بخشی از مقاله
چکیده
این نوشتار بمنظور شناسایی وتاثیرعوامل کا لبدي اثرگذار بر ارتقا حس سرزندگی افراد درپارك شهري گردآوري شده که با توجه به توسعه شهرنشینی، جدایی انسان ازطبیعت ونیازبه تفریحگاه ایمن، با رویکرد برنامه ریزي شهري اجتماعی، پارك شهري داشته باشیم که با بهسازي کالبد پارك هدایت مردم بسمت آن وایجاد تعاملات اجتماعی بهتر را امکان پذیرمیسازد.
بنابراین از روش کتابخانه اي با استفاده از متون و مقالات علمی به بررسی مفاهیم و نظریات مرتبط با مسئله ي تحقیق پرداخته شد و با روش میدانی و ابزار چک لیست مشاهده و... با بررسی نمونه موردي - جنگل قائم شهر کرمان - که در مقیاس شهري از اهمیت ویژه اي برخوردار است و از سرزندگی کافی بهره نمی برد به اثبات فرضیه پژوهش پرداخته شد و نتایج پژوهش که در برگیرنده عواملی چون امنیت اجتماعی، نورپردازي، مسیرهاي پیاده روي، زیباسازي منظر و محیط که اثرگذار بر سرزندگی افراد میباشد بهمراه راهکارهایی در راستاي بهسازي کالبدي پارك مذکور ارائه شده است.
-1مقدمه
نیاز انسان به طبیعت از ابتداي خلقت بصورت زیستی و حیاتی وجود داشته و امروزه با رشد شهر نشینی امکان بهره گیري از مواهب طبیعت به حداقل رسیده و از آنجا که فرد براي ادامه زندگی به سرزندگی و نشاط نیازمند است نیاز به محیطی که بتواند بعد از کار و تلاش روزانه و خسته از هیاهو و به دور از صداي نامطبوع و خسته کننده به آن پناه ببرد احساس میشود.
بنابراین با ظهور اندیشه هاي نو در شهر سازي و شهر نشینی کاربري هاي نو بنیانی با عنوان پارك هاي شهري نقاط خاصی از شهر را به خود اختصاص داده اند، این پارك ها میتوانند به تشویق حضور فعال مردم پرداخته و در ایجاد حس آرامش انسان در قرارگیري در طبیعت نقش موثري ایفا کنند و تعاملات اجتماعی شهروندان را ارتقا دهند که به تبع آن سرزندگی افراد و زیست پذیري پارك ها افزایش می یابد و باعث رشد و اعتلاي بستر فرهنگی و اجتماعی جامعه میشود.
در این پژوهش سعی بر این شده است که مفهوم سرزندگی اجتماعی تبیین شود و بتوان با شناخت و بررسی عوامل کالبدي اثر گذار بر سرزندگی افراد در پارك، این مکان را بعنوان یک شاخص مهم شهري عنوان کرد.بطوري که میتواند با جذب شهروندان و هدایت آنها بسمت پارك نه از روي اجبار بلکه به اختیار به بالا بردن سطح تعاملات اجتماعی افراد پرداخته و همچنین آرامش و راحتی فکر و خیال را براي آنها به همراه داشته باشد ودر جهت ارتقا حس سر زندگی افراد گام موثري بردارد.
-2روش تحقیق:
روش تحقیق بدین گونه است که در مرحله نخست با فرضیه اول وهدف تبیین مفهوم سرزندگی اجتماعی از شیوه تحقیق کتابخانه اي و تحلیل محتوا از نوع بنیادي بکارگرفته شد، ابزار جمع آوري داده ها متون مربوط به سرزندگی و تعامل اجتماعی، تصاویر و فیش برداري از مقالات علمی داخلی و خارجی است که از طریق فهرست برداري و تحلیل فضایی و فرمی مراکز محله و پارك هاي شهري مختلف به تجزیه وتحلیل داده هاي فرضیه اول پرداخته شد.
فرضیه دوم با هدف برنامه ریزي براي ارتقا سرزندگی پردیسان قائم کرمان بعنوان پارك شهري وبررسی شاخص هاي کالبدي از روش تحقیق همبستگی و میدانی از نوع کاربردي استفاده گردید، ابزار جمع آوري داده ها چک لیست مشاهده و از نوع مشاهده مستقیم، مصاحبه و نظرسنجی از افراد حاظر در پارك جنگل قائم کرمان بکار گرفته شد و شیوه تجزیه تحلیل داده ها کدگذاري، جداول استنتاجی و تحلیل تصاویر از پارك حاضر است.
-3پیشینه تحقیق:
در داخل کشور - لاهیجانیان و شیعه بیگی، 1389، - 95 -104 به این نتیجه رسیدند که بین محیط زیباي شهر و افزایش سلامت جسمی و روانی شهروندان رابطه معناداري وجود دارد.پس مدیریت پارك هاي شهري را تحلیل میکنند، نقش سلامت شهروندان را مورد بررسی قرار میدهند و راهکارهاي پیشنهادي چون: افزایش نور، تنوع کاربریها، کاشت گیاهان پهن برگ جهت جلوگیري از آلودگی، ایجاد سطل با طرح هاي متفاوت براي جداسازي زباله ها، احداث آبخوري براي کودکان و معلولین، هرس به موقع درختان و استفاده از حداقل کودهاي شیمیایی ارائه میدهند.
همچنین - خستو و سعیدي، 1389، - 63-74 به خلق مرکزخرید پیاده و سرزندگی خیابان میپردازد.و دو عامل جذابیت و رضایت را ملزومات سرزندگی معرفی کردند و در نهایت بر روي ایمنی پیاده و هدایت ترافیک تأکید داشتند. - ایزدي،32، - 1389 با بررسی محله شفیلدز انگلستان این نتیجه را گرفت که با ترکیب عملکردهاي تجاري،اداري وتفریحی ،تحولات کارکردي و رونق اقتصادي به ارمغان آمده است و با اجراي پروژه هاي زیرساخت شهري ارتقا قلمرو عمومی و توسعه خدمات در مقیاس محله اي و باززنده سازي مجموعه ها در مقیاس شهري به عنوان یک محرك توسعه انگیزه هاي لازم براي ساکنین را فراهم آورد و ضمن ایجاد سرزندگی کارکردي، موجبات تقویت ساختارهاي اقتصادي اجتماعی محله نیز شد.
در خارج از کشور - دانل3 ، 2010، - 55-73 به نقش انجمن ها ، مرکزمحله و فضاي بازي در اجتماع خانواده ها اشاره میکند.اینکه تماشاي تلوزیون و در خانه ماندن همچنین نبود مراکز محله و تفریحات محلی باعث فرسایش اجتماع و ساکنین در محلات میشود. راهکارهاي پیشنهادي اش تعبیه مکان فروش کالا در نزدیکی خانه هاي مسکونی و جایگیري مکانهاي بازي براي کودکان در تقاطع هاي محلات ومکان هایی براي نمایشگاه، اجراي موسیقی و تعامل اجتماعی بود.
جکوبز،1386، - 160 به موضوع سرزندگی پرداخته، ملزومات آن را در خیابان بررسی کرده وجود کاربریهاي مختلط و تنوع آنها بیان میکند که تنوع افراد مراجعه کننده در ساعات متفاوت روز افزایش می یابد. همچنین، - پامیر4 ، 2007، - 69-73 در کتاب "خلق یک مرکز شهري پرجنب وجوش" بر این معتقد بود که ایجاد یک فضاي زنده و دوستدار مردم هنگامی امکانپذیر است که اطراف آن بوسیله مغازه هاي خرده فروشی، رستوران ها و کافه ها احاطه شده باشد.
با مرور سوابق و پیشینه ي تحقیق میتوان به این نکته اشاره نمود : این تحقیق از این جهت حائز اهمیت است که با توجه به اهمیت مفهوم سرزندگی و تاثیر آن بر اجتماع و شهر و همچنین بررسی این عامل در خیابان ها ،مراکز محله اي و شهري و... در تحقیقات قبلی، تا کنون به طور خاص به بررسی این موضوع در حیطه پارك شهري پرداخته نشده است. بنابراین این مقاله با رویکرد برنامه ریزي شهري-اجتماعی به تاثیرعوامل کالبدي اثرگذار بر ارتقا حس سرزندگی افراد در پارك شهري پردیسان قائم کرمان میپردازد و میتوان گفت که بررسی سرزندگی و سلامت شهروندان از اقدامات نظام یافته براي رفاه عمومی است.
-4مفاهیم ومبانی نظري:
در سال 2009 ونکوور به عنوان برترین شهر سرزنده در دنیا انتخاب شد. بر اساس پایداري، بهداشت و درمان، فرهنگ و محیط، آموزش و زیرساخت ها صورت گرفت. که زیرساخت ها شامل: حمل و نقل، روابط، حق مردم در تصمیم گیري، آب و بهداشت، مواد غذایی، هواي پا ك، شغل مناسب و در نهایت فضاي سبز و پارك ها میشدند به گفته - تیمر،35، - 1387 لنارد، اصول پایه شهر سرزنده را عنوان میکند به اینکه:
-1 همه میتوانند همدیگر را ببینند و صداي یکدیگر را بشنوند، این نقطه مقابل شهر مرده است که در آن مردم جدا افتاده و تنها هستند.-2 گفتگو مهم است.-3 عرصه عمومی فعالیتها جشن ها را بوجود می آورد که همه شهروندان را کنار هم جمع میکند و رویدادهی را رقم میزنند که شهروندان صرفنظر از موقعیت و مقامی که دارند به عنوان انسان هاي کامل با هم باشند. -4 ترس حاکم نیست.-5 همه ساکنان به هم اعتماد دارند و براي یکدیگر ارزش قائل اند. -6 عرصه عمومی را بعنوان مکانی براي یادگیري اجتماعی معرفی میکند.6 امري که براي کودکان وجوانان ضروري است، تمام ساکنین نقش معلم را ایفا میکنند.-7 شهرها باید چندین عملکرد داشته باشند، اقتصادي-اجتماعی و فرهنگی. اما در شهرهاي مدرن گرایش به تخصصی کردن یک یا دو عملکرد وجود دارد که در این میان عملکردهاي دیگر قربانی میشوند. -8 ملاحظات زیبایی شناسانه، اهمیت ومعناي محیط کالبدي باید اولویت بالایی داشته باشند.محیط کالبدي و اجتماعی دو جنبه از یک واقعیت اند.این تصور اشتباهی وجود داشته که ساکنان شهر میتوانند زندگی مدنی و اجتماعی خوبی در شهري زشت و نامهربان داشته باشند.
در رابطه با سرزندگی شهري پژوهشی به انجام رسانده و آن رابه همراه شانزده مولفه دیگر کیفیت طراحی شهري را تعریف میکند .جدول1 مواردي است که گلکار به آنها اشاره نمود.
