بخشی از مقاله
طرح انتقال آب بين حوزه اي و اثرات آن بر وضعيت استان مطالعه موردي :انتقال آب سبزه کوه به سد چغاخور
چکيده
به علت روند رو به رشد جمعيت در شهر بروجن ، فرادنبه ، سفيد دشت و کاهش آبدهي منابع آب زيرزميني منطقه و همچنين بدليل اراضـي مستعد در منطقه مطالعات امکان يابي انتقال آب از حوضه هاي مجاور به منظور جمع آوري آب حوزه سبزکوه به درياچه سد چغـاخور مـورد بررسي قرار گرفت .در طرح حاضر که انتقال آب سبزکوه به سد چغاخور مورد مطالعه قـرار گرفـت ابتـدا عکـسهاي هـوايي ، نقـشه هـاي توپوگرافي و زمين شناسي تهيه و پس از انجام مطالعات ژئوتکنيک، مطالعات مهندسي و لرزه خيـزي منطقـه مـورد بررسـي و سـرانجام موقعيت واقعي طرح جهت احداث تونل و بند انحرافي سبزکوه تعيين گرديد.مشخصات فني تونل ، کانال ، سد انحرافي و افـزايش ارتفـاع سد چغاخور با استفاده از مطالعات سازه هاي هيدروليکي و طراحيهاي به عمل آمده مورد بررسي و در نهايت به نحوه انتقال آب از رودخانـه سبزکوه به سد چغاخور پي برده شده و برخي راهکارها جهت نتيجه گيري بهتر از طرح مذکور ارائه گرديد.با انجام اين مطالعـات ويـژه در صورت استفاده از تخصص هاي مربوط و روشهاي خاص جديد ، اميد است گام موثري در جهت تامين آب مورد نياز استان برداشته شود.
مقدمه
به علت روند رو به رشد جمعيت در شهر بروجن ، فرادنبه ، سفيد دشت و کاهش آبدهي منابع آب زيرزميني منطقه و همچنين بـدليل اراضـي مستعد در منطقه ،مطالعات امکان يابي انتقال آب از حوضه هاي مجاور به منظور جمع آوري آب حوزه سبزکوه به کمک يک سـد انحرافـي ، انتقال ثقلي آن به کمک يک کانال و تونل به درياچه سد چغاخور ميسر تا با استفاده از امکانات سد و تونل ،آب تنظيمي به اراضي کشاورزي در دشت بروجن انتقال يابد. از طريق سيستم انتقال آب سبزکوه جريانات به هنگـام رودخانـه سـبزکوه (حـدود ٩٠ ميليـون متـر مکعـب در سال)ازطريق سد انحرافي و کانال انتقال به صورت ثقلي وارد تونلي به طول ١٠٣٤٠ متر و از آنجابه صـورت آزاد بـه مخـزن سـد چغـاخور منتقل مي گردد. پس از آبگيري مخزن سد، وارد يک مسيل طبيعي به طول حدود ٥ کيلومتر و از آنجا به بند انحرافي حمزه علي انتقال مي يابد. آب از طريق آبگيري سمت چپ بند حمزه علي به سيفون و کانال انتقال آب بلداجي طي مسافت نموده و در طول مـسير اراضـي زيـر دست شهر بلداجي را تامين آب مي نمايد. همچنين ميزان قابل توجهي وارد تونل انتقال آب به دشت بروجن شده و از آنجا به ابتداي اراضي دشت بروجن چ فرادنبه ‐ سفيد دشت ( تراز ٢٢٥٠ متر از سطح دريا)انتقال مي يابد.
١ ‐ در طي مسير گفته شده : چنانچه هدف از تنظيم آب تنها مصارف کشاورزي باشد حجم آب تنظيمـي از سـد حـدود ٩٢.٣ ميليـون متـر مکعب در سال و سطح زير کشت اراضي پاياب در اين حالت ١١٥٠٠ هکتار خواهد بود.و چنانچه هدف تامين آب شهري و کـشاورزي باشـد حجم آب تنظيمي از سد ٩٥ ميليون متر مکعب در سـال و سـطح زيـر کـشت اراضـي کـشاورزي در محـدوده طـرح ٨٧٢٠ هکتـار خواهـد بود.مهندسي مشاور مهاب قدس ع گزارش برنامه ريزي منابع آب ع شماره گزارش ٤٢٥٠‐ خرداد ٨٢. (١) نخستين مطالعات مرحله اول طرح (شامل مطالعات مراحل شناسائي و تـوجيهي ) در آذرمـاه سـال ١٣٧٦ از طـرف سـازمان آب منطقـه اي اصفهان به شرکت مهندسي مشاور مهاب قدس ابلاغ شد. بر طبق نتايج حاصل از آن مطالعات ، احداث سد مخزني بر روي رودخانه سبزکوه بنا به دلايل فني مردود و ادامه مطالعات مرحله اول بر اساس احداث يک بند انحرافي و انتقال اب به هنگام از حوزه آبريز رودخانه سـبزکوه به پشت مخزن سد چغاخور و تعيين عملکرد بهره برداري از آن در شرايط فعلي و امکان افزايش ارتفاع سـد چغـاخور بـه لحـاظ تنظـيم آب بيشتر جهت مصارف پائين دست مورد توجه و بررسي قرار گرفته است .
مطالعات مرحله اول سد انحرافي و کانال انتقال سبزکوه در شهريور ١٣٧٩ و همچنين آخرين مطالعات مرحله اول افزايش ارتفاع سد چغاخور در پايان سال ١٣٨٠ انجام گرديد. در همين راستا انجام مطالعات مرحله دوم طرح انتقال آب سبزکوه در پايان سال ١٣٨٠ از طـرف سـازمان آب منطقه اي اصفهان به شرکت مهندسي مشاور مهاب قدس ابلاغ گرديد.
مهندسي مشاور مهاب قدس ع گزارش سيماي طرح ع شماره گزارش ٤٠٥٧ - خرداد٨١.(٢)
مواد و روشها
موقعيت جغرافيايي طرح
سد انحرافي سبزکوه در استان چهارمحال و بختياري و جنوب شهرکرد در فاصله ٢٧ کيلـومتري جنـوب شـرقي شهرسـتان ناغـان بـر روي رودخانه سبزکوه احداث مي گردد. فاصله محل احداث سد انحرافي تا شهرکرد حدود ١٠٩ کيلومتر مي باشد. دسترسي به محل سد از طريق شهرستان ناغان پس از طي ١٥ کيلومتر راه آسفالته و حدود ١٢ کيلومتر جاده خاکي ميسر مي شود.
ساختگاه سد انحرافي سبزکوه و کانال و ورودي تونل انتقال بعد از شهرستان ناغان و عبور از روستاهاي چهراز و حيدرآباد (ظلم آباد) و چهـار طاق قابل دسترسي است . محدوده مورد مطالعه بين طولهاي جغرافيايي .٤٦°٥٠ تا .٠٤°٥١ و عـرض جغرافيـايي .٤٢ ٣١ تـا .٠٠°٣٢واقـع شده است . از سمت شمال به کوه هاي کلار و چرو، از جنوب و شرق به سبزکوه و هراز دره محدود مي شود.
سد مخزني چغاخور واقع در استان چهارمحال و بختياري در موقعيت جغرافيايي °٥٠ طول شرقي و °٣١ عرض شمالي واقع شده است . جاده ترابري که استان چهارمحال و بختياري را به استان خوزستان متصل مي کند از کنار درياچه اين سد عبور مـي نمايـد. سـطح درياچـه سـد چغاخور در رقوم نرمال ٢٢٧٥.٢ متر از سطح دريا حدود ١٤.٥ کيلومتر مربع مي باشد. مخزن اين سد زيـست گـاه مناسـبي بـراي پرنـدگان وحشي و مهاجر به اين منطقه بوده و جزء مناطق حفاظت شده از جانب سازمان حفاظت محيط زيست مي باشد.
هواشناسي
اين منطقه در طبقه بنديهاي مختلف اقليمي جزو مناطق نيمه مرطوب تا نيمه خشک محسوب مي شود. همچنين با توجه به چهره طبيعـي و موقعيت جغرافيايي و ارتفاع مکان ، در اين منطقه آب و هواي کوهستاني غلبه دارد و اين موجب شده که زمان و مکـان بـارش از شـرايط يکساني برخوردار نباشد . نوع بارش در مناطق مرتفع به صورت برف و در مناطق کم ارتفاع به شکل باران است .
مشخصات هيدروکليماتولوژي
مشخصات اقليمي
در جدول (١): مشخصات اقليمي طرح توضيح داده شده است
مشخصات هيدرولوژيکي
در جدول (٢) مشخصات هيدرولوژيکي طرح توضيح داده شده است
زمين شناسي مهندسي و لرزه خيزي
زمين شناسي مهندسي
در منطقه تحت بررسي از عکس هاي هوايي ، نقشه هاي زمين شناسي و توپوگرافي منطقه اسـتفاده و پـس از انجـام مطالعـات ژئوکنيـک، مطالعات مهندسي و لرزه خيزي منطقه مورد بررسي قرار گرفت .
از ديدگاه زمين شناسي ناحيه اي ، گستره سد، مخزن و تونل انتقال سبزکوه در زون زاگرس رورانده واقع گرديده است منطقه طرح به طـور عمده کوهستاني بوده و رشته کوههاي محدوده طرح و همچنين راستاي کلي ساختارهاي زمين شناسي عموماً روند شمال باختري ع جنوب خاوري دارند . کوههاي اين منطقه (کوه کلار ع کوه هزار دره و ) مرتفع ترين ارتفاعات زاگرس را تشکيل داده اند‐ ساختار ايـن کوههـا ناشي از عملکرد گسله دوپلان است .گسلهاي موجود در گستره طرح را مي توان به سه گروه گسله رانده ، گسله امتـداد لغـزو عـادي تقـسيم کرد.
از ديدگاه سنگ چينه شناسي از قديم به جديد نهشته هاي پا لئوزوئيک،کربونيفر و سازند خانه کت ، گروههاي خـامي و بنگستان و سازندهاي گورپي ، آسماري ، رازک و بختياري در گستره طرح برونزد دارند.
ساختگاه سد سبزکوه بر روي تناوبي از مارن ، ماسه سنگ ، سيلستون ، شيل ، آهکهاي مارني ، سازند گورپي و آهکهـاي گـروه بنگـستان قـرار دارد. دره در محل سد نامتقارن بوده و شيب توپوگرافي جناح راست به طور کلي ٢١ تا ٢٥ و در جناح چپ به طـور متوسـط بـين ٢٥ تـا ٣٠ درجه است . عرض بستر رودخانه در محل محورحدود ٤٠-٢٠ متر مي باشد . ضخامت رسوبات آبرفتي رودخانه اي حدود ٢ تا ٥ متـر بـرآورد مي شود.
دره سد سبزکوه نزديک گسلهاي مهم زاگرس ، اردل ، چرو، دوپلان و گسل سبزکوه قرار دارد رانـدگي سـبزکوه و زونهـاي برشـي ناشـي از عملکرد آن در محدوده ساختگاه مشخص مي شود. بزرگترين زونهاي ديده شده در نزديکي ساختگاه سد گسلهاي F و F است . بر اساس درزه نگاري انجام شده در تکيه گاه چپ و راست هر کدام ٤ دسته درزه شناسايي شده اند.امتداد لايه ها در تکيه
