بخشی از مقاله
چکیده
امروزه مشتریان در کشورهای توسعهیافتهعمدتاً به محصولات سازگار با محیط زیست، تمایل بیشتری دارند و از سازمانها انتظار دارند که مسئولیتپذیر بوده و در فعالیتهای خود، نسل آینده را هم در نظر داشته باشند. بر همین اساس در عصر کنونی مفهوم پایداری سازمانی به صورت روزافزون مورد توجه قرار گرفته است. پایداری یعنی استفاده از منابع برای رفع نیازهای نسل حاضر بدون آنکه نسل آینده را به خطر بیندازد. یکی از فرآیندهایی که در هر سازمان می تواند برای مد نظر قرار دادن مباحث مهم ذکر شده در کلیهی فرآیندهای کاری، موثر واقع شود، مدیریت زنجیرهی تأمین است.
از آنجایی که امروزه رقابت اصلی در عرصهی جهانی در بین زنجیره های تأمین است، بنابراین تلفیق مباحث پایداری و مدیریت زنجیرهی تأمین میتواند تاثیر شگرفی در بهبود پایداری کسب و کار داشته باشد. از طرف دیگر، صنعت فولاد، یکی از صنایعی است که از منابع تجدیدناپذیر زیادی استفاده میکند و دارای پسماند آلودگی بالایی نیز میباشد. پس باید یکی از پیشروان برقراری پایداری در زنجیرهی تأمین خود باشد و ابعاد توسعهی پایدار - زیستمحیطی، اجتماع و اقتصادی - را در ساختار زنجیرهی تأمینش به کار گیرد تا ضمن بهرهگیری بهینه از منابع موجود و تولید کارا، امکان استفاده نسلهای آتی از منابع، به صورت عادلانه را نیز فراهم سازد.
به همین جهت در این پژوهش، به طراحی مدل پویای زنجیره تأمین پایدار در صنایع منتخب استان یزد پرداخته شد. برای طراحی این مدل از ادبیات پژوهش و مطالعات مشابه استفاده شد و در ادامه بر اساس نظر خبرگان صنعت فولاد و متخصصان دانشگاهی، و با استفاده از تکنیک DEMATEL فازی و رویکرد پویایی سیستمها، مدل نهایی پایدارسازی زنجیره تأمین صنایع فولاد طراحی گردید. طبق سناریوهای تدوین شده، نتایج، حاکی از آن است که کاهش ورود قراضه به زنجیره تأمین صنایع فولاد به همراه افزایش نیاز بازار به محصولات دوستدار محیط زیست، بیشترین تأثیر را در پایدارسازی زنجیره تأمین صنایع فولاد دارند.
.1 مقدمه و بیان مسأله
امروزه شرکتها تنها از طریق برتری عملیاتی یا مالی نمیتوانند در عرصه رقابت پیروز باشند و مشتریان را باخود همراه سازند. در دنیای امروز چیزی بیش از اینها نیاز است تا شرکت را به مزیت رقابتی برساند. عصر حاضر زمانی است که مشتریان و افراد جامعه از شرکتها و سازمانها انتظار دارند که مسئولیتپذیر باشند و در فعالیتها و عملیات خود نسلهای آینده را نیز در نظر داشته باشند. این موضوع باعث ظهور مفهومی تحت عنوان پایداری درادبیات رشته های کسب و کار گشت - کردیتبار، . - 1393 پایداری عبارت است از استفاده از منابع برای رفع نیازهای نسل حاضر بدون آنکه توانایی نسل آینده را به خطر بیندازد - لینتون و همکاران1، . - 2007
پایداری شامل اهداف سهگانه پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی و پایداری زیستمحیطی میباشد. در پایداری اجتماعی باید اطمینان حاصل شود که محصولات، نیاز مردم را برآورده میکند. در پایداری زیست محیطی، باید مصرف منابع غیر قابل تجدید، حداقل شود و استفاده از منابع، کارآمد باشد تا تولید ضایعات به حداقل برسد و از نابودی محیط، جلوگیری شود. در پایداری اقتصادی هدف از برنامهریزی و بهینهسازی زنجیرهتأمین، به حداکثر رساندن سود است یعنی به حداکثر رساندن ارزش محصولات با حداقل مواد اولیه، موجودی و هزینههای تولید - ژانگ و همکاران2، . - 2014
در زنجیرههای تأمین پایدار، معیارهای اجتماعی و زیستمحیطی باید توسط اعضا بهکار گرفته شوند تا بتوانند در طول زنجیره تأمین باقی بمانند، در حالی که انتظار میرود رقابتمندی از طریق پاسخگویی به نیازمندیهای مشتری و معیارهای اقتصادی مرتبط، حفظ گردد.
یکی از مهمترین اهداف اقتصادی امروز، یکپارچهسازی پایداری زیست محیطی با رشد اقتصادی میباشد. بازیافت، طراحی جدید و نیز کاهش مصرف، به ویژه در منابعی که تجدیدناپذیر هستند، همه و همه رویکردهای دنیای امروز نسبت به پایداری را تبیین میکنند. از طرف دیگر، صنعت فولاد، یکی از صنایعی است که از منابع تجدید ناپذیر زیادی استفاده میکند و دارای پسماند آلودگی بالایی نیز میباشد. از این رو با توجه به مطالعات اندکی که در حوزهی پایداری زنجیرهی تأمین، به ویژه در حوزهی صنعت فولاد، انجام گرفته است، در تحقیق حاضر، هدف این است که در ابتدا به بررسی مفهومی مدیریت زنجیرهی تأمین پایدار و ابعاد آن و نیز عوامل مؤثر بر پایداری زنجیرهی تأمین، پرداخته شود و در ادامه مدلی جهت پایدارسازی زنجیره تأمین در صنایع فولاد استان یزد ارائه میشود. نگرشی که یافتههای این پژوهش، در مدیران صنایع فولاد ایجاد میکند، میتواند به آنها در برنامهریزی برای ارزیابی و ارتقاء پایداری در زنجیرههای تأمینشان کمک کند.
.2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مفهوم پایداری.4 در فرهنگ لغت فارسی، از پایداری در لغت، به معنای با دوام و ماندنی یاد شده است. در لاتین نیز ریشه لغوی و عبارات مرتبط با واژه پایداری، «Sustainable» است که «Sustain» به معنی حمایت، زنده نگه داشتن، ادامه دادن مستمر و «Sustenance» به معنی فرآیند پایداری زندگی است. پایداری در معنای وسیع خود، به توانایی جامعه، اکوسیستم یا هر سیستم جاری برای تداوم کارکرد در آینده نامحدود اطلاق میشود، بدون اینکه به طور اجبار در نتیجه تحلیل رفتن منابعی که سیستم به آن وابسته است یا به دلیل تحمیل بار بیش از حد روی آنها، به ضعف کشیده شود - زاهدی و نجفی، . - 1384
توسعهی عظیم اقتصادی همراه با شهرنشینی غیر قابل کنترل، منجر به مصرف سریع و افزایش آلودگی منابع طبیعی شده است که این موضوع، جنبههای زیستمحیطی را به معیارهای مهمی در تصمیمگیریهای کاری تبدیل کرده است. این نوع تخریب که کیفیت زندگی انسان را رو به وخامت گذاشته و حتی آن را به سطوح خطرناکی رسانده، خود را به شکل گرم شدن کره زمین، تخریب لایه اوزون و از بین رفتن تنوع زیستی نشان داده است - سالمونا و همکاران5،. - 2012 بنابراین نیاز به پایداری و توجه به تغییرات مورد نیاز در کارهای صنعتی و الگوهای مصرفی، کانون توجه کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه در مقالهی برانتلند در سال 1987 قرار گرفت. این کمیسیون توسعه پایدار را این گونه تعریف میکند: "توسعهای که نیازهای حال حاضر را برطرف میکند بدون آن که نسلهای آینده را برای برطرف کردن نیازهای خود به خطر اندازد".
مفهوم توسعهی پایدار شامل سه بعد مختلف میشود: اقتصاد، محیطزیست و جامعه. در فصل مشترک آنها، جایی که توسعهی پایدار به وقوع میپیوندد، سازمانها بر میزان تلاشهای خود میافزایند که این مهم بر محیط و جامعه به منظور تثبیت سود اقتصادی برای مدت زمان طولانی، تأثیرات مثبتی دارد. توسعهی پایدار به معنای در نظر گرفتن منافع اقتصادی، محیطی و اجتماعی و برقراری تعادل بین آنهاست. مفهوم توسعهی پایدار، سازمانها را به تمرکز بر رشد اقتصادی، تثبیت عملکرد اجتماعی و کاهش تغییرات محیطی، تشویق مینماید - ماناکیت سیریسوتی6 ،. - 2012
لزوم لحاظ کردن پایداری در زنجیره تأمین. نگرانی در مورد قوانین محیطی و فشار بر روی سازمان های سازنده برای کاهش تأثیرات محیطی فعالیتهایشان از اوایل دهه 1891 تشدید شده است. قوانین، یکی از مهمترین منابع فشارهای محیطی بر روی سازمانها است، اما قصد حکومتها این است که معیارهایی غیر از معیارهای قانونی، به طور داوطلبانه، نقش بزرگتری را در آینده بازی کنند. فشار بر روی زنجیره تأمین یکی از مکانیسم های رسیدن به این هدف است - هیل7 ، . - 1997
فابیان در پژوهش خود اشاره کرده است که سازمانها نه تنها برای عملکرد محیطی خودشان، بلکه برای دیگر تأمین کنندگان، توزیع کنندگان و حتی در نهایت برای پیامد های محیطی محصولاتشان در حال جواب گو شدن هستند. به این ترتیب عملکرد ضعیف محیطی در هر مرحله ای از فرآیند زنجیره تأمین، ممکن است، به آنچه به عنوان دارایی برتر سازمان در نظرگرفته می شود، یعنی شهرت سازمان، آسیب برساند - فابیان8، . - 2000
