نبرده است . به طوری که تنها در میان کشورهای اسلامی رتبه دهم را دارا می باشد
توسعه روستایی فرایندی چندبعدی است که موضوع آن بهبود و ارتقا ی کیفیت زندگی اقشار فقیر و آسیب پذیر روستایی است و با بهره گیری از ساز وکارهایی چون برنامه ریزی، سازماندهی، تقویت خوداتکایی فردی و جمعی، و ایجاد دگرگونی مناسب در ساختارهای ذهنی و اجتماعی روستاییان تلاش می کند که قدرت، توان و اختیار بهره گیری آنان از قابلیت ها و منابع در اختیار را تقویت کند تا از این طریق بتوانند وضعیت موجود را به وضعیت مطلوب تغییر دهند. تحقق چنین توسعه ای نیازمند دگرگونی در ساختارهای نهادی، فنی، شخصیتی و ارزشی است که منجر به تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی و ویژگی های شخصیتی روستاییان می شود و پیامد آن باید پاسخگویی به نیازهای اساسی، ارتقای کیفیت زندگی، و تقویت اتکا به نفس و آزادی انتخاب و عاملیت روستاییان باشد.
هدف از توسعه، گسترش امکانات و بهبود شرایط و کیفیت زندگی انسانها ست، این امر نه تنها درباره نسل کنونی بلکه برای نسل های آینده نیز می بایست مد نظر قرار گیرد. معنای توسعه پایدار، تنها حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نیست، بلکه برداشتی نو از توسعه و رشد اقتصادی است؛ رشدی که بدون تخریب منابع طبیعی و برهم زدن تعادل زیست محیطی، عدالت و امکانات زندگی را برای همه مردم، اعم از شهری، روستایی، و عشایری و نه فقط قشرهایی محدود از جامعه فراهم می آورد.
زمینه گرایی واژه ای می باشد که برای نخستین بار در غرب جعل و تفسیر شد . میتوان زمینه گرایی را به دو مقوله زمینه شهری و زمینه گرایی طبیعی تقسیم کرد . برای بناهایی که در بستر طبیعت اند زمینه شهری معنی خود را از دست می دهد و زمینه طبیعی مطرح می شود . زمینه گرایی طبیعی ، همان روح ، حال و هوا و خاصیت محیطی ، اعم از بافت ،رنگ ، جنس ، نوع پوشش گیاهی ، توپوگرافی و از این دست است و البته این مقولات با اصول منطقه گرایی هم همپوشانی دارند . به همین دلیل زمینه گرایی طبیعی بلافاصله به دامان منطقه گرایی در می افتد و با آن هم صدا می شود . برای زمینه گرایی طبیعی می توان مثال های بسیار خوبی زد مثل کلیسای رون شان و توجه اش به زمینه طبیعی یا مجموعه دیپولی اثر پیتیلا.
چنانچه ذکر شد گردشگری دارای مفهومی بس وسیع با گستردگی بیش از آنچه که در ذهن میگذرد است. این مفهوم از گذراندن اوقات فراغت تا بازدید محلی یک پژوهشگر داخلی یا خارجی را در بر میگرد و آنچه در گردشگری از اهمیت بسزایی برخوردار است بخش آموزش و شناخت آن است و اینکه چقدر با خود و هویت اجداد وسرزمین خود دور و نزدیکیم . در این بین یکی از مکان ها و سرزمین هایی که نسبتا ناشناخته و دست نخورده باقی مانده است منطقه خبر در محدوده استحفاظی شهرستان بافت در استان کرمان میباشد.
استان کرمان در جنوب غربی ایران و در حواشی کویر لوت واقع است و دارای آب و هوایی نسبتا گرم در بیشتر مناطق خود است . این استان با توجه به پتانسیلهای مختلف در جذب توریسیت در مناطق مختلف خود از جمله ارگ بم،باغ شاهزاده ماهان ،مجموعه ها و بناهای مختلف در شهر کرمان و... میتواند بسیار مورد توجه و تمایل ایرانگردان داخلی و خارجی قرار گیرد.
در همین راستا منطقه خبر در جنوب غربی استان دارای قابلیت ها و توانایها و پتانسیلهای ارزشمندی در جهت بهبود این اهداف میباشد.منطقه خبر در شهرستان بافت دارای سابقه تاریخی زیادی میباشد و حتی نشانه هایی نیز از آن دوران شکوه و صلابت از جمله ارگ خبر بر جای مانده که این امر خود میتواند بعنوان نکته ای بسیار مثبت و حائز اهمیت در جذب توریسیت مورد توجه و بررسی قرار گیرد چرا که در جهان کنونی بیشتر توجه گردشگران به بناهای ارزش تاریخی میباشد همچنین چنانکه ذکر شد استان کرمان در بیشتر مناطق خود دارای آب و هوایی گرم و خشک میباشد اما منطقه خبر با توجه به بارندگی فصلی و وجود کوه بزرگ خبر دارای آب و هوایی معتدل و مرطوب - به مثابه شهرهای شمالی کشور - میباشد که میتواند به عنوان منطقه ییلاقی هم برای اسکان و گردش و تحقیق کمسافران کرمانی و ایرانی و هم مسافران خارجی در آید که در مورد اهمیت مسافرت و صنعت توریسیم پیشاپیش سخن گفته شد .
همچنین شایان ذکر است که منطقه مذکور خود بعلت آب و هوای متعادل دارای گونه های مختلف گیاهی و بالاخص جانوری است که این خود میتواند این امکان را به شکارگاهی کنترل شده نیز تبدیل نماید. توجه به این منطقه علاوه بر معرفی منطقه به همگان و شناساندن جاذبه های متعدد و متنوع طبیعی و تاریخی و فرهنگی منطقه خود باعث توجه بیشتر مسئولان به این مکان و بالطبع توجه بیش از پیش به حفاظت این منطقه میشود که این امر نیز خود باید مرد تامل قرار گیرد چرا که در صورت عدم توجه و رسیدگی این منطقه نیز به فنا و فراموشی سپرده میشود
جنبه های مبهم و مجهول این تحقیق ،فرهنگ ساکنان خبر ،فرهنگ گردشگران و بازدید کنندگان از منطقه ، شرایط اقتصادی مردم جهت بهره گیری از فضاهای گردشگری و توان اجرایی مسئولان در اجرای طرح می باشد. منظور از این تحقیق استفاده از پتانسیل های طبیعی منطقه خبر جهت خدمات رسانی به گردشگران و بازدید کنندگان جهت طراحی فضای عمومی در راستای زمینه گرایی طبیعی میباشد.
-2 اهمیت و ضرورت پژوهش
روستای خبر شهرستان بافت به دلیل وجود منابع و جاذبه های طبیعی گسترده و منحصر به فرد می تواند به عنوان ظرفیتی بالقوه در جهت توسعه پایدار روستایی در این زمینه می باشد. با این شرایط مسائل و مشکلات جهت استفاده از ظرفیت های گردشگری وجود دارد که از جمله به ضرورت موارد ذیل می توان اشاره کرد:
- اغتشاش بصری و کارکردی در فضای موجود شاه ولایت
