بخشی از مقاله
طراحی هتل توریستی پنج ستاره با رویکرد معماری پایدار (نمونه مورد مطالعه: استان گیلان)
چکیده
در دنیای امروز که پا به هزاره جدید گذاشته است، بی تردید صنعت گردشگری به صـورت یکـی از پایـه هـای استوار سیستم جهانی در خواهد آمد. امروزه گردشگری تنها مختص خانواده های مرفه و ثروتمند نیست، بلکـه میلیونها نفر از مکانهای تازه بازدید می کنند. در حالی که عصـر جدیـدی از توریسـم آغـاز شـده اسـت و سـیر تکاملی خود را می پیماید، تعداد زیادی از عوامل برونزا برآن تاثیر خواهند گذاشت. اهمیت تعدد مراکـز اقـامتی مناسب در استان گیلان با توجه به عنوان مهمترین محور ارتباطی کشور های آسیای میانه از یک سـو و وجـود جاذبه های تاریخی، طبیعی و فرهنگی استان و کافی نبودن مراکز اقامتی مناسب موجب شد تـا طراحـی هتـل پنج ستاره در استان گیلان مورد توجه قرار گیرد. و پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و بـا محوریـت معمـاری پایدار (معماری سبز) در هتل توریستی پیش رفته است. روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای از منابع موجود در کتابخانه، کتاب ها، مقالات و سایت های علمی موجود می باشد. نتایج حاصـل نشـان مـی دهـد کـه گردشگری پایدار که ریشه در توسعه پایـدار دارد، قـادر اسـت در پـردازش توسـعه راهکارهـایی کـه در جهـت دستیابی به توسعه پایدار در حوزه گردشگری بر آن تأکید می شود استفاده از انرژی های پایـدار (انـرژی هـای تجدید پذیر) است. مفهوم توسعه پایدار یک تغییر مهم در فهم رابطه انسان و طبیعت و انسانها با یکـدیگر مـی باشد. لذا طراحی که در عین برآوردن نیازهای عملکردی یک هتل از جنبه زیبا شناختی نیز درخور تامل باشـد هدف عمده در پژوهش حاضر است. هتل سبز، هتل هایی هستند کـه بـا محـیط زیسـت و طبیعـت سـازگاری بیشتری داشته و نتیجه فعالیت هایشان آثار سوء کمتری بر محیط پیرامون خود داشته باشند.
واژگان کلیدی: طراحی هتل توریستی، استان گیلان، معماری پایدار.
-1 مقدمه
شاید به ندرت بتوان هنری یافت که به اندازه معماری با زندگی مردم پیوند داشته باشد عوامل و پدیده های مختلفی وجود د ارد که در شکل دهی فضاهای معماری نقش دارد فرهنگ یکی از عوامل مهم د رچگونگی شکل گیری فضاهای معماری نقش دارد گاهی برخی فرهنگ راحتی مهمتر از اقلیم عامل درجه اول بر می شمارند فرهنگ را در یک تعریف بسیار کلی می توان مجموعه ای از اعتقادات باورها سنت ها و الگوهای ر فتاری و نیز دانش اطلاعات و ادبیات مکتوب و شفاهی یک جامعه دانست و آن را از تمدن که در این تعریف مجموعه ای از دستاورهای جامعه است متفاوت است هر جامعه ای دارای فرهنگ خاص خود است که شالوده معماری آن جامعه را پایه گذاری می کند و معماری آن جامعه تصویر عینی آن فرهنگ می باشد. درحقیقت معماری وسیله واقعی سنجش فرهنگ یک ملت بوده و هست فرهنگ هر جامعه پاسخگوی چگونگی شکل گیری فضاهاست. آنچه مسلم است، توجه به این نکته است که امروز، افزایش جمعیت، افزایش رفت وآمد عمومی، پیشرفت علوم و فتون، افزایش زمان آزاد و فراغت، تفکیک مقوله کار و فراغت و ... همه و همه باعث رشد روزافزون سفر و گردشگری شده است و کشورها ی جهان به این واقعیت پی برده اند، که توجه به صنعت گردشگری و توسعه این صنعت باعث کسب درآمدهای هنگفتی خواهد شد. از صنعت گردشتگری به عنوان یکی از پررونق ترین فعالیتهای اقتصادی در جهان یاد می شود؛ به گونه ای که پس از صنعت نفت و خودروسازی سومین منبع درآمدزای جهان است. گردشگری به عنوان یکی از تأثیر گذارترین پدیده ها و محصولات مدرنیته به حساب می آید. در زندگی مدرن، گردشگری تبدیل به نیازی اساسی برای نوع بشر شده است؛ نیازی که با استناد به نظریه ای سلسله مراتب نیازهای مازلو (رابینز، (1381 برای بشر مدرن و پسامدرن متعالی تر از نیازهای مادی همچون خوردن، آشامیدن و امنیت قرار گرفته و هم تراز با نیازهای فرامادی چون عاطفه، دوستی، احترام و دیگر نیازهای متعالی که موجب خودشکوفایی انسان می شوند، از آن یاد می شود. گردشگری پدیده ای چند وجهی و فرابخشی است که از ابتدای اهمیت یافتن، به عنوان یک فعالیت اقتصادی منفعت زا نقش مهمی در رشد و توسعه مناطق و مقاصد گردشگری ایفا نموده است. گردشگری به عنوان یک پدیده مدرن- و به صورت ماهوی-اساساً یک فعالیت اقتصادی (پاپلی یزدی و سقایی، .(1385 با انگیزه هایی فردی و اجتماعی است که اثرات متفاوت مثبت و منفی زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی را در پی داشته است. گردشگری به خودی خود، متضمن نظام گسترده ای از روابط و تعاملات اجتماعی است و بهره مند از سازو کارهایی است که از طریق عرضه محصولات و خدمات می کوشد تا نیازهای مسافران را در مکان هایی غیر از محل سکونتشان پاسخ گوید، بنابراین از حیث سیستمی گردشگری، مجموعه ای از عناصر و بخش های مرتبط به هم است که به عنوان یک کل واحد در جهت تحقق اهدافی خاص حرکت می کند (کاظمی، (1385 در عصر حاضر، علاوه بر ساماندهی و هدایت برنامه ها، توجه به مناسبات و حساسیت های توسعه پایدار و کنترل تأثیرات ناشی از گردشگری، تبدیل به یکی از مهمترین کارکردهای گردشگری شده است (گارتنر و هاوکینز، .(2002 بنابراین می توان گفت که فرآیند مدیریت صنعت گردشگری باید بین فعالیتهای مختلف این صنعت در سطوح گوناگون هماهنگی، هدایت، کنترل و تصمیم گیری انجام دهد (حیدری چیانه، .(1379
جهانگردی از عرصه های نو و زمینه های جدید امروز است که از یک سو به علت اهمیت اقتصادی و از دیگر سو به علت اثرات اجتماعی و فرهنگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جهانگردی نوعی ایجاد ارتباط و تبادل فرهنگ میان ملت ها به حساب می آید. جهانگردی، علاوه بر این که باید به جایگاه پراهمیت خود به عنوان یک صنعت، با تاثیرات اقتصادی دست یابد، باید با حفظ فرهنگ اصیل میهنی و ارزشی کشور میزبان مهمانان باشد. در بسیاری ازکشورها، صنعت توریسم به عنوان یک موتور محرک توسعه بکارگرفته می شود و استفاده های مفیدی از آن برای کسب درآمد و جذب ارز و همین طور ایجاد اشتغال برای قشر عظیمی از مردم به ویژه جوانان به عمل می آید. وجود یک بازار پر رقابت درجهان در این خصوص، بهترین گواه این مدعا است. امروزه صنعت توریسم و گردشگری در جهان توسعه بسیاری یافته و بسیاری از کشورها از این رهیافت توانسته اند
وضعیت خویش را تا حد قابل توجهی بهبود بخشند. در این جهت بیساری از کشورها به این فکر افتاده اند تا از این طریق بر مشکلات اقتصادی خویش نظیر پایین بودن درآمد سرانه، نرخ بیکاری بالا، کمبود در آمدهای ارزی و ... فائق آیند.
معماری پایدار (معماری سبز) به عنوان یکی از مهمتر ین راهبردهای توسعه محسوب می شود. در این راهبرد ضرورتهای مطرح شده به منظور جذب گردشگری و افزایش در آمد، لزوم شناخت و استفاده عملی از جاذبه های توریستتی و اکوتوریستی مؤثر در گردشتگری را ا یجاد کرده است. توستعه پایدار برای گردشگری باید با هدف بهبود کیفیت زندگی ساکنان، به بهینه سازی منافع اقتصادی، حفاظت از محیط زیست طبیعی جوامع کمک کند و موجب فراهم کردن تجر به ای با کیفیت بالا برای بازدیدکنندگان و گردشگران شود (Choi, sirakaya, 2006) بنا به تعریف سازمان جهانی جهانگردی، توسعه پایدار گردشگری فرایندی است که با کیفیت زندگی میزبانان، تأمین تقاضای بازدیدکنندگان و به همان نسبت با حفاظت منابع محیط طبیعی و انسانی در ارتباط است. رویکرد توسعه پایدار گردشگری همسو با پذیرش جهان شمول پارادایم توسعه پایدار در مجامع عمومی و تصمیم گیری از دهه 1990 به بعد و ادبیات گردشگری شد. توسعه پایدار گردشگری، یک جابجایی از رو یکردهای ستنتی اقتصاد نئوکلاسیک در زمینه توسعه گردشگری، به یک رویکرد سیستمی را نشان می دهد که در آن نه تنها نیازهای بازار مورد توجه است بوده بلکه ضروریات جامعه و محیط زیست طبیعی نیز مورد توجه و تأکید قرار می گردد (قدمی، .(1390
-2 بیان مسئله
گردشگری به مجموعه مسافرتهایی گفته می شود که بین مبدا و مقصدی با انگیزه های استراحتی، تفریحی، تفرجی، ورزشی، دیداری، تجاری، فرهنگی و یا گذران اوقات فراغت انجام می گیرد و در آن شخص گردشگر در مقصد اشتغال و اقامت دایم ندارد. بطور کلی مسافرتی که با انگیزه های فوق انجام می گیرد و حداقل یک شب اقامت در مقصد را به دنبال داشته باشد، سفر تور یستی یا گردشگری نامیده می شود. این تعریف یک تعریف قراردادی است و تاکنون چندین مسابقه برای ارائه یک تعریف جامع و کامل از گردشگری بی نتیجه مانده است در مارس 3001 ، کمیسیون آمار ملل متحد، تعریف ارائه شده از جهانگردی توسط سازمان جهانی جهانگردی را پذیرفت. بر اساس این تعریف، جهانگردی عبارت است از : مجموعه فعالیت های افرادی که به مکانهایی خارج از محل زندگی و کار خود به قصد تفر یح و استراحت و انجام امور دیگر مسافرت می کنند و بیش از یک سال متوالی در آن مکانها نمی مانند (راجر، .(1384 امروزه در جهان با توجه به دیدگاههای جدید در مورد گردشگری و تعاریف نهادهای جهانی، پدیده گردشگری به عنوان بخشی از تمدن معاصر و یک شیوه جهانی برای تأمین نیازهای معنوی انسان و ارتقاء کیفیت زندگی از طریق همبستگی جوامع و فرهنگهای کوچک و بزرگ، محسوب می شود. از این دیدگاه گردشگری شامل سه عرصه اصلی محلی، ملی و بین المللی است که از هم جدایی ناپذیرند. در واقع در پیوند و همکاری این سه بخش است که اهداف عالی و نهایی گردشگری تحقق پیدا می کنند و حتی رونق و نتایج اقتصادی گردشگری نیزبه این همکاری وابسته است. گردشگری اگر چهمعمولاً به عنوان یک صنعت سودآور و اشتغال زا مطرح می شود ولی به هیچ وجه یک پدیدهصرفاً اقتصادی نیست. گردشگری در ماهیت خود یک پدیده پیچیده اجتماعی است که از ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی، فرهنگی و مدیریتی برخوردار است. در واقع ارزش اقتصادی و سودآوری آن از کیفیت و ارزشهای اجتماعی و فراغتی آن منشأ می گیرد. از این رو فعالیت گردشگری وقتی از نظر اقتصادی مفید و سودآور خواهد بود که از نظر اجتماعی و فرهنگی ارزش آفرین باشد .(Tourism, 2006)
معماری پایدار (معماری سبز)1 یکی از گرایش ها و رویکردهای نوین معماری است که در سال های اخیر مورد توجه عده زیادی از طراحان و معماران معاصر جهان قرار گرفته است. این معماری که برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار می باشد در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان کنونی است. هدف از ایجاد ساختمان های سبز بهبود یافتن آب و هوا، جلوگیری از اتلاف انرژی مصرف شده جهت سرمایش و گرمایش و جلوگیری از اثرات منفی ساخت و ساز بر محیط زیست است. قبل از هر چیز که یک ساختمان سبز خلق شود مانند هر چیز دیگر به یک خالق احتیاج دارد. این موضوع یعنی ایجاد ساختمان سبز به سلامت فردی که در آن و در محیط اطراف آن زندگی می کند کمک خواهد کرد و از او پشتیبانی خواهد و باعث رضایت مندی و سودمندی آنان خواهد شد (سفلایی، .(1386
-3 هدف
این مقاله طراحی هتل توریستی پنج ستاره با رویکرد معماری پایدار در منطقه مورد مطالعه استان گیلان مورد بررسی قرار داده است.
-4 روش تحقیق
در این پژوهش با تکیه به مطالعات کتابخانه ای در زمینه لزوم سرمایه گذاری در صنعت جهانگردی و ضوابط طراحی هتل انجام شده است. درکنار این تحقیقات مطالعات و کارهای میدانی اعم از عکاسی مرتبط با بسترطرح نیزصورت گرفته است. همچنین سعی شده است با جستجو در اینترنت و بررسی نمونه های موجود در سطح جهان بحث فوق تکمیل گردد. بر پایه شناخت به دست آمده، همراه با مطالعات کتابخانه ای و میدانی لازم، معیارهای طراحی مجموعه تعیین شده اند و در نهایت مطالعات منجر به ارائه طرح نهایی شده است.
-5 موقعیت جغرافیایی استان گیلان
استان گیلان با مساحتی بالغ بر 71114 کیلومتر مربع بین 36 درجه و 36 دقیقه تا 38 درجه و 27 دقیقه تا 50 درجه و 34 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. سطح این استان معادل 0/9 درصد از سطح کل کشور بوده و از شمال به اتحاد جماهیر شوروی و دریای مازندران، از جنوب به استان زنجان، از شرق به استان مازندران و از غرب به استان آذربایجان شرقی محدود گردیده است. طول استان از آستارا تا چابکسر (نوار ساحلی) 315 کیلومتر و عرض آن از 25 کیلومتر تا 105 کیلومتر متغیر است (شکل .(1
ناحیه جلگهای این استان که در حقیقت قسمت اصلی گیلان را شامل میشود شهرهایی چون رشت، بندر انزلی و لاهیجان را در بر گرفتهاند. قریب چهل درصد از سطح این ناحیه پست که بدون شک پرآب ترین و حاصلخیزترین مناطق ایران است، به برنج کاری اختصاص یافته و بقیه وسعت آن را جنگل ها و مراتع پوشانده است. دشت گیلان به طور کلی تحت تأثیر دریای خزر بوده و به وسیله ارتفاعات 2500 تا 3000 متری سلسله جبال البرز، از فلات ایران مجزا گشته و تنها خط رابط بین این منطقه و مناطق جنوب البرز، دره سفید رود است که از منجیل تا امامزاده هاشم ادامه دارد.
1 . Green Architecture
شکل- 1 نقشه موقعیت شهر رشت در استان گیلان و کشور ایران
-6 تعریف هتل
هتل عبارت است از مرکز ی که خدمات و سرویس های مطلوب درارتباط با غذا، اقامـت و پـذیرایی یـک مهمـان را درحـد استاندارد تأمین نماید. اصول اساسی تأمین غذا، مسکن و پذیرایی جهت میهمان و مسافر در همه جا یکی است. با ایـن احـوال وسایل و روش هایی که برای تأمین موجودیت آن ها به کار می رود، دستخوش برخـی تغییـرات چشـمگیرگردیده کـه موجـب بوجود آمدن هتل و تفاوت عمده آن با سایر مراکز پذیرایی مانند مسافرخانه، متل، پاتوق مسافران، مهمانسرا، انـواع هتـل هـای خاص مانند هتل های دریانوردان می گردد. برنامه استانداردی برای تشکیلات هتل وجود ندارد. تعداد کارکنان و وظایف محوله ایشان عواملی مانند نوع، اندازه، موقعیت محلی هتل، وابستگی آن به یک زنجیره هتل، توانایی تیم مدیریت و نـوع مالکیـت آن تعیین می شود. درهتل های کوچک، بسیاری از فعالیت ها را می توان تلفیق نمود تا توسط یک نفر انجام پذیرد. در هتل هـای بزرگتر، تعداد کارکنان بیشتربوده و همین طور دارای مهارت و تخصص بیشتری هستند تا بتوانند خدمات بهتری را به میهمانان ارائه دهند.
پس بنابراین یک هتل مجموعه ای است از عملکردهای مختلف با ماهیت متنوع؛ اهـم از اقـامتی، تفریحـی، ورزشـی، اداری وخدماتی و از جمله موضوعاتی در طراحی است که می توان آن را در گروهی قرار داد که پاسخ دهی بـه عملکـرد مجموعـه از اولویت های اصلی آنها است. از دیگر سوعناصر شاخص یک شهر هتل های آن می باشند و بحـث زیباشـناختی قضـیه اهمیـت کمتری نسبت به عملکرد برخوردار نیست.
-7 درجه بندی هتل ها
درجه بندی هتل ها براساس زیبایی و سطح کیفی خدماتی است که ارائه می دهند و باعث افزایش کرایـه اتـاق هتـل مـی گردد (اشکال .(2-5 بنابراین می توان میزان کرایه اتاق در هتل را نشان دهنده درجه بندی آن دانسـت. اتـاق هـای بـزرگ بـا ساختمان عالی و تزئینات و مبلمان گران قیمت نشانه سرمایه گذاری بیشتر است و استهلاک و مالیات و عوارض آب و بـرق آن نیز بیشتر می باشد. این هزینه های اضافی را بوسیله بالا بردن قیمت اتاق ها تأمین می کننـد. تسـهیلات و خـدمات هتـل هـا همان اندازه که مردم و میهمانان و مسافران با هم تفاوت دارند، متنوع است و بدلیل همین تنوع، صنعت هتل دارای یک صنعت بسیار متنوع و پیچیده است که این نوع تنوع و پیچیدگی مشمول هتل های لوکس تا متل های با خدمات محـدود مـی باشـد. همین امر باعث گردیده که نتوان یک تعریف ساده و عمومی از شغل هتل داری بیان نمود.
شکل -2 هتل شایگان کیش شکل -3 هتل بین المللی تبریز
شکل -4 هتل های پارک سیدنی شکل -5 هتل Hyatt Regwncy Atlanta آتلانتا
-8 اصول معماری سبز
طراحی سبز عملی است برای حل مشکلات که طی آن منابع طبیعی قبل بعد و طی پروسه تولید و ساخت به کمترین حد آسیب می بیند به علاوه در مسیر این عمل مصالح باید مفید بوده عمر مفید طولانی داشته و قابل بازگشت به چرخه طبیعت باشند. چیزهای با طول عمر زیاد هم مفیدند و هم بزرگترین مانع علیه اسراف و ضایعات، و این بهتر از استفاده مجدد یا بازیافت آنها است (سفلایی، .(1386
-1-8 اصل حفاظت از انرژی
هر ساختمان باید به گونه ای طراحی و ساخته شود که نیاز آن به سوخت فسیلی به حداقل ممکن برسد. ضرورت پذیرفتن این اصل در عصرهای گذشته بدون هیچ شک و تردیدی با توجه به نحوه ساخت و سازها غیر قابل انکار می باشد و شاید تنها به سبب تنوع بسیار زیاد مصالح و فناوری های جدید در دوران معاصر چنین اصلی در ساختمان ها به دست فراموشی سپرده شده است و این بار با استفاده از مصالح گوناگون و یا با ترکیب های مختلفی از آنها، ساختمانها، محیط را با توجه به نیاز های کاربران تغییر می دهند. اشاره به نظریه مجتمع زیستی نیز خالی از لطف نمی باشد، که از فراهم آوردن سر
پناهی برای در امان ماندن در برابر سرما و یا ایجاد فضایی خنک برای سکونت افراد سرچشمه می گیرد، به این دلیل و همچنین وجود عوامل دیگر مردمان ساختمانهای خود را به خاطر مزایای متقابل فراوان در کنار یکدیگر بنا می کردند. ساختمان هایی که در تعامل با اقلیم محلی و در تلاش برای کاهش وابستگی به سوخت فسیلی ساخته می شوند، نسبت به آپارتمانهای عادی امروزی، حامل تجربیاتی منفرد و مجزا بوده و در نتیجه، به عنوان تلاشهای نیمه کاره برای خلق معماری سبز مطرح می شوند (کمیته معماران در موضوعات مختلف زیست محیطی).
