بخشی از مقاله
چکیده:
در عصر دانایی کسب توان رقابتی در عرصه جهانی در خصوص کالاهای صنعتی اساساً بر پایه کسب تواناییهای سرمایه انسانی صورت میگیرد. در واقع با کسب تواناییهای جدید و قدرت خلاقیت و نوآوری سرمایه انسانی، مزیتهای نسبی کشور در بازار جهانی دستخوش تغییر میشود و به تدریج کشور از تولید و صدور کالاهای کاربر یا مبتنی بر مواد اولیه محلی به سمت تولید و صدور کالاهای سرمایهبر، ایده و دانش بر حرکت میکند، راهی که بسیاری از کشورهای توسعه یافته آن را کشف و با شتاب در آن به پیش می روند. در این مقاله عوامل و متغیر های تشکیل دهنده سرمایه انسانی در سازمان های صنعتی مرور شده و پس از آن با روش "رویش نظریه" مفاهیم حاصل از مصاحبه استخراج و در قالب یک مدل مفهومی ارائه می شود. با تجزیه و تحلیلی که صورت گرفت، شایستگی و قابلیت، دانش و نگرش به عنوان عوامل محوری مدل شناسایی شدند.
سرمایه انسانی
قرن بیستم را می توان عصر "سرمایه انسانی" دانست چون پیش از قرن نوزدهم سرمایه گذاری در سرمایه انسانی و صرف هزینه در مورد هزینه های ضمن خدمت از اهمیت چندانی برخوردار نبود. در قرن بیستم، آموزش ، مهارتها و دانش تبدیل به عوامل تایین کننده کارایی ملل و افراد شد. سرمایه انسانی نشان دهنده موجودی دانش افراد یک سازمان است - بونتیس،. - 2002 سرمایه انسانی به قابلیت ها، مهارت ها و تخصص اعضای انسانی یک سازمان اتلاق می شود.2 سرمایه انسانی برخوردار از تفکر است. هدف اولیه از سرمایه انسانی، نوآوری در کالا و خدمات و نیز بهبود فرایند های بازرگانی است.3 همچنین به عقیده روس و روس4 کارکنان، سرمایه فکری را از طریق شایستگی، نگرش و چالاکی فکری شان ایجاد می کنند - روس،. - 1997
سیمون کوزنتس 5 مفهوم سرمایه را مشتمل بر سرمایه انسانی و سرمایه فیزیکی دانسته و بر این باور است که سرمایه انسانی یک کشور، صنعت پیشرفته، ابزارها و ادوات صنعتی آن کشور نیست؛ بلکه اندوخته دانش های بدست آمده در نتیجه آزمایش های متعدد و کارآموختگی افراد آن کشور برای به کار بردن این دانش هاست - سبحانی، . - 76 :1371 امروزه در شرکتهای موفق به منظور افزایش وبهبود بینش و تواناییهاو تجربیات برای رقابت در محیط متغیر سرمایه گذاریهایی برروی کارکنان به صورت می گیرد - بوزبرا6،. - 2004 باید این نکته را اضافه کرد که مالکیت این نوع سرمایه در اختیار شرکتها نیست و خروج افراد از سازمان منجر به از دست رفتن حافظه سازمانی می شود که یک نوع تهدید برای سازمان محسوب می شود - بونتیس و همکاران، . - 2000
تجربه نشان داده است که افزایش تواناییها و قابلیتهای کارکنان دارای اثر مستقیمی برروی نتایج مالی شرکت است و همچنین سرمایه انسانی با عملکرد شرکت رابطه مستقیمی دارد - بیکر7 و همکاران،. - 2001 سرمایه انسانی نمایانگر ذخیره دانش یک سازمان است که بصورت کارکنان سازمان تجلی می یابد. همچنین سرمایه انسانی ؛ نیز بصورت توانایی جمعی یک سازمان برای استخراج بهترین راه حلها از دانش افراد آن نیز تعریف شده است - بونتیس،. - 1998
کارکنان یک سازمان سرمایه فکری را از طریق شایستگی ها و طرز فکرهایشان و زیرکی فکری تولید می کنند که این شایستگی های سازمان شامل مهارتها و تحصیلات است و طرز فکرهای کارکنان که اجزای رفتاری کارکنان را پوشش می دهد. زیرکی فکری یک فرد را قادر می سازد تا عملیات راتغییر دهد و راه حلهای نوآورانه ای را برای مشکلات سازمانی در نظر گیرد - روس و همکاران،. - 1997 هدسون8 سرمایه انسانی را بصورت ترکیبی از وراثت ژنتیکی و تحصیلات و تجربه وطرز فکری کارکنان درباره زندگی وکسب وکار تعریف می کند - بونتیس و همکاران،. - 2000 سرمایه انسانی بصورت پتانسیل های بالقوه و اساسی یک سازمان نیز تعریف شده است.
سرمایه انسانی به میزان شایستگی ها و قابلیتهای کارکنان اشاره دارد - ویگ، . - 1997 برخی اندیشمندان نیز آن را به دانش ، مهارتها، قابلیتها، تعهد، دانش ضمنی، ایده ها و سلامت کارکنان نسبت می دهند - اسنل و بوهلاندر، . - 2007 ماهیت سرمایه انسانی ناملموس است زیرا به سازمانی ارزش اضافه می کند که به حل مسئله و تصمیم گیری در موقعیت های پیچیده و نوآورانه تکیه دارد. بنابراین سرمایه انسانی به همراه کارکنان جابه جا می شود و سازمان جایی نیست که چنین سرمایه ای در آن قرار گرفته باشد.
بنابراین کارکنان راهکارهایی دارند که در زمینه سرمایه انسانی سرمایه گذاری کنند یا از این کار خودداری کنند - روس و همکاران، . - 1997 در چنین شرایطی کارمند از تئوری سرمایه انسانی پیروی می کند که بیانگر مقایسه میزان سرمایه گذاری در زمینه توسعه دانش و مهارت ها با کسب مزایایی در آینده مانند افزایش حقوق یا اختیار و مقام است - بکر، 0 - 1995 اگرچه توانمندی های زیاد کارکنان، سرمایه گذاری در زمینه سرمایه انسانی را جذب می کند، گسترش یافتن این محدوده هزینه هایی برای سازمان به همراه دارد - اسنل بوهلاندر، . - 2007
برخی اندیشمندان سرمایه انسانی را به عنوان شایستگی های محوری مبتنی بر ارزش هایشان معرفی کرده اند - یعنی تا چه حد توانمندی کارکنان به خلق مزیت رقابتی کمک می کند - - بارنی، . - 1991 پرز و پابلوس - - 2003 با ترکیب این ویژگی ها و دانش کارکنان، چهارچوبی ارائه می کنند که ارزش زیاد و منحصربه فرد بودن سرمایه انسانی را به عنوان منبعی برای مزیت رقابتی نشان می دهند. سازمان ها با توسعه و بهبود ویژگی های قابل گسترش منابع ناملموس خود مانند مهارت ها و دانش می توانند سرمایه انسانی خود را توسعه دهند - لپک و اسنل ، . - 2002
همچنین پتی و همکاران در طی تحقیق که در سال 2000 در شرکت های صنعتی با تکنولوژی بالا انجام داده اند به این نتیجه دست یافتند که شایستگی کارکنان عامل مهم سرمایه انسانی در پیشرفت و بقاء در سازمان های صنعتی بوده و شامل دانش فنی، تحصیلات ، دانش مرتبط با کار، شایستگی مرتبط با کار؛ روحیه کارآفرینی، تواناییها مربوط به نوآوری و اثرگذار بودن قابلیت تغییر یا انعطافپذیری، شایستگی حرفهای می باشد - پتی و همکاران، . - 2000 بونتیس معتقد است که سرمایه انسانی نشان دهنده موجودی دانش افراد یک سازمان است - قلیچ لی و مشبکی، . - 1385 چن و همکاران سرمایه انسانی به مثابه مبنای سرمایه فکری اشاره به عواملی نظیر دانش، مهارت، قابلیت و طرز تلقی کارکنان دارد که منتج به بهبود عملکرد، جذب مشتریان و افزایش سود سازمان می شود.
