بخشی از مقاله
طراحی مجموعه توریستی اقامتی با رویکرد معماري سبز (نمونه موردي اصفهان)
چکیده
در دنیاي امروز که پا به هزاره جدید گذاشته است، بی تردید صنعت گردشگري به صورت یکی از پایه هاي استوار سیستم جهانی در خواهدآمد. امروزه گردشگري تنها مختص خانواده هاي مرفه و ثروتمند نیست، بلکه میلیونها نفر از مکانهاي تازه بازدید میکنند.در حالی که عصر جدیدي از توریسم آغاز شده است و سیر تکاملی خود را می پیماید، تعداد زیادي از عوامل برونزا برآن تاثیر خواهند گذاشت. پیشرفت و توسعه فناوري و تخصصی تر شدن علوم مختلف همچون معماري درکنار مسائل مربوط به محیط زیستاز جمله عواملی هستند که بر تقویت صنعت توریسم تأثیر میگذارند. 1 یکی ازمعیارها و راهبردهاي مطرح درمعماري طراحی سبز توجه به پوشش سایت معماري بطوري که بیشترین استفاده ازمنابع خداداد تجدید پذیرداشته باشد و کمترین بارمصرف انرژي روتحمل کند. راهبرد مهم به خوبی درمعماري مسکونی سنتی خود ما هم وجود داشته و باغچه هاي خانه هاي ایرانی باغهایی حساب شده و با کاربریهاي متعدد و ارزشمند بودند هدف پژوهش ایجاد مجموعه اقامتی و توریستی و حفاظت ازهویت طبیعی و عملکرد زیست میحطی است برقراري رابطه بین ساختمان و طبیعت نه به صورت احاطه طبیعت ترکیب خاصی که منجر به ایجادپدیده دیگري میگردد درجهت رسیدن به شاخصه اي اصلی توسعه پایدار.2 در این مقاله ما اصفهان را با توجه به مشخصات اقلیم نیمه گرم و خشک، داراي بافت قدیمی ارزشمند می باشد مورد مطالعه قرار داده ایم. نتایج حاصل از مطالعه نشان دادند که بیشتر اصولی که در معماري پایدار نوین در قرن بیستم مطرح شده در معماري قدیمی این شهر بخوبی رعایت گردیده است. به منظور انجام این تحقیق از روش توصیفی-پژوهشی استفاده شده است.
کلید واژه ها: معماري سبز، توسعه پایدار، طراحی مجتمع اقامتی، تفریحی ، فضا، صنعت گردشگري
مقدمه
شاید به ندرت بتوان هنري یافت که به اندازه معماري با زندگی مردم پیونـد داشـته باشـد عوامـل و پدیـده هـاي مختلفی وجود دارد که در شکل دهی فضاهاي معماري نقش دارد فرهنگ یکی از عوامل مهـم د رچگـونگی شـکل گیـري فضاهاي معماري نقش داردگاهی برخی فرهنگ را حتی مهم تر از اقلیم عامل درجه اول برمی شـمارند فرهنـگ را در یـک تعریف بسیار کلی می توان مجموعه اي از اعتقادات باورها سنت ها و الگوهـاي رفتـاري و نیـز دانـش اطلاعـات و ادبیـات مکتوب و شفاهی یک جامعه دانست و آن را از تمدن که دراین تعریـف مجموعـه اي از دسـتاورهاي جامعـه اسـت متفـاوت است هرجامعه اي داراي فرهنگ خاص خود است که شالوده معماري آن جامعه را پایه گذاري می کند و معماري آن جامعـه تصویر عینی آن فرهنگ می باشد. درحقیقت معماري وسیله واقعی سنجش فرهنگ یک ملت بـوده و هـست فرهنـگ هـر جامعه پاسخگوي چگونگی شکل گیري فضاهاست. آنچه مسلم است، توجه به این نکته است که امـروز ، افـزایش جمعیـت، افزایش رفت وآمد عمومی، پیشترفت علوم وفتون، افزایش زمان آزاد و فراغت، تفکیک مقوله کار و فراغت و... همـه و همـه باعث رشد روزافزون سفر و گردشگري شده است و کشورهاي جهان به ایـن واقعیـت پـی بـرده اند،کـه توجـه بـه صـنعت گردشگري و توسعه این صنعت باعث کسب درآمـدهاي هنگفتـی خواهـد شـد. از صـنعت گردشـتگري بـه عنـوان یکـی از پررونقترین فعالیتهاي اقتصادي در جهان یاد میشود؛ بـه گونهـاي کـه پـس از صـنعت نفـت و خودروسـازي سـومین منبـع درآمدزاي جهان است. گردشگري به عنوان یکی از تأثیرگذارترین پدیده ها و محصولات مدرنیته بـه حـساب مـی آیـد. در زندگی مدرن، گردشگري تبدیل به نیازي اساسی براي نوع بشر شده است؛ نیازي که با اسـتناد بـه نظـري هـاي سلـسله مراتب نیازهاي مازلو(رابینز،73،(1381 براي بشر مدرن و پسامدرن متعالی تر از نیازهاي مادي همچون خوردن، آشـامیدن
و امنیت قرار گرفته و هم تراز با نیازهاي فرامادي چون عاطفـه، دوسـتی، احتـرام و دیگـر نیازهـاي متعـالی کـه موجـب خودشکوفایی انسان می شوند، از آن یاد می شود.گردشگري پدیده اي چندوجهی و فرابخشی است که از ابتـداي اهمیـت یافتن، به عنوان یک فعالیت اقتصادي منفعت زا نقش مهمی در رشد و توسعه ي مناطق و مقاصد گردشـگري ایفـا نمـوده است .گردشگري به عنوان یک پدیده ي مدرن - و به صـورت مـاهوي -اساسـاً یـک فعالیـت اقتـصادي( پـاپلی یـزدي سقایی،1385، (22 با انگیزه هایی فردي و اجتماعی است که اثرات متفاوت مثبت و منفـی زیـست محیطـی، اقتـصادي و اجتماعی - فرهنگی را در پی داشته است. گردشگري به خودي خود، متـضمن نظـام گـسترد هـاي از روابـط و تعـاملات اجتماعی است و بهره مند از سازوکارهایی است که از طریـق عرضـه ي محـصولات و خـدمات مـی کوشـد تـا نیازهـاي مسافران را در مکان هایی غیر از محل سکونتشان پاسخ گوید، بنـابراین از حیـث سیـستمی گردشـگري، مجموعـه اي از عناصر و بخش هاي مرتبط به هم است که به عنوان یک کل واحـد در جهـت تحقـق اهـدافی خـاص حرکـت مـی کنـد (کاظمی، 1385، (35-33 در عصر حاضر، علاوه بر ساماندهی و هدایت برنامه ها، توجه بـه مناسـبات و حـساسیت هـاي توسعه ي پایدار و کنترل تأثیرات ناشی از گردشگري، تبدیل به یکی از مهمترین کارکردهاي گردشگري شده است (گارتنرهاوکینز، 2002، (2 بنابراین می توان گفت که فرآیند مدیریت صنعت گردشگري باید بین فعالیتهاي مختلف ایـن صـنعت در سطوح گوناگون هماهنگی، هدایت، کنترل و تصمیم گیري انجام دهد. (حیدري چیانه،1379، (123معماري پایدار(معماري سبز) به عنوان یکی از مهمترین راهبردهاي توسعه محسوب میشود. در این راهبرد ضـرورتهاي مطرح شده به منظتور جذب گردشگري و افزایش درآمد، لزوم شناخت و استفادة عملی از جاذبه هاي توریستتی و اکوتوریـستی مؤثر در گردشتگري را ایجاد کرده است. توستعه پایدار براي گردشگري باید با هدف بهبود کیفیت زنـدگی سـاکنان، بـه بهینـه سازي منافع اقتصادي، حفاظت از محیط زیست طبیعی جوامع کمک کند و موجب فراهم کـردن تجربـه اي بتـا کیفیـت بـالا براي بازدیدکنندگان و گردشگران شود((Choi, sirakaya, 2006, 1275 بنـا بـه تعریـف سـازمان جهـانی جهـانگردي، توسعه پایدار گردشگري فرایندي است که با کیفیت زندگی میزبانان، تأمین تقاضاي بازدیدکنندگان و به همان نسبت باحفاظت منابع محیط طبیعی و انسانی در ارتباط است. رویکرد توسعه پایدار گردشگري همسو با پذیرش جهان شـمول پـارادایم توسعه پایدار در مجامع عمومی و تصمیم گیري از دهه 1990 به بعد و ادبیات گردشگري شد. توسعه پایدار گردشـگري، یـک جابجایی از رویکردهاي ستنتی اقتصاد نئوکلاسیک در زمینه توستعه گردشگري، به یک رویکرد سیستمی را نشان میدهـد کـه در آن نه تنها نیازهاي بازار مورد توجه است بوده بلکه ضروریات جامعه و محیط زیست طبیعی نیز مـورد توجـه و تأکیـد قـرار میگیرد. (قدمی،60،1390 و(65
مبانی نظري
گردشگري به مجموعه مسافرتهایی گفته می شود که بین مبـدا و مقـصدي بـا انگیـزه هـاي اسـتراحتی، تفریحـی، تفرجی، ورزشی، دیداري، تجاري، فرهنگی و یا گذران اوقات فراغت انجام میگیرد و در آن شخص گردشگر در مقصد اشـتغال و اقامت دایم ندارد. بطور کلی مسافرتی که با انگیزه هاي فوق انجام میگیرد و حداقل یک شب اقامت در مقـصد را بـه دنبـال داشته باشد ، سفر توریستی یا گردشگري نامیده میشود . این تعریف یک تعریف قراردادي است و تاکنون چندین مسابقه بـراي ارائه یک تعریف جامع و کامل از گردشگري بینتیجه مانده است در مارس 3001 ، کمیسیون آمار ملل متحد، تعریف ارائه شـده از جهانگردي توسط سازمان جهانی جهانگردي را پذیرفت. بر اسـاس ایـن تعریـف ، جهـانگردي عبـارت اسـت از: مجموعـه فعالیت هاي افرادي که به مکانهایی خارج از محل زندگی و کار خود به قصد تفریح و استراحت و انجام امـور دیگـر مـسافرت می کنند و بیش از یک سال متوالی در آن مکان ها نمی مانند. ( راجر،(1384 امروزه در جهان با توجه بـه دیـدگاههاي جدیـد در مورد گردشگري و تعاریف نهادهاي جهانی، پدیدهي گردشگري به عنوان بخشی از تمدن معاصـر و یـک شـیوهي جهـانی براي تأمین نیازهاي معنوي انسان و ارتقاء کیفیت زندگی از طریق همبستگی جوامع و فرهنگهاي کوچک و بـزرگ، محـسوب میشود. از این دیدگاه گردشگري شامل سه عرصه اصلی محلی، ملی و بین المللی است که از هم جدایی ناپذیرند. در واقـع در پیوند و همکاري این سه بخش است که اهداف عالی و نهایی گردشگري تحقق پیدا میکنند و حتی رونق و نتـایج اقتـصادي گردشگري نیزبه این همکاري وابسته است.گردشگري اگر چهمعمـولاً بـه عنـوان یـک صـنعت سـودآور و اشـتغال زا مطـرح میشود ولی به هیچ وجه یک پدیدهي صرفاً اقتصادي نیست. گردشگري در ماهیت خـود یـک پدیـدهي پیچیـدهي اجتمـاعی است که از ابعاد گوناگون اقتصادي، سیاسی، زیست محیطی، فرهنگی و مدیریتی برخوردار اسـت. در واقـع ارزش اقتـصادي و سودآوري آن از کیفیت و ارزشهاي اجتماعی و فراغتی آن منشأ میگیرد. از این رو فعالیت گردشگري وقتـی از نظـر اقتـصادي مفید و سودآور خواهد بود که از نظر اجتماعی و فرهنگی ارزش آفرین باشد. 2006)، (Tourismمعماري پایدار(معماري سبز) 1 یکی از گرایشها و رویکردهاي نوین معماري است که در سالهاي اخیر مـورد توجـه عده زیادي از طراحان و معماران معاصر جهان قرار گرفته است. این معماري که برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار می باشـد در پی سازگاري و هماهنگی با محیط زیست یکی از نیازهاي اساسی بشر در جهان کنونی است.هدف از ایجاد ساختمانهاي سبز بهبود یافتن آب و هوا ، جلوگیري از اتلاف انرژي مصرف شده جهت سرمایش و گرمایش و جلوگیري از اثرات منفی سـاخت و ساز بر محیط زیست است. قبل از هر چیز که یک ساختمان سبز خلق شود مانند هر چیز دیگر به یک خالق احتیاج دارد . ایـن موضوع یعنی ایجاد ساختمان سبز به سلامت فردي که در آن و در محیط اطراف آن زندگی می کند کمک خواهد کـرد و از او پشتیبانی خواهد کرد و از او پشتیبانی خواهد کرد و باعث رضایت مندي و سودمندي آنان خواهد شد. (سـفلایی، فرزانـه: مقالـه معماري)
موقعیت جغرافیایی شهر اصفهان
شهر تاریخی اصفهان با پیشینه ي غنی تاریخی و بار عظیم تمدنی، از گذشته هاي دور مورد توجه بـوده شـهر اصـفهان بـه عنوان یکی از مهمترین جاذبه ها و مقاصد گردشگري شناخته شده و با توجه به جایگاه این شـهر و اهمیـت شـاخص تـرین ابنیه هاي تاریخی آن را می توان نگین ارزشمند تمدن ایرانی نام گذاشت .بدون تردید اصفهان یکی از مهم ترین شـهرهاي تاریخی جهان است که آوازه اي در گسترده ي گیتی دارد . اصفهان شهر - موزه اي است کـه دسـتاوردهاي ارزشـمند دوره هاي مختلف تاریخی را بصورت عینی و ملموس به نمایش گذاشته و از این رو این شهر را پایتخـت فرهنگـی نـام داده انـد . شهر اصفهان، مرکز استان اصفهان با پهنه اي حدود 21 هزار و 500 هکتار در عرض 32 و 38 درجه عرض شمالی و 40 و 51 درجه طول شرقی قرار دارد .ارتفاع شهر اصفهان از سطح دریا 1575 متر است .این شهر در مـسیر برخـورد راه هـاي شمالی و جنوبی ایران قرار دارد و از جایگاه استراتژیکی قابـل ملاحظـه اي برخـوردار مـی باشـد .شـهر اصـفهان بـا طـول جغرافیایی 40 و 39 و 51 شرقی و عرض جغرافیایی 32 و 30 و 38 شمالی و در ارتفاع 1575 متر از سطح دریا در فاصله 414کیلومتري جنوب تهران واقع شده است این شهر که در جلگه اي از آبرفت هاي زاینده رود بر دامنه شرقی کـوه هـاي زاگرس قرار دارد، داراي مساحتی معادل250 کیلومتر مربع و مرکز استان اصفهان می باشد.(گیتا شناسی، اصـفهان اصـفهان، 1386، 7و(8
شکل((1 نقشه موقعیت شهر اصفهان در استان اصفهان و کشور ایران
هدف
این مقاله طراحی محموعه توریستی اقامتی با رویکرد معماري پایدار(معمـاري سـبز) در منطقـه مـورد مطالعـه اصـفهان مـورد بررسی قرار داده است.
روش تحقیق
در این پژوهش با تکیه بر مطالعات و تجربیات کسب شده در این زمینه ،راهبردها و تمهیداتی به صورت تـدوین شـده ارائـه می شود، و پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با محوریت معماري پایدار(معماري سبز) در مجموعه هاي توریستی اقامتی پیش رفته است. روش گردآوري داده ها به صورت کتابخانه اي از منابع موجود در کتابخانه ،کتاب ها،مقالات و سـایت هـاي علمی موجود می باشد.
معماري سبز
طراحی سبز عملی است براي حل مشکلات که طی آن منابع طبیعـی قبـل بعـد و طـی پروسـه تولیـد و سـاخت بـه کمترین حد آسیب میبیند به علاوه در مسیر این عمل مصالح باید مفید بوده عمر مفید طـولانی داشـته و قابـل بازگـشت بـه چرخه طبیعت باشند. چیزهاي با طول عمر زیاد هم مفیدند و هم بزرگترین مانع علیه اسراف و ضایعات، و این بهتـر از اسـتفاده مجدد یا بازیافت آنها است.1
اصول معماري سبز
اصل حفاظت از انرژي
هر ساختمان باید به گونه اي طراحی و ساخته شود که نیاز آن به سوخت فسیلی به حـداقل ممکـن برسـد .ضـرورت پذیرفتن این اصل در عصرهاي گذشته بدون هیچ شک و تردیدي با توجه به نحوه ساخت و سازها غیر قابل انکار می باشـد و شاید تنها به سبب تنوع بسیار زیاد مصالح و فناوري هاي جدیـد در دوران معاصـر چنـین اصـلی در سـاختمان هـا بـه دسـت فراموشی سپرده شده است و این بار با استفاده از مصالح گوناگون ویا با ترکیب هاي مختلفی از آنها، ساختمان ها، محیط را بـا توجه به نیاز هاي کاربران تغییر میدهند . اشاره به نظریه مجتمع زیستی نیز خالی از لطف نمیباشـد، کـه از فـراهم آوردن سـر پناهی براي درامان ماندن در برابر سرما و یا ایجاد فضایی خنک براي سکونت افـراد سرچـشمه مـی گیـرد ، بـه ایـن دلیـل و همچنین وجود عوامل دیگر مردمان ساختمانهاي خود را به خاطر مزایـاي متقابـل فـراوان در کنـار یکـدیگر بنـا مـی کردنـد . ساختمان هایی که در تعامل با اقلیم محلی و در تلاش براي کاهش وابستگی به سوخت فسیلی ساخته می شوند ، نـسبت بـه آپارتمانهاي عادي امروزي ، حامل تجربیاتی منفرد و مجزا بوده و در نتیجـه ، بـه عنـوان تلاشـهاي نیمـه کـاره بـراي خلــق مـعـماري سبـز مطـرح می شوند. بسیاري از این تجربیات نیز بیشتر حاصل کار و تلاش انفرادي بوده؛ و بنابراین روشن اسـت به عنوان اصلی پایدار در طراحی ها و ساخت و سازهاي جامعه امروز لحاظ
