بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر، بحران های زیست محیطی با توجه به ایجاد مشکلاتی همچون آلودگی آب، هوا و خاک، کاهش سطح بهداشت، تنزل محیط های سکونتگاهی شهری و تخلیه مقادیر فراوان آلودگی را ایجاد نموده اند که کاهش سطح کیفیت زندگی شهروندان را در پی داشته است. این امر حاصل بهره برداری نامناسب انسان از محیط زیست می باشد.
در این راستا تلاش در جهت کاهش مخاطرات زیست چالشی شهرها به منظور ایجاد رفاه و آسایش زندگی شهروندان مورد توجه معماران و شهرسازان قرار گرفته است. بدین منظور مقاله حاضر با هدف تبیین ارتباط بین معماری ارگانیک و کاهش مخاطرات زیست چالش شهری به شیوه توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است.
روش گردآوری داده ها بر اساس مطالعات کتابخانه ای و تحلیل محتوایی پیرامون مبانی نظری پژوهش مورد نظر می باشد. نتایج به دست آمده حاکی از این است که معماری ارگانیک به مثابه یک عنصر مشخص طبیعی، در جهت پاسخگویی به مشکلات و معنا دادن به مکان ایفای نقش می کند و به محیط زیست که امانتی است در دستان نسل امروز، کمترین آسیب وارد می گردد.
مقدمه
شهرها به عنوان مکان زندگی و فعالیت انسان نه تنها، بخش مهمی از محیط می باشند که علاوه بر تاثیرگذاری بر محیط زیست باعث بهبود کیفیت زندگی، احساسات و تصورات مردم نیز می گردند - توکلی، ماجدی، . - 24 :1388 این سکونتگاه ها در گذر زمان، با توجه به رشد اقتصادی، افزایش شهرنشینی و بهره گیری نامطلوب از طبیعت، با مشکلات فراوانی از جمله بحران کم آبی و خشکسالی، افزایش فشار بر منابع طبیعی، تغییرات آب و هوایی و افزایش آلودگی روبرو شده اند که تخریب محیط زیست را در پی داشته است.
در این راستا تخریب محیط زیست به دلیل پیامدهای ناگواری که برای بشر به همراه داشته است، تبدیل به یکی از بزرگترین چالش های دنیای معاصر شده است. این بحران نخست درغرب آغاز شد و پس از آن با ورود مدرنیته به شرق در سطحی جهانی مطرح گردید. بحران های محیط زیستی معاصر، زاییده ی اندیشه های مادی نگر، توسعه طلب، سلطه جو و بحران های محیط زیستی از تبعات آشفتگی ارتباط انسان و محیط است
درحال حاضر گرم شدن بی سابقه کره زمین، آلودگی آب و هوا، انتشار گازهای گلخانه ای ، از بین رفتن اکوسیستم ها و نازک شدن لایه ازن، از مهمترینپیامدهایِ بهره گیری زیاد از طبیعت در راستای فعالیت های تولیدی انسان و مصرف کالاها و خدمات هستند که تخلیه مقادیرفراوان آلودگی و پسماند به طبیعت و محیط زیست نمود عینی آن است
در جهت حل مشکلات زیست محیطی مذکور که تاثیر بسزایی در محیط های شهری دارند، از سوی اندیشمندان مکاتب و علوم مختلف نظرات و ایده های فراوانی ارائه شده است. رویکردهایی نظیرحفاظت گرایی1، صیانت گرایی2، بوم شناسی اجتماعی3، حقوق حیوانات4، اخلاق زمین،5 اکوفمنیسم6، نیکداری،7 توسعه پایدار 8 از جمله مواردی است که جامعه جهانی برای مقابله با این بحران بزرگ زیست محیطی اتخاذ نموده است
توسعه پایدار اشاره به فرایندی دارد که اساس بهبود وضعیت و از بین برنده کاستی های زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. توسعه ای که همه اقشار جامعه را به طور مساوی در برگیرد و در عین حال به محیط زیست آسیب نرساند
میتوان اهداف توسعه پایدار را، در رابطه با محیط زیست در سه حوزه که البته معنایی نزدیک به یکدیگر یعنی حفظ طبیعت به منظور برطرف نمودن نیازهای نسل آینده دارند، مطرح نمود: الف-رابطه انسان و طبیعت ب-طراحی نقشه مسیری که برروی مجموعه ای از روش ها و اصول اخلاقی، متمرکز است. ج-تغییر در استخراج معادن
با توجه به این که هدف مشترک معماری ارگانیک و توسعه پایدار، حفظ طبیعت و اصلاح نگاه به آن می باشد، ضمن بهره گیری از معماری ارگانیک می توان اقدام به برطرف نمودن مشکلات زیست چالشی شهرها نمود. از آنجاییکه طبیعت دستاورد بهترین معمار یعنی خداوندگار است و اغلب برای معماران بهترین سرچشمه ی الهام بوده است ، به نظر می رسد که الگوهای آن در معماری از طریق درک و دریافت و استفاده می تواند به عنوان فصل مشترک موضوع و هدف آن در نظر گرفته شود و نقش اصلی را ایفا کند. از دیرباز بر مساله ارتباط ساختمان با طبیعت دو جواب متفاوت یافت شده که هر دو به نحوی همیشه درست و صادق بوده اند. معابد یونان در آغوش طبیعت اما با چهره ای متمایز از ان ساخته شده اند و شهرهای قرون وسطایی چنان با طبیعت در آمیخته اند که گویی جزئی از طبیعت هستند
لغت ارگانیک در لغت نامه به عناوین مختلفی از جمله درونی، وابسته به اندام، بنیادی، به دست آمده از طبیعت و سامان دار ترجمه شده است. اثر ارگانیک به اثری گفته می شود که مانند گیاه و موجودی زنده کاملا به صورت پویا در جهت های مختلف رشد کرده باشد و هیچ عاملی به جز نیروهای حیاتی مانع رشد آن نشده باشد
آفرینش ارگانیک حاصل درک طبیعت و ساختمایه های آن می باشد و همواره مورد توجه بوده است. معماری ارگانیک به معنای همگونی و تلفیق اجزا نسبت به کل و کل نسبت به اجزا می باشد
رالف والدو امرسون نویسنده، شاعر و کشیش آمریکایی هنرمندان را تشویق می کرد که از طبیعت الهام بگیرند. وی هنرمندان را برای یافتن رابطه بین فرم و عملکرد در طبیعت هدایت می کرد، او می نویسد: طبیعت سیستمی از فرم ها و روش های به وجود آوردن را خلق می کند که مستقیما قابل تطبیق در هنر است. همچنین ویوله لودوک معمار معروف فرانسوی معماران را ترغیب می کرد که قوانین طبیعی خلقت را به کار گیرند، همانند مجسمه سازان قرون وسطی که گیاهان و حیوانات را مطالعه می کردند تا بفهمند که چگونه فرم های آنها یک عملکردی را نشان می دهند و یا خود را با خصوصیات ارگانیسم تطبیق می دهند
بنابراین می توان با بهره گیری از معماری ارگانیک، معماری را که همگام با طبیعت است، خلق کرد و به محیط زیست نیز، احترام گذاشت. در این تحقیق تلاش است با رویکردی کاربردی و حل مسئله، به شیوه توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات وسیع کتابخانه ای به بررسی تاثیرات معماری ارگانیک در کاهش مخاطرات زیست چالشی شهری بپردازیم.
مفاهیم وادبیات نظری پژوهش
معماری ارگانیک: معماری ارگانیک ترکیب ساختمان با طبیعت و نه تحمیل ساختمان بر طبیعت است، مشخصه ی مربوط به اشکال و فرم های دارای خطوط کناره ی نمای نامنظم، که به نظر می رسد به خطوط کناره ی نمای گیاهان یا حیوانات زنده شباهت دارند می باشد. این مفهوم، روابط هماهنگ بین کل و جزء را در خود جای می دهد
مخاطرات محیط زیست: هرگونه بحران یا خطری که به محیط هایی که در آن ها زندگی جریان دارد، وارد گردد، مخاطره محیط زیستی خوانده می شود. مجموعه ای ازعوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند محیط زیست را تشکیل می دهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تاثیر می گذارند.
امروزه از مجموعه شهرهای عمده جهان، 31 شهر با بیش از 60 درصد، در کشورهای رو به رشد واقع شده اند.این شهر ها مراکز تعامل اجتماعی، توزیع گروه های قومی، تفرق مسکونی، جابجایی هویت های فردی و الگوی شکل گیری طبقاتی اند. شهر یک سیستم ارتباطی، ثبت کننده توزیع قدرت و صحنه کشمکش های اجتماعی و مورد معنا شده است
از آنجا که شهر امروزی، بنیان توسعه جهانی را تشکیل می دهد، توجه به نقش شهر در جهت رفع مشکلات و موانع موجود در ایجاد توسعه در همه ابعاد آن اعم از بعد زیست محیطی، قابل توجه است. تمایل برنامه ریزان و مکاتب برنامه ریزی به محیط زیست ممکن است بیانگر آمادگی ذاتی آن ها نسبت به حفظ محیط زیست طبیعی باشد، ولی خلاف این مطلب احتمالا درست تر است و تمایل تاریخی آن ها برای ترویج توسعه شهرها به قیمت نابودی طبیعت بوده است: برای ساخت شهرها جنگل ها از بین رفته، رودخانه ها و هوا آلوده شده وکوهستان ها تسطیح گردیده اند ؛ در حالی که در گذشته، حفظ و حراست محیط زیست ابعاد ساده تری داشته است.
برای مثال در هیچ زمانی باران اسیدی و آلودگی آب و هوا مطرح نبود و اگر تخریبی هم صورت می گرفت، جبران می شد. اما امروزه با پیشرفت انسان ها و روی کارآمدن انقلاب صنعتی روز به روز این خطر بیشتر احساس می شود. در واقع این امر در بعد مستقیم وغیرمستقیم خطراتی را به ارمغان آورده است. آلودگی آب به همراه کمبود آن، فقر و فرسایش خاک، نابودی گونه های زیستی نسبت به گذشته را محسوس تر کرده است. اگر به همین صورت و بدون توجه به توسعه پایدار و مصرف گرایی روزافزون پیش رویم، وضعیت اسفناک تر نیز می شود
