بخشی از مقاله
چکیده
کشــور ایــران بــدلیل موقعیــت خــاص جغرافیــایی، ژئــوپلتیکی و سیاســی همــواره در معــرض انــواع خطــرات طبیعی(زلزله) وتهدیدات انسان ساز(جنگ) قـرار داشـته اسـت. بـا توجـه بـه چنـین شـرایط مهمـی وجـود فضـاهایی که به هنگام وقـوع چنـین حـوادثی باعـث امنیـت جـانی شـهروندان شـود ضـروری بـه نظـر مـی رسـد، امـا همـواره طراحــی و ســاخت فضــاهای عمــومی امــن هزینــه هــای سرســام آوری را روی دســت مســئولین گذاشــته اســت . بــا توجـه بــه ایـن موضــوع کـه ممکــن در طـی ســالیان دراز حـوادث غیرمترقبــه و جنـگ کشــور را تهدیـد نکنــد، بایــد طراحی و ساخت بعضی از ایـن فضـاها بـه صـورت چنـدعملکردی صـورت گیـرد تـا مـردم در مواقـع عـادی بتوانـد از امکانات چنین فضاهایی استفاده کننـد . در ایـن مقالـه سـعی شـده تـا بـر اسـاس ملاحظـات و اصـول دفـاع غیرعامـل راهکارهایی جهت طراحی فضاهای عمومی در شهر قزوین ارائه شود.
کلمات کلیدی: پدافندغیرعامل،فضاهای عمومی،امنیت
1 و -* دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه آزاد اسلامی قزوین (09127843323) - 2 دانشجوی کارشناسی شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین((09127899282
دومین همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری
با رویکرد پدافند غیر عامل در معماری و شهرسازی
قـــــــم 17 اسفند ماه 1393
www.saud.ir
مقدمه
انجام اقدامات پدافند غیرعامل، در جهت مقابله با تهاجم خصمانه وتقلیل خسارات ناشی از حملات هوایی، زمینی و دریایی کشور مهاجم، موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن تمامی زیرساخت ها و مراکز حیاتی و حساس نظامی وغیرنظامی، سیاسی، ارتباطی و مراکز فرماندهی وجمعیت مردمی کشور را در برمی گیرد. (پایگاه اطلاع رسانی پایداری ملی) یکی از اصول در عرصه پدافند غیرعامل مقاوم سازی و ساخت و توسعه استحکامات می باشد. مقاوم سازی یعنی ساخت
فضاهایی که در صورت اضطرار، مردم و امکانات را بتوان به اماکن مستحکم منتقل کرد. در این میان فضاهای عمومی شهری پرازدحام در هنگام نبرد می تواند به یکی از اهداف بالقوه حملات دشمن تبدیل شود. دشمن می تواند با بمباران اینگونه اماکن، آسیب های مخربی در زمینه های مالی و جانی به بدنه جامعه وارد سازد. از این رو محافظت و دفاع از فضاهای عمومی در شهرها از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد و باید در تمامی مراحل مکان یابی، طراحی و ساخت آن ها، جهت کاهش آسیب های احتمالی اصول و معیارهای پدافند غیرعامل بکار گرفته شود. البته باید توجه داشت که طراحی وساخت فضاهای عمومی به دلیل حضور شهروندان از هر قشری و حساسیت آن ها نسبت به کیفیت طراحی اینگونه فضاها، نیازمند مطالعاتی جامع و دقیق می باشد.
بنابراین به لحاظ اهمیت موضوع و از آن جا که امروزه در کشورهای توسعه یافته بحث امنیت و ایمنی آن چنان اهمیت دارد که جزء معیارهای توسعه می باشد، در این مقاله سعی شده تا با ارائه برخی از معیارهای پدافند غیرعامل به بررسی تحلیل مولفه های موثر آن در طراحی فضاهای عمومی شهری پرداخته شود.
مبانی نظری پدافند غیرعامل:
از نظر واژه شناسی، واژه »پدافند« از دو جزء »پد« و » آفند« تشکیل شده است. درفرهنگ و وادبیات فارسی»پاد« یا »پد« پیشوندی است که به معانی»ضد، متضاد، پی و دنبال« بوده و هرگاه قبل از واژه ای قرارگیرد معنای آن را معکوس می نماید. واژه »آفند« نیز به معنی »جنگ،جدال،پیکار و دشمنی« است.(دهخدا،.(47-48 :1351
در منابع لاتین، معادل عبارت پدافند غیرعامل"1"Passive Defense به کار برده می شود؛ ولی عبارت » پدافند غیرعامل« به صورت های مختلفی بیان شده است که بیشتر در »محافظت از غیرنظامیان دارای وجه اشتراک هستند. تماییز اصلی»پدافند عامل« از »پدافند غیرعامل«، تاکید بر عملیات نظامی و »پاسخ به آتش با آتشی کوبنده تر« است، در حالی که »توسعه قدرت نظامی و داشتن موضع قوی تر نسبت به مهاجمان احتمالی«، استراتژی کلانی است که در هم در روش های تهاجمی و هم در روش های تدافعی دارای کاربردهای گسترده و در عین حال مشابه، ولی با نتایج متفاوت است.(هادیان،(146 : 1391 زیاری پدافند را بر دو نوع عامل و غیرعامل معرفی می کند. به نظر او پدافند عامل، به کارگیری اقدامات آفندی و
تهاجمی با هدف ممانعت از پیشروی دشمن است، در حالی که پدافند غیرعامل عبارت از »به کار بردن روش هایی که از آثار زیان های ناشی از اقدامات دشمن بکاهد یا آن را به حداقل برساند« است. به بیان ساده تر، برخلاف پدافند عامل، در پدافند غیرعامل از هیچ نوع جنگ افزاری در برابر دشمن استفاده نمی شود.(زیاری،(134 : 1378
1پدافند غیرعامل : Passive Defense
دومین همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری
با رویکرد پدافند غیر عامل در معماری و شهرسازی
قـــــــم 17 اسفند ماه 1393
www.saud.ir
در ردیف (ب) ماده (1) از آیین نامه اجرایی بند((11 ماده((121 قانون برنامه توسعه کشور، تعریف پدافند غیرعامل بدین شرح ارائه شده است: » مجموعه اقدامات غیرمسلحانه ای که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها و تاسیسات، تجهیزات و شریان های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن یا کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیر طبیعی می گردد، پدافند غیرعامل نامیده می شود.2«
در مبحث21مقررات ملی ساختمان(پدافند غیرعامل)، هر اقدام غیرمسلحانه ای که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تاسیسات،تجهیزات، اسناد وشریان های کشور در مقابل تهدیدات انسان ساز شود، پدافند غیرعامل نامیده می شود.3
