بخشی از مقاله
چكيده
امروزه تمركز صرف بر عملكرد اقتصادي براي بهينهسازي هزينهها يا بازگشت سرمايه نميتواند متضمن توسعه يا پايداري در زنجيره تأمين گردد. ازاينرو مفهوم مديريت زنجيره تأمين پايدار بهمنظور تأكيد اهميت نگرانيهاي اجتماعي و زيستمحيطي همراه با عوامل اقتصادي در برنامهريزي زنجيره تأمين ظهور يافت.
از طرفي اولويتهاي رقابتي در مديريت زنجيره تأمين پايدار شركتها را قادر به رقابت و تقويت مزيت رقابتي ميكند. در اين تحقيق ضمن بررسي تحقيقات انجامشده در خصوص مدلسازي زنجيره تأمين پايدار و با در نظر گرفتن شرايط امروزي شركتها در خصوص رقابتپذيري ضمن استفاده از مدل SCOR، سنجههاي پايداري استخراج شده و با روش دلفي بوميسازي گرديد.
بهمنظور تعيين روابط بين شاخصها و ميزان اهميت هر شاخص از روش ديمتل استفاده گرديد. مدلسازي پايداري بر مبناي مدل آشيانهاي كه در نظر گرفتن ابعاد پايداري توسط آن نسبت به ساير مدلها داراي اولويت ويژهاي است، انجام گرفت. مدل ارائهشده در شركت نسوز ايران كه يكي از باسابقهترين شركتهاي نسوز در كشور است مورد استفاده قرار گرفت و درنهايت نتايج مدل مورد تجزيهوتحليل قرار گرفته و پيشنهادهاي لازم ارائه شد.
١- مقدمه
زنجيره تأمين تمام فعاليتهاي مرتبط با جريان و تبديل كالاها از مرحله ماده خام - استخراج - تا تحويل به مصرفكننده نهايي و نيز جريانهاي اطلاعاتي مرتبط با آنها را شامل ميشود. در ميزان اهميت و لزوم توجه به اين موضوع ميتوان گفت كه زنجيره تأمين مجموعه عواملي هستند كه خالق ارزشافزوده در اقتصاد هستند. درست عمل نكردن اين زنجيره مانعي براي خلق ارزشافزوده در نگاه كلان اقتصادي خواهد بود.
بزرگ شدن سازمانها با افزايش خواستهها و نيازهاي مشتريان و بهتبع آن تنوع تجهيزات و محصولات و كاهش عمر آنها، لزوم افزايش سرعت در بازارهاي پيچيده، توسعه فناوري اطلاعات و ...، روشهاي سنتي را ناكارآمد نموده لذا بايد با دانش روز، به اداره سازمان و اثربخش كردن بودجه و ساير منابع پرداخت. افزايش دقت، قابليت اطمينان، در دسترس بودن و كاهش هزينه و زمان چرخه نيز از عوامل مؤثر بر موفقيت سازمانهاي توليدي و خدماتي است. اين موفقيت زماني امكانپذير است كه بتوان در دانش لجستيك و زنجيره تأمين سرآمد بوده و در جايجاي مراكز، مؤسسات و سازمانها به اجرا درآورد.
پيشرفتهاي چشمگير در دهههاي اخير تأثير شگرفي بر صنايع در سراسر جهان داشته است، بهگونهاي كه صاحبنظران علوم مديريت در طول اين دههها تلاشهاي خود را حول محور ايجاد، گسترش و بهكارگيري سازوكارهايي متمركز كردهاند كه به كمك آنها بتوان در بهبود سطح بهرهوري و كيفيت محصول و درنتيجه كاهش هزينهها گام برداشت. به باور بسياري از صاحبنظران، براي دستيابي به چنين مقاصدي حركت بهسوي يك زنجيره تأمين پايدار يكي از الزامات اجتنابناپذير و ضروري شركتها است. امروزه بسياري از شركتهاي توليدي پيشرو، پايداري زنجيره تأمين را بهعنوان يك استراتژي براي افزايش قدرت رقابتي جهاني خود پذيرفتهاند و پيشرفتهاي قابلتوجهي را با بهكارگيري زنجيره تأمين پايدار تجربه كردهاند. پايداري به يك تعادل مناسب بين توسعه اقتصادي، نظارت محيطي و دارايي اجتماعي اشاره دارد.
مديريت زنجيره تأمين پايدار، به تأمين نيازهاي اقتصادي، اجتماعي و محيطي كه در جريان مواد و خدمات ميان تأمينكنندگان، توليدكنندگان و مشتريان به وجود ميآيد، ميپردازد. براي بقاي پايداري زنجيره تأمين، همه اعضاي زنجيره تأمين شامل تأمينكنندگان، توليدكنندگان، توزيعكنندگان، خردهفروشان و مديران بايد پايداري را حفظ كنند
سازمانها به سمت پايداري در زنجيره تأمين حركت كرده و معيارهاي جديدي را در عمليات خود مدنظر قرار ميدهند. اين معيارها علاوه بر الزامات سودآوري شركت، مسائل اجتماعي و زيستمحيطي را نيز در نظر گرفته، اما بسياري از شركتها و سازمانها فاقد ديدي جامع پيرامون مسائل مرتبط با پايداري و معيارهايي كه بتواند آنها را موردسنجش قرار دهد، هستند. كريستوفر در مقاله خود اينطور بيان ميكند كه رقابت واقعي بين شركتها نيست بلكه بين زنجيرهها است - كريستوفر٢، ٢٠١١ - . درنتيجه مديريت و عملكرد مناسب زنجيره تأمين، بيشازپيش بهعنوان عامل حياتي در دستيابي به مزيتهاي رقابتي شركتها شناسايي ميشوند
مديريت زنجيره تأمين براي توضيح كنترل و برنامهريزي مواد و اطلاعات و نيز فعاليتهاي لجستيكي درون و بين سازماني استفاده شده است
در رقابتهاي جهاني موجود در عصر حاضر بايد محصولات متنوع را با توجه به درخواست مشتري در دسترس وي قرارداد. خواست مشتري بر كيفيت بالا و خدمترساني سريع موجب افزايش فشارهايي شده است كه قبلاً وجود نداشته است، درنتيجه شركتها بيش از اين نميتوانند بهتنهايي از عهده تمامي كارها برآيند. در بازار رقابتي موجود، بنگاههاي اقتصادي و توليدي علاوه بر پرداختن به سازمان و منابع داخلي، خود را به مديريت و نظارت بر منابع و اركان مرتبط خارج از سازمان نيازمند يافتهاند. مديريت زنجيره تأمين پديدهاي است كه اين رقابت را به طريقي انجام ميدهد كه مشتريان بتوانند خدمت قابلاطمينان و سريع را با محصولات باكيفيت در حداقل هزينه دريافت كنند.
پيچيدگي، رقابتپذيري و عدم قطعيت محيط، از ويژگيهايي است كه بنگاههاي كسبوكار با آن روبرو هستند. اين عدم قطعيت، تأثير عميقي بر فعاليتهاي شركتها، بهويژه زنجيره تأمين آنها دارد. در فرايند تصميمگيري در زنجيره تأمين فاكتور اصلي كه ممكن است اثربخشي پيكربندي و هماهنگي را در طول زنجيره تأمين تحت تأثير قرار دهد، عدم قطعيت است. در حقيقت توجه به بهينهسازي در زنجيره تأمين در شرايط عدم قطعيت منجر به كاهش هزينهها و بهبود كيفيت و درنتيجه رسيدن به يك مزيت و موقعيت رقابتي خواهد شد
روشهاي مختلفي براي اندازهگيري ابعاد پايداري مطرح شدهاند كه اين روشها نتوانستهاند هنوز جامعيت خود را نشان دهند. رويكردهاي مختلف مطرح شده در اين زمينه هركدام به جنبهاي خاص توجه ميكنند و كافي نيستند. مقالات و تحقيقات زيادي نيز در دهه گذشته در حوزه پايداري به رشته تحرير درآمده است، ليكن بيشتر به بيان مزاياي پايداري و اثرات آن پرداختند و كمتر وارد بحث معيارها و سنجههاي اندازهگيري پايداري يا تعامل بين آنها و مدلسازي شدهاند
ازآنجاييكه صنعت توليد فرآوردههاي نسوز در ايران به دليل مواد اوليه موجود و غني كشور و نيروي انساني و متخصص در اين زمينه ميتواند نقش مهمي در توليد ناخالص ملي كشور داشته باشد و در خصوص زنجيره تأمين در اين بخش تحقيق جامعي صورت نگرفته است، انجام يك تحقيق در اين حوزه و ارائه نتايج آن كمك شاياني به اين بخش خواهد كرد . شركت فرآوردههاي نسوز ايران بهعنوان اولين شركت كشور در حوزه فرآوردههاي نسوز مطرح بوده كه لزوم بررسي و داشتن يك مدل مناسب جهت بهينهسازي زنجيره تأمين در اين شركت حائز اهميت است. با توجه به اينكه غير از مباحث اقتصادي، موضوعات زيستمحيطي و اجتماعي نيز در اين شركت و در اين صنعت داراي اهميت است لزوم بررسي و ايجاد پايداري بيش از بيش مطرح ميگردد. از طرفي هم سويي تحقيقات دانشگاهي با صنايعي كه داراي مزيت رقابتي هستند، مناسب و نتايج آن در ارتقاء عملكرد آن صنعت نقش بارزي خواهد داشت.
مسئله تحقيق حاضر طراحي يك مدل زنجيره تأمين است كه ضمن در نظر گرفتن شرايط رقابت، شرايط پايداري را نيز با توجه به ابعاد آن و همچنين تعامل بين آنها بهطور كامل در نظر بگيرد. براي مدلسازي از تكنيكهاي برنامهريزي رياضي جهت قسمتها، سطوح و ابعاد زنجيره تأمين استفاده خواهد شد. طراحي اين مدل شرايط ارزيابي پايداري را نيز بهراحتي ميسر مينمايد.
