بخشی از مقاله
چکیده:
سالیان متمادی است که در هر محفل معماری – شهرسازی نیاز شناخت و بررسی معماری گذشته یک اصل ضروری محسوب می گردد و نبود چنین شناختی سبب نابسامانی و سردرگمی های معماری امروز جامعه ایرانی قلمداد می گردد. گسست از گذشته تاریخی و قطع ارتباط با معماران گذشته، بی هویتی معماری امروز و.... از جمله واژگان رایج در این گفتارهاست.
برای بسیاری از دانشجویان معماری و معماران جوان، این نگاه نوستالوژیک به گذشته و افسوس خوردن برای شکوه و جلال از دست رفته معماری سنتی موجب ابهام و تعجب است. برای گروهی از معماران نیز بازگشت به گذشته و الگو قراردادن ارزشها و معیارهای معماری سنتی ، نوعی واپس گرایی به شمار می آید. در کشاکش این تضادهای فکری باید رویه ای درپیش گرفته شود که به معماری ارزشمند و متناسب با دانش و اندیشه روز و در عین حال پاسخگوی نیازها و خواسته های جامعه منتهی گردد. در این راستا بررسی بازتابها و تأثیرات هر فعالیت و عملکردی جهت دستیابی به نتایج بهتر و رفع نقایص و کمبودهای احتمالی ، از ضروریات هر حرکت هدفمندی است که خواستار پویایی و تداوم باشد.
-1 مقدمه:
مجموعه ای از قابلیتهای محیطیکدر موقعیت ویژه، محیط بالقوه ای را برای رفتار انسان در آن مکان ایجاد
می کند. اما تمام این قابلیتها توسط مردم درک نمی شون و ازتمام قابلیتهای ادراک شده نیز استفاده نمی شود.
وضعیت مردم، انگیزشها، تجارب، ارزشها و هزینه و.... ، پاداش قابل دریافت مردم از شرکت در فعالیتها ویا تفسیر
زیباشناختی آنها از محیط را تعیین می کنند. محیط ساخته شده در هر مقیاسی که باشد، رمزی فرهنگی است که معرف نهادهای اجتماعی بوجودآورنده و تغذیه کننده آن محیط است. با تغییر ادراک انسان از چگونگی عملکرد جامعه، فرم کالبدی محیط نیز عوض می شود. در هر زمان محیط ساخته شده بازتاب مفاهیم و منتج از الگوهای هنجاری رفتار است
در واقع هدف واقعی معماری، آفرینش فضاهای شعرگونه است. زبان این شعر باید همان مرز و بومی باشد که معمار درآن می سازد. به گفته ماریوبوتا معماری چیزی جز ساختن زمین نیست. متأسفانه نیازهای زندگی امروزی همراه با قوانین دست و پاگیر شهرداری، شرایطی را بوجود آورده که معماران بسیار دشوار می توانند زمین را بسازند وآنرا به مکانی معنادار تبدیل کنند.
سوال کلیدی اینست: چه چیزی باید مورد توجه طراحان باشد؟ آیا نظامهای رفتاری و شکل دادن به ارزشهای زیباشناختی جامعه، در طرحها مورد توجه قرار می گیرند؟
-2 طراحی معماری:
میرمیران مهمترین عامل در شروع طراحی را یافتن نقطه گرهی طرح می داند. نقطه گرهی به این معنا که خاستگاه طرح چه می باشد و طرح براساس چه عاملی پایهگذاری می شود. نقطه گرهی طرح مسلم اً برنامه فیزیکی آن نیست[12]، بلکه می تواند یک فرم، الگو، مضمون، مفهوم شعر، تصویر، خیال، اسطوره، نظریه و... باشد. بعنوان مثال در طرح موزه ملی آب ایران - شکل1 - ، این شعر سهراب سپهری راهگشای کار می شود: من به آغاز زمان نزدیکم، آشنا هستم با سرنوشت تر آب، عادت سبز درخت. سرنوشت تر آب با این ذهنیت که هیچگاه آب بدون خشکی در ایران به خاطر نمی آید.
الف ب ج شکل -1 موزه ملی آب ایران در تهران، الف - شمای کلی طرح، ب - اتود پلان و مقطع، ج - سه بعدی طرح
همچنین در طرح توسعه حرم حضرت معصومه - س - در قم - شکل - 2، آنچه که هدایتگر راه طراحی قرار میگیرد، افقی است از شهر، کویر و دریاچه نمک و موجهایی که در اثر وزش باد در شنهای کویر یا آبهای دریاچه پدید می آید. بنابر این ایده، طرح به صورت یک بنای افقی سفید رنگی درمی آید که فقط یک موج یا شکن در نقطه عطف آن حضور می یابد و چه هماهنگی مطلوبی با محیط پرورده و چه تواضعی در مقابل مجموعه موجود حرم نشان داده شده است
شکل-2 طرح توسعه حرم حضرت معصومه - س - در قم، الف - حرم حضرت معصومه،
ب - توسعه طرح، ج - لایه های طرح
در ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران در تایلند ، شکل3، نظریه ای را مبنا قرار داده با این مفهوم که: حرکت تکاملی معماری چیزی جز کاهش جرم و افزایش فضا نیست و فضایی پدید آمده که فضایی لامکان و بدون مرز می باشد به مانند ایوانهای صفویه، زندیه و قاجاریه. یعنی ایده فکری از هر کجا که شروع شود، بهر حال در بستر فرهنگی ایران قرار دارد
شکل-3 ساختمان سفارت
جمهوری اسلامی ایران در تایلند
در شروع طراحی معماری،"جستجو"اساس کار است. بدون پیروی از روش شناسی ثابت. دست یافتن به راه حل تازه از اثنای زمینههای تحمیلی و جبری هر طرح که بتواند جنبههای متمایز و شخصیت واقعی و صورت ذهنی مستقل هر طرح را در بیانی فردی نشان دهد. نخستین مرحله جستجو، مطالعه و بررسی کارهای ارزنده و شاخص معماران دیگر در زمینه مورد نظر است که پشتوانه اطلاعات و تجارب را می سازد [10] و تحلیل مفاهیم بکار رفته در آنها و انطباق آن با فرهنگ و ساختارهای زمانی و مکانی موقعیت پروژه بسیار مهم می باشد. زیرا در هر منطقه ای عوامل فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی و آب و هوایی و... بر ماهیت طرح تأثیر گذاشته و هویت آنرا شکل می دهند. این مرحله امکان دارد، تقلیدی بیهویت اتفاق بیفتد و از معماری اصیل و پرمغز ایران دور بیفتیم. در بحث هویت باید به دو نکته توجه داشت: ابتدا انعکاس شخصیت معمار در اثر معماری، همچنان که آثار معماران شهیر دنیا را به نام ایشان می شناسیم، سپس بار فرهنگی اثر و تعلق آن به یک نهضت فکری و جامعه ای خاص
