بخشی از مقاله
مدلی براي ارزشیابی کیفیت آموزش در دانشگاه مجازي
چکیده
هدف کلی این پژوهش ارائه مدلی براي ارزشیابی کیفیت آموزش در دانشگاه مجازي است. با توسعه فناوري اطلاعات از یک سو و وجود علاقمندان پر شمار براي ورود به آموزش عالی، اغلب دانشگاه هاي ایران را به طراحی و راه اندازي دوره هاي یادگیري الکترونیکی ترغیب کرده است. توجه به ارزشیابی مداوم کیفیت این نظام آموزشی در دانشگاه ها میتواند ضمن کمک به توسعه آموزش عالی ، زمینه یادگیري مهارت هاي اساسی شغلی و مهارت هاي بنیادي زندگی براي یاد گیرندگان فراهم سازد. در ارتباط با ارزشیابی کیفیت آموزش در دانشگاههاي الکترونیکی چند سوال به قرار زیر مطرح است :
(1 براي بررسی کیفیت آموزش دوره هاي یادگیري الکترونیکی چه عناصري را باید مورد بررسی قرار داد؟ (2 با چه شاخصهایی می توان کیفیت این عناصر را مورد بررسی قرار داد؟
(3 آیا از بررسی کیفیت عناصر به صورت مجزا میتوان به تصمیم گیري در مورد کل دوره آموزش الکترونیکی دست یافت؟
در این پژوهش از روش توصیفی استفاده شده است و دادههاي آن با استفاده از مطالعهاي کتابخانهاي و جستجو در وبگـاه داده هاي معتبر صورت گرفته است. یافتههاي این پژوهش نشان مـیدهـد کـه طراحـی و راه انـدازي نظـام آموزشـی دانشـگاههـاي الکترونیکی بر تصمیمهاي سهگانه ، مدیریتی، فناورانه و پداگوژیک مبتنی است و از این رو براي ارزشیابی کیفیت آنها نیز می-توان به بررسی عوامل و شاخصهاي مربوط به این سه بعد پرداخت. بر این اساس در ارزشیابی کیفیـت آمـوزش دانشـگاههـاي الکترونیکی باید عاملها یا عناصري ماننـد محتـواي دوره الکترونیکـی، طراحـی برنامـه درسـی دوره، فنـاوري، مـدیریت دوره، پشتیبانی از یاد گیرنده، پشتیبانی از معلم و ارزشیابی دوره مد نظر قرار گیرد. همچنین براي اطمینان از کیفیـت کـل دوره یـا نظام آموزشی نمیتوان به ترکیب ساده کیفیت عناصر اکتفاء کرد، بلکه باید نحوه تاثیرگذاري و تراکنش عناصر بر همدیگر و بـر کیفیت کل نظام آموزشی مورد توجه قرار گیرد.
کلمات کلیدي: کیفیت، یادگیري الکترونیکی، ارزشیابی درونی، ارزشیابی بیرونی، نظام آموزشی
١
.1 مقدمه
ارزشیابی کیفیت آموزشی فرایندي است که به منظور بهبود کیفیت و پاسخگویی به ذینفعان برنامه انجام می شود . همسو با توسعه دوره هاي یادگیري الکترونیکی دانشگاهی توجه به ارزشیابی کیفیت این دوره ها از چند جهت اهمیت یافته است ؛ اول اینکه مدیران و دست اندرکاران این دوره ها براي افزایش کیفیت دوره ها به خود ارزیابی مداوم نیاز دارند . دوم شناسایی دوره هاي الکترونیکی با کیفیت در سطوح ملی و بین المللی به توسعه افق فعالیت هاي این حوزه کمک میکند و سوم اینکه توسعه یادگیري الکترونیکی امکان توجه به مشتري مداري در آموزش را بیش از پیش فراهم میسازد و مشتریان آموزش عالی می توانند با شناسایی دوره هاي با کیفیت از بین دانشگاه ها دست به انتخاب بزنند (کلارك و دیگران1، .(2004
در طراحی و راه اندازي دوره هاي مجازي با توجه به ویژگی هاي آن ، تصمیم هاي گوناگون اتخاذ میشود که برخی از آنها جنبه مدیریتی ، برخی دیگر جنبه فناورانه و برخی نیر جنبه پداگوژیک دارند . به کارگیري تصمیم هاي موثر از این جنبه ها و تلفیق متناسب آنها با یکدیگر به طراحی و ارائه آموزش با کیفیت در محیط الکترونیکی کمک میکند از این رو میتوان گفت ، براي تعیین کیفیت دوره هاي الکترونیکی باید میزان توجه و به کارگیري تصمیم هاي مربوطه به سه بعد مدیریتی ، فناورانه و پداگوژیک مورد بررسی قرار گیرد (هی و دیگران2، .(2008 بعد مدیریتی به هدف گذاري ، سازمان دهی منابع ، نحوه ارتباط بین کارکنان و دانشجویان ، پشتیبانی هاي اداري و تصمیم هاي مالی توجه دارد . بعد فناوري به کیفیت زیر ساختی ها ، پهناي باند ، نرم افزار هاي کاربردي و ساختار سامانه مدیریت یادگیري اشاره میکند و بعد پداگوژیک نیز به عناصر آموزشی مانند ؛ هدف هاي آموزشی ، محتوا ، تکالیف و فعالیت هاي یادگیري ، نحوه تعامل بین معلم و دانشجو و شیوه هاي ارزشیابی تاکید دارد (معروفی و دیگران، . (1386 لیکن براي بررسی کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی دانشگاهی تنها بررسی این عناصر به صورت مجزا کافی نیست ، بلکه باید به کیفیت و نحوه ارتباط بین عناصر نیز توجه کرد . از این رو هدف کلی مقاله حاضر بررسی ابعاد ارزشیابی کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی دانشگاهی و ارائه چارچوبی براي آن است و در این راستا تلاش میکند تا به سوالات زیر پاسخ دهد :
(1 براي بررسی کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی چه عناصري را باید مورد بررسی قرار داد ؟ (2 با چه شاخص هایی می توان کیفیت این عناصر را مورد بررسی قرار داد ؟
(3 آیا از بررسی کیفیت عناصر به صورت مجزا می توان به تصمیم گیري در مورد کل دوره الکترونیکی دست یافت ؟
ارزشیابی کیفیت آموزشی :
ارزشیابی فرایندي است که طی آن در مورد یک پدیده یا شی اطلاعات لازم جمع آوري تحلیل و تفسیر میشود ، سپس بر اساس آن تفسیر ها ، قضاوت ها و داوري صورت میگیرد . براي جمع آوري اطلاعات درباره پدیده مورد ارزشیابی باید جامعه و نمونه اي مورد مطالعه و ابزار ها به دقت انتخاب شود. سپس داده هاي جمع اوري شده با استفاده از روش هاي کمی یا کیفی تحلیل گردد تا بر اساس آن بتوان درباره ارزش یا اهمیت یک پدیده قضاوت کرد (ولف، .(1381 بر این اساس ارزشیابی آموزشی فرایندي است که از طریق گرد آوري اطلاعات درباره ویژگی هاي عناصر نظام آموشی ( مانند درونداد ها ، فرایند ها و برونداد ها ) بستري را براي قضاوت درباره کیفیت آنها و بهبود یا اصلاح شان فراهم میسازد و اهداف عمده آن ؛ مقایسه یک برنامه با برنامه هاي دیگر ، اصلاح و بهبود برنامه فعلی و تعیین کارایی و اثر بخشی آن است . به طور کلی قضاوت درباره ارزش یا شایستگی هاي یک پدیده آموزشی را ارزشیابی آموزشی می نامند (بازرگان، .(1380
براي تعیین کیفیت هر شی ، محصول یا خدمتی باید درباره مجموعه ویژگی ها و خصوصیات آن به گردآوري اطلاعات پرداخت این اطلاعات که به صورت کمی یا کیفی درباره آن پدیده یا محصول جمع آوري می شود ، در مرحله تحلیل
٢
و تفسیر با قضاوت هاي ذهنی همراه می شود . از همین روست که برخی ها کیفیت را مفهوم پیچیده اي می دانند که ارائه تعریف از آن به سادگی مقدور نیست (محمدي و دیگران، .(1388 لیکن برخی دیگر در یک نگاه ساده ، کیفیت را صفت و ویژگی هاي عمده یک پدیده در نظر می گیرند . » فرهنگ بریتانیکا « به عنوان یکی از فرهنگ هاي تخصصی معتبر ، کیفیت را قضاوت مشتري یا سرمایه گذار درباره ویژگی هاي یک سازمان ، محصول یا خدمت تعریف کرده است از ین نظر ارزشیابی کیفیت شامل استفاده از اطلاعات جمع آوري شده از بخش هاي مورد علاقه ، به منظور تشخیص تفاوت هاي بین » انتظارات و تجربیات « استفاده کنندگان تلقی می شود (همان منبع). از نظر سازمان جهانی استاندارد کیفیت مجموعه اي از ویژگی هاي یک فراورده یا خدمت است که قابلیت آن در برآورده ساختن خواسته هاي مورد انتظار مشتري نشان داده می شود . بنابراین می توان گفت ، ارزشیابی کیفیت آموزشی عبارت است از جمع آوري اطلاعات در مورد ویژگی ها و خصوصیات عناصر و کل نظام آموزشی و قضاوت درباره اثر بخشی آن (فتحی واجارگاه و شفیعی، .(1386
ارزشیابی کیفیت آموزشی یا اعتبار سنجی از لحاظ اجرا به دو بخش ارزشیابی کیفیت درونی1و ارزشیابی کیفیت بیرونی تقسیم می شود . ارزشیابی درونی3 به بررسی وضعیت و مطلوبیت عناصر و مولفه هاي نظام آموزشی در جهت تحقق اهداف مفروض و معین می پردازد و ارزشیابی کیفیت بیرونی 4 میزان دستیابی به هدف هاي معین با توجه به منابع ( انسانی ، مادي و مالی ) براي موسسه آموزشی است . به عبارت دیگر ، ارزشیابی درونی فرایند جمع آوري نظام مند اطلاعات از طریق شیوه هایی مانند پرسش از یادگیرندگان ، دانش آموختگان و مصاحبه با آنها و معلمان درباره برنامه آموزشی است که پس از تحلیل و تفسیر به تهیه گزارش خود ارزیابی می انجامد . ارزشیابی بیرونی نیز اشاره به فعالیت هایی دارد که توسط نهاد هاي ارزشیاب بیرونی در مورد کیفیت برنامه انجام می شوند . در واقع ارزشیابی درونی و بیرونی کیفیت آموزشی دو مرحله به هم پیوسته و مکمل هستند که به صورت چرخه اي انجام می شوند و با همپوشی و کنش مقابل در جهت بهبود و توسعه فعالیت ها امکان ارتقاء کیفیت آموزش را فراهم می سازد .
ارزشیابی کیفیت آموزش در دوره هاي یادگیري مجازي :
تصمیم هاي طراحی ، راه اندازي ، ارزشیابی و نگهداري دوره ها ي یادگیري الکترونیکی به دانش مدیریتی ، فناوررانه و پداگوژیک نیاز دارد . طراحان و مدیران دوره هاي یادگیري الکترونیکی باید از جنبه مدیریتی درباره نحوه ارتباط کارکنان با یکدیگر ، نحه ارتباط مدیر با کارکنان ، هزینه هاي دوره ، دریافت ها و پرداخت ها ، برنامه زمانبندي و اجراي دوره تصمیم گیري کنند (کریس جس5، .(2004 آنها از لحاظ پداگوژیک باید به نحوه طراحی برنامه درسی و تلفیق قابلیت هاي فناوري اطلاعات و ارتباطات با آن توجه کنند و از این منظر چگونگی تاکید بر نظریه هاي یادگیري ، تعیین و بیان اهداف دوره هاي آموزشی ، تعیین و سازمان دهی محتوا ، دسترسی به منابع و مواد یادگیري ، شیوه هاي ارتباط بین معلم و یادگیرندگان ، مشارکت در فعالیت هاي یادگیري و تعیین شیوه هاي ارزشیابی را مد نظر قرار دهند . همچنین آنها براي اتخاذ تصمیم هاي منطقی در مورد فناوري باید به مواردي همچون ؛ توجه به زیر ساخت هاي فناورانه ، طراحی رابط هاي گرافیکی ، امکانات سامانه مدیریت یادگیري ، کاربري پسند بودن و سهولت کاربري توجه نمایند (ویلیامز6، 2002؛ بارتلی7، 2004؛ باربرا8، .(2004
گر چه در طراحی و راه اندازي دوره هاي یادگیري الکترونیکی توجه به این سه جنبه مهم و اساسی است ولی در عمل در اغلب موارد یکی از جنبه هاي پداگوژیک یا فناورانه بر جنبه ي دیگر ترجیح داده می شود. به گونه اي که در طراحی
٣
بعضی از دوره ها تاکید بر جنبه هاي فناورانه، بر جنبه هاي پداگوژیک تفوق می یابد و در برخی دیگر جنبه هاي پداگوژیک ، ابعاد فناورانه را تحت تاثیر قرار می دهد . لیکن بایستی توجه داشت در طراحی و راه اندازي دوره هاي یادگیري الکترونیکی استفاده از ابزار هاي فناورانه و تاکید بر آنها باید در راستاي هدف هاي پداگوژیک صورت گیرد و نکته مهم تر اینکه تحقق هدف هاي پداگوژیک در گرو استفاده مناسب از ابزار ها و قابلیت ها فناورانه است .
کیفیت آموزش در دوره هاي یادگیري الکترونیکی تابع عوامل متعددي است . این عوامل و عناصر به هم مرتبط و بر یکدیگر تاثیر میگذارند . چاو و همکاران( 2006 ) 9 چارچوبی را براي فهم کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی ارائه کرده اند
. بر اساس این چارچوب ارائه شده کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی تابعی از شش عنصر وابسته و مرتبط به هم زیر است
:
طراحی برنامه درسی ، نحوه تلفیق فناوري با برنامه درسی و در نظر گرفتن تعداد عناصر برنامه درسی ، ویژگی هاي آنها و ارتباط بین آنها .
طراحی آموزشی ، نحوه تعیین و بیان اهداف یادگیري ، تدارك فعالیت هاي یادگیري ، انتخاب راهبردهاي تدریس واستفاده مناسب از رسانه ها .
طراحی وب . تدارك ابزار هایی که کاربر براي تعامل با محتوا ، معلم و سایر یادگیرندگان بکار می گیرد . از جمله این ابزار ها می توان به قابلیت هاي کاربري فناوري و رابط هاي گرافیکی اشاره کرد .
تدریس و تسهیل فرایند آموزش . اتخاذ تصمیم هاي مناسب براي اجراي برنامه درسی الکترونیکی و اقدام مرتبط با آن . تجربه یادگیري . نتایج کمی و کیفی یادگیري که علاوه بر تدریس ، فناوري وبرنامه درسی از عوامل دیگري مانند ؛ پیش نیاز ها و مهارت هاي مورد نیاز یادگیرنده الکترونیکی تاثیر میپذیرد .
(6 ارائه دوره توجه به ساختار هاي ظاهري محتواي دوره مانند استفاده از فونت ها ، رنگ ها ، صدا و تصویر به صورت هماهنگ و به موقع (چاو، .(2006 براساس چارچوبی که چاو و همکارانش براي فهم کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی ارائه می کنند ، طراحی برنامه درسی اولین تصمیم پداگوژیک است که باید متناسب با ویژگی ها و قابلیت هاي فناورانه محیط الکترونیکی اتخاذ شود . سپس تصمیم هاي این مرحله تدابیر طراحی آموزشی را تحت تاثیر قرار می دهد . تصمیم هاي طراحی برنامه درسی بر نحوه راهنمایی ، تدریس و ارتباط بین معلم و یادگیرنده و این اقدام ها نیز بر تجربه یادگیري یادگیرندگان و میزان رضایت آنها از دوره تاثیر میگذارد . همچنین تصمیم هاي طراحی آموزشی بر تدابیر طراحی وب و نحوه بکارگیري فناوري هاي تاثیر گذاشته و کیفیت ارائه محتواي دوره را متاثر می سازد . چگونگی طراحی آموزشی دوره ، طراحی وب و ارائه محتوا دوره نیز بر تجربه یادگیري یادگیرندگان تاثیر میگذارد . بر این اساس با توجه به جنبه هاي سه گانه محیط یادگیري الکترونیکی (مدیریتی ، پداگوژیک و فناورانه ) و چارچوب فهم کیفیت دوره هاي یاد گیري الکترونیکی در ارزشیابی کیفیت آموزش در دوره هاي الکترونیکی باید از برخی اشتباه هاي متداول زیر اجتناب کرد :
(1 استفاده از مدال هاي تجاري براي ارزشیابی محیط یادگیري الکترونیکی (2 تاکید بیش از حد بر مطالعه رضایت کاربران . محدود کردن ویژگی هاي پویاي محیط الکترونیکی تنها به رضایت کاربر
که از طریق نظر سنجی انجام می شود ، نمی تواند کیفیت محیط پیچیده یادگیري الکترونیکی را منعکس کند .
3) تاکید بر صرفه جویی در هزینه هاي ارزشیابی و کمی سازي کیفیت سیستم هاي چند رسانه اي . در ارزشیابی محیط هاي یادگیري الکترونیکی باید علاوه بر جنبه هاي مدیریتی ، جنبه پداگوژیک و فناوارانه نیز در ارتباط با همدیگر مد نظر قرار گیرد (کنکانن10، .(2005 تعیین هدف هاي ارزشیابی کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی می تواند ، ارزشیاب را
۴
از برخی اشتباه هاي متداول دور سازد. مهم ترین اهداف ارزشیابی از برنامه هاي یادگیري از راه دور و الکترونیکی عبارتند از :
(4 سنجش میزان تحقق هدف هاي برنامه آموزشی به صورت یک کل . (5 قضاوت درباره میزان اثر بخشی دوره آموزشی .
6( دستیابی به اطلاعات دقیق درباره تعداد کارکنان ، محتواي دوره ، مدت زمان مورد نیاز براي هر محتوا و عواملی ازاین قبیل به عنوان درونداد سیستم دوره اموزشی
(7 کسب اطلاعات از انتظارات مشارکت کنندگان نظیر ؛ یادگیرندگان ، معلمان ، مدیران و دستیاران آموزشی (8 مقایسه میزان اثر بخشی شیوه هاي مختلف براي ارائه خدامات آموزشی مشابه .
(9 کشف برخی از اثرات ناخواسته برنامه در ارتباط با یادگیرندگان ، مشتریان و کارکنان یادگیري از راه دور . (10 ارائه بازخورد منظم براي پیشبرد برنامه به منظور تحقق هدف هاي برنامه اموزشی .
(11 کشف انواع کمک هاي مورد نیاز یادگیرنده در مراحل مختلف دوره آموزشی .
(12 پی بردن به عواملی که بر نتایج برنامه یا خدمات تاثیر میگذارند (شاو و کورزي11، .(2000
همانطوري که ذکر شد براي طراحی و راه اندازي دوره هاي یادگیري الکترونیکی باید تصمیم گیري حول سه محور ؛ مدیریتی ، پداگوژیکی و فناورانه اتخاذ شود . براي ارزشیابی کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی نیز میتوان میزان توجه به مکانیزم هاي این سه بعد را مورد بررسی قرار داد . این مکانیزم ها بر کیفیت عناصر و ارتباط بین آنها تاثیر میگذارد و از این رو در اولین مرحله از ارزشیابی دوره الکترونیکی این سوال طرح می شود که ؛ » عناصر شکل دهنده کیفیت دوره هاي الکترونیکی کدامند ؟«
در پاسخ به این سوال عده اي بر ابعاد پداگوژیک و ارزشیابی کیفیت عناصر مربوط بر آن تاکید دارند و عده اي دیگر بر ارزشیابی کیفیت بعد فناوري و عناصر مربوط به آن متمرکز شده اند . عده اي دیگر نیز مانند هورتن(2002) 12 و هائو و باریچ(2010) 13 معتقدند براي ارزشیابی کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی باید به هر سه بعد به صورت جامع نگاه کرد. هائو و باریچ با استفاده از دیدگاه سیستمی براي ارزشیابی کیفیت یادگیري الکترونیکی به نحوه تاثیر عناصر دوره الکترونیکی بر یکدیگر و نحوه تاثیر آنها بر کیفیت دوره الکترونیکی توجه دارند. از این رو از مدل آن ها می توان بر ارائه پاسخ به این سوال بهره گرفت که بر » چگونه می توان تاثیر عناصر تشکیل دهنده دوره هاي یادگیري را بر یکدیگر و بر کیفیت کل دوره مورد بررسی قرار داد؟«
جنبه هاي پداگوژیک تاثیر گذار بر کیفیت دوره هاي یادگیري مجازي:
جنبه پداگوژیک به عناصر و مقوله هایی شامل ؛ نحوه تلفیق برنامه درسی و ابزار هاي محیط الکترونیکی ، نحوه تهیه و سازمان دهی محتوا ، میزان مشارکت یادگیرندگان در فرایند یادگیري ، نقش معلم و نحوه استفاده از ابزار هاي ارزشیابی اطلاق می شود . ترولر(1999) 14 مقوله هاي مهم براي بررسی اثر بخشی دوره هاي یادگیري الکترونیکی در سطح آموزش عمومی را شامل ؛ استفاده از طرح مناسب براي یادگیري ( توجه به تفکر خلاق ، به کارگیري شیوه هاي جدید یادگیري و توجه به سبک هاي یادگیري ) ، توجه به استاندارد هاي برنامه درسی ، رعایت ملاك هاي کیفیت محتوا و نحوه سازمان دهی آن ، استفاده از منابع پشتیبان یادگیرنده ، تدارك منابع پشتیبان معلم و طراحی وب سایت مناسب در نظر می گیرد. وین و همکاران15
۵
(2000) کیفیت دوره هاي الکترونیکی را در درجه اول در گرو توجه به فعال بودن یادگیرنده می دانند . از نظر آنها ، محیط یادگیري الکترونیکی زمانی اثر بخش و با کیفیت تلقی می شود که ؛ امکان جستجوي اطلاعات و مشارکت در تالار هاي گفتگو را براي یادگیرنده فراهم سازد و امکان نظارت مداوم و ارائه بازخورد سریع را براي معلم مهیا کند . در این محیط یادگیرنده و یاد دهنده باید بدون محدودیت دسترسی به شبکه و امکانات آن بتوانند با رابط هاي گرافیکی کاربر پسند به دوره هاي آموزشی خود دست یابند همچنین مدیران دوره باید با استفاده از راهبرد هاي سازمانی دقیق همچون ؛ تنظیم برنامه زمانبندي
، بودجه و منابع ، پشتیبانی کارکنان ، فراهم کردن تجهیزات مورد نیاز و تحلیل هزینه ها و فایده ها بتوانند به طور موثر تصمیم گیري کنند . از این رو آن ها براي ارزیابی محیط هاي یادگیري مبتنی بر وب به برسی کیفیت پنج عنصر جنبه هاي آموزشی ، سهولت کاربري ، جنبه هاي سازمانی ، هزینه ها و فایده ها ، فناوري ها و نگهداري آنها تاکید میکنند. پژوهشگران دیگري مانند سینتزا و راویزنسکی(2004) 16 نیز کیفیت در دوره هاي آموزشی الکترونیکی را حول نیاز ها و ویژگی هاي یاد گیرنده تحلیل می کنند . از نظر آنها ارزشیابی کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی پدیده چند بعدي است آنها هر یک از ابعاد و پارامتر ها را فرداده هاي کیفیت17 می نامند . براي بررسی فراداده هاي کیفیت یادگیري الکترونیکی باید هدف هاي یادگیري دوره ، میزان توجه به نیاز هاي متخصصان و معلمان ، مخاطبان هدف ، محیط یادگیري ( راهنماها ، ابزار هاي کمکی
، ابزار هاي ارزشیابی و بازخورد ها ) و منابع یادگیري مد نظر قرار گیرد.
برخی دیگر مانند اوینگ و میلر(2002) 18 محیط یادگیري الکترونیکی را محیطی میدانند که با مفروضه هاي نظریه یاد گیري سازنده گرا مطابقت داشته باشد . از نظر انها محیط اثر بخش و با کیفیت یادگیري الکترونیکی محیطی است که ؛ در حین ترغیب یادگیرنده به مشارکت ، او را به سمت یادگیري مستقل سوق دهد و با پشتیبانی از یادگیرنده امکان یادگیري شخصی و توسعه مهارت هاي اطلاعاتی و ارتباطی را براي او فراهم سازد. پژوهشگران دیگر نیز بر ترغیب ساخت دانش به عنوان مهم ترین معیار کیفیت در محیط یادگیري الکترونیکی توجه داشته اند . به نظر آنها براي کمک به ساخت دانش در محیط الکترونیکی باید زمینه هاي آن همچون ؛ تحلیل موقعیت آموزشی و تنظیم سناریو هاي مربوط به آن ، تعیین اهداف آموزشی ، تحلیل تکالیف ، بسط امکان تعامل و دسترسی به ابزار هاي ارتباطی و کمکی را پیش شرط ترغیب ساخت دانش در محیط الکترونیکی تلقی می کند (باربرا19، .(2004
اهلرز(2004) 20 در بررسی عناصر کیفیت آموزش در دوره هاي یادگیري الکترونیکی با تاکید بر موارد زیر مولفه هاي هاي پداگوژیک را بیش از مولفه هاي فناورانه مد نظر قرار میدهد :
(1 پشتیبانی از معلم براي توجه به سبک هاي یادگیري و تفاوت هاي فردي یادگیرندگان . (2 میزان توجه به مشارکت و همکاري بین یادگیرندگان .
(3 ارائه اطلاعات مفید به یادگیرنده درباره دوره آموزشی. (4 سازمان دهی دوره آموزشی
(5 توجه به ویژگی هاي محتوا ، اهداف یادگیري ، روش هاي آموزش مواد یادگیري (6 توجه به هزینه ها و فایده هاي دوره (7 بررسی فناوري هاي به کار رفته در راه اندازي و نگهداري دوره آموزشی.
۶
جنبه هاي فناورانه تاثیر گذار بر کیفیت دوره هاي یاد گیري مجازي :
در طراحی محیط هاي یادگیري الکترونیکی ، تصمیم هاي فناورانه نظیر؛ میزان دسترسی به اینترنت ، تعاملات شبکه اي ، طراحی رابط هاي گرافیکی ، شکل ظاهري وب سایت و امکانات سامانه مدیریت یادگیري براي کمک به تحقق هدف هاي آموزش و یادگیري به کار گرفته می شود . از این رو براي ارزشیابی کیفیت دوره هاي الکترونیکی می توان کیفیت مولفه هاي فناورانه را مورد بررسی قرار داد . هرینگتون و همکاران(2001) 21 با تاکید بر نقش کیفیت ابزار هاي فناورانه در کیفیت محیط هاي یادگیري الکترونیکی به سه عامل اصلی شامل ؛ منابع، راهبرد هاي ارائه و عوامل پداگوژیکی تاکید میکنند . منابع فناورانه به بررسی عناصري همچون ؛ قابلیت دسترسی ، روز آمدي و غنی بودن منابع ، جامع بودن و استفاده هدفمندانه از رسانه دلالت دارد و راهبرد هاي ارائه نیز بررسی کیفیت رابط هاي گرافیکی امن و قابل اعتماد ، وضوح اهداف ،جهت ها و طرح هاي یادگیري ، تعامل ها ، متناسب بودن پهناي باند مورد انتظار و سهولت دسترسی را مد نظر قرار می دهد .از نظر هرینتون و همکاران در تعیین کیفیت محیط یادگیري الکترونیکی عوامل دیگري مانند ؛ چگونگی به کار گیري نظریه ها و یافته هاي پژوهشی جدید در طراحی محیط یادگیري تاثیر دارد که بر طراحی تکالیف واقعی ، تدارك فرصت ها ي مشارکتی ، فعالیت و یادگیرنده محوري و استفاده از ارزشیابی هاي واقعی تاثیر میگذارد.
الیسافت و اکانامیدس(2003) 22کیفیت ابزار هاي فناورانه و یادگیري را در شکل دادن محتوا دوره آموزشی و تعاملات بین معلم و یادگیرنده حائز اهمیت می داند. به نظر آنها کیفیت محیط هاي یادگیري الکترونیکی تابعی از کیفیت چهار عنصر : محتوا ، فاکتور. هاي طراحی ، روزآمد رسانی و پشتیبانی فنی و ابزارهاي فناورانه است.
شوراي آموزش و پرورش آمریکا (2006) براي ترغیب مدارس متوسطه به توسعه آموزش الکترونیکی ، استانداردهاي کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی را حول سه محور فناوري ، محتوا و خدمات تنظیم کرده است. استانداردهاي مربوط به فناوري به قابلیت هاي سامانه مدیریت یادگیري ، سازگاري آن با استانداردهاي بین المللی محتوا مانند استاندارد اسکروم و کمک به مدیریت کارکردهایی همچون : تحلیل پروفایل یادگیرنده ، تدارك مسیرهاي یادگیري فرد طراحی فعالیت هاي یادگیري ، تسهیل دسترسی به مواد آموزشی ، به کار گیري ابزار هاي تالار گفتگو ، اتاق گفتگو ، کلاس مجازي و ارتباط بین یادگیرندگان اشاره دارد. ملاك هاي محتوا به طرح آموزشی به کار رفته در آن ، سهولت جستجو در منابع ، ارائه بازخورد و امکان بسط تعامل دلالت می کند و خدمات نیز به کمک هایی که براي تسهیل تعامل بین یادگیرنده با معلم ، یادگیرنده با یادگیرنده براي ارائه پاسخ یا طرح سوال تدارك دیده می شود.
شوراي آموزش و پرورش مناطق جنوب آمریکا (اس آر آي بی) (2007) براي کمک به توسعه یادگیري الکترونیکی و اعتبار بخشی مداوم آن چارچوبی را براي ارزشیابی کیفیت دوره هاي یادگیري الکترونیکی تنظیم کرده است. در این چارچوب نقش ابزارهاي فناورانه در شکل دادن کیفیت سایر عناصر دوره مهم تلقی شده است. بر اساس چارچوب ارائه شده از سوي شوراي آموزش و پرورش مناطق جنوبی آمریکا طرح معماري فنی دوره ، نحوه تعامل کاربر ، پاسخگویی به نیازهاي فناورانه یادگیرندگان ، قابلیت دسترسی و پشتیبانی فناورانه پیش شرط بهبود کیفیت سایر عناصر دوره آموزشی است. عناصري که از ابزار هاي فناورانه تاثیر می پذیرند ، عبارتند از ؛
(1محتواي دوره. محتواي دوره الکترونیکی باید از محتواي علمی غنی برخوردار باشد و رویه مناسبی براي معرفی و تهیه مقدمه آن به کار گرفته شود. همچنین سیاست هاي قانونی و کپی رایت به دقت در آن رعایت گردد.
(2طراحی آموزشی. از این منظر باید نحوه تحلیل وشناسایی ویژگی هاي مخاطبان ، کیفیبت دوره ها ، واحدها و درسها، راهبردهاي آموزشی و فعالیت هاي یادگیري به کار گرفته ، تعامل ها و ارتباط ها و مواد و منابع یادگیري به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
