بخشی از مقاله
چکیده
ارزشیابی و رویکردهای مختلف آن از مسایل مهم و مورد توجه تمامی متخصصانی است که به نوعی با آموزش سروکار دارند. هدف پژوهش حاضر، بررسی الگوهای مختلف ارزشیابی آموزش از راه دور و الکترونیکی و ارائه ی یک رویکرد تخصصی برای ارزشیابی نظام آموزش از راه دور و الکترونیکی است. این تحقیق به روش بررسی اسنادی انجام شده است
جامعه آماری پژوهش شامل منابع و اسناد موجود در مقوله ارزشیابی و الگوهای ارزشیابی در آموزش از راه دور و الکترونیکی بود و نمونه به روش نمونه گیری هدفمند و در دسترس انتخاب شدند و هر یک از الگوها بر اساس روش تحلیلی- تفسیری مورد بررسی قرار گرفتند. بدلیل فراوانی چارچوبهای ارزشیابی در آموزش از راه دور، در این پژوهش فقط الگوهای با کاربردهای کلی وعمومی در محیط های مختلف آموزش از راه دور و یادگیری الکترونیکی انتخاب شداند. این الگوها براساس تمرکز نسبی شان بر نتایج، ارزشها و شواهد علمی انتخاب و بررسی شدند.
نتایج نشان دادند که از میان 10 الگوی مورد بررسی نهایتا الگوی مسیک و الگوی آشکار کننده به دلیل ماهیت پویا و قابل تطبیق بودن آنها با محیط های مختلف فناوری و همچنین قابلیت اجرا در وب 2 و آموزش های همزمان و غیر همزمان به عنوان رویکرد تخصصی در آموزش از راه دور و الکترونیکی معرفی گردیدند. این رویکردها ، رویکردهای تخصصی و جامعی هستند که مبتنی بر سه جنبه ی ارزشیابی برنامه ی مداوم شامل: شواهد علمی، ارزشها، و نتایج هستند.
-1مقدمه
چون یکی از مهمترین و اساسی ترین فعالیتها در چرخه برنامه ریزی، یافتن ارزش فعالیتهای انجام شده در قالب ارزشیابی است، در ارتباط با کار آموزش نیز می توان ارزشیابی را از اساسی ترین مراحل فعالیت های آموزشی در جهت ارتقای کیفیت آموزش دانست
وقتی سخن از کیفیت در آموزش به میان می آید، ارزشیابی عملکرد نظام آموزشی مطرح می گردد - یارمحمدیان و همکاران 1389 به نقل از سلیمی و جامه بزرگ . - 2009 ارزشیابی، بررسی اصولی تعیین شایستگی و ارزش یک سری از فعالیت ها است. ارزشیابی باید از بیان فرضیات اساسی برنامه و درک ماهیت برنامه، کشف دیدگاههای افرادی که از برنامه استفاده می کنند و نیازهای ارزشیابی و زیر بنای استفاده از این اکتشافات به عنوان راهنمایی برای چارچوب بندی طراحی ارزشیابی شروع شود
برای ارزشیابی اثربخش آموزش های ارائه شده به فراگیران،صرفاً آزمونهای کتبی یا شفاهی، کافی به نظر نمی رسد. برای دستیابی به ارزشیابی اثربخش آموزش ارائه شده، اقدام به طراحی الگویی برای ارزشیابی آموزشی دوره های آموزش از راه دور و الکترونیکی، به گونه ای که بتواند بیشترین عوامل مؤثر بر آموزش را بسنجد، ضروری به نظر می رسد.
محیط های یاد گیری ترکیبی اغلب منابع تکنولوژی-محور را با تعامل انسانی که از طریق کنفرانس تلفنی یا ویدئویی یا رسانه کامپیوتری است، ترکیب می کند - . - Sinclair et al.2006 برنامه های آموزش از راه دور برای کسانی که محدودیت زمانی دارند یا معلول هستند، برای مهارت افزایی شاغلان در محیط کارشان قابل دسترس است و همچنین - ویلیس، - 1993 فرصت تازه ای برای شهروندان مسن تر فراهم می کند - . - Awalt 2007 تا به حال، علاقه فزاینده ای به اجرای آموزش از راه دور وجود داشته است
. - Ruhe & Zumbo2006 آموزش الکترونیکی، »تعامل بین دانش آموزان و حتی ارتباط خارج از کلاس درس را فراهم می کند. - Goldman-Segall 2006 - « این سامانه ها می توانند برای بهره وری محتوای یادگیری، انفرادی کردن شیوه های یادگیری برای هر دانش آموز، تسهیل مشارکت دانش آموزان، و ارزشیابی یادگیری با ابزارهای اندازه گیری متنوع بکار روند
آموزش الکترونیکی به عنوان نهادی ظاهر شده است که در استفاده از اینترنت سریع ترین رشد را دارد Harun - - 2002 بنابراین، تعامل انسان- کامپیوتر و استاندارد های کاربردی بر پایه امکان دسترسی اولیه به شبکه زمینه های مهمی برای ارزشیابی هستند. دوره های یادگیری الکترونیکی و آموزش از راه دور از اجزاء مختلفی تشکیل شده اند و می توان آنها را مانند برنامه ها ارزشیابی کرد. شواهد، ارزشها و نتایج سه ضلع ارزشیابی را تشکیل می دهند که در ارزشیابی برنامه همیشه تکرار می شوند و یک ارزشیابی جامع دوره های آموزش از راه دور نیازمند تحقیق و بررسی در همه این اضلاع است. در ارزشیابی توجه به اهداف برنامه، فرایندها، نتایج و پیامدها مد نظر می باشد
با توجه به پیشرفت های سریع و مهار نشدنی تکنولوژی و به طبع آن گسترس سریع دوره های آموزش الکترونیکی و از راه دور یک رویکرد نو برای ارزشیابی آموزش از راه دور ضروری به نظر می رسد. بنابر این پژوهش حاضر با هدف ارائه یک رویکرد تخصصی و جامع برای ارزشیابی آموزش از راه دور و الکترونیکی به بررسی انواع الگوهای ارزشیابی قابل اجرا در آموزش از راه دور و الکترونیکی می پردازد.
-2مبانی نظری پژوهش
ارزشیابی »فرایند تعیین شایستگی، ارزش و بهای هر چیزاست و ارزشیابی ها محصول این فرایند هستند. - Scriven 1993 p.1 - « ارزشیابی ، تلاش برای قضاوت در مورد ارزش یا کیفیت یک چیز است - . - Coldeway 1988 هر زمانی که ما می خواهیم یک چیز جدیدی را استفاده کنیم، بررسی کردن ارزش آن چیز اهمیت دارد - Davidson 2005 - ، و قلب ارزشیابی قضاوت در مورد ارزش کلی و یا ارزش تلاش برای آن چیز است
ارزشیابی اشاره به فرایند تصمیم گیری، جمع آوری شواهد و قضاوت در خصوص نظام ها، برنامه ها، مواد، رویه ها و فرایند ها دارد
ارزشیابی فرایند تایید کردن مواردی مانند پایایی، اثربخشی، هزینه-اثربخشی، کارایی، امنیت، کاربرد راحت و درستی است. ارزشیابی شواهدی را در ارتباط با ارزش، اهمیت و پیشرفت افراد، برنامه ها، پروژه ها، خدمات، و سازمان ها فراهم می کند
مطالعات ارزشیابی می تواند شامل ارزشیابی تکوینی - برای اصلاح برنامه استفاده می شود - یا ارزشیابی پایانی - برای تعیین موفقیت یک دوره ی تکمیل شده بکار می رود - باشد. ارزشیابی یک حرفه ی مجزا است و حامی بقیه ی حرفه ها است
با ناامیدی های بوجود آمده در روشهای تجربی و محدودیت های کاربردی آموزش از راه دور و الکترونیکی در محیط های مبتنی بر تکنولوژی، احتمالا برخی ابهامات وجود دارد که رویکرد تخصصی ارزشیابی چگونه به نظر می رسد یا ارزشیابی در دنیای پست مدرن می بایست چگونه اجرا شود. در پاسخ به این سوال 5 ویژگی معاصر رویکرد تخصصی به ارزشیابی دوره های آموزش از راه دور و الکترونیکی ارائه می شوند:
.1 مبتنی بر یک الگوی نظری برای برنامه تخصصی ارزشیابی است.
.2 سنجش کاملی از شایستگی و ارزش فراهم می کند.
.3 شواهد علمی، ارزش های زیر بنایی، و نتایج ناخواسته فراهم می کند.
.4 از روش های ترکیبی استفاده می کند.
.5 از روش ها و خط و مشی های کامل و سیستماتیک استفاده می کند
با گسترش آموزش از راه دور و آموزش الکترونیکی، پیچیدگی و ترکیب فزاینده ی طرحا یهای دوره، افزایش رقابت جهانی و ضرورت پیشرفت روز افزون، طراحی دوره آموزش از راه دور و آموزش الکترونیکی به یک فرآیند حل مسئله پیچیده تبدیل شده است. طراحان نیاز به انتخاب بهترین ترکیب عناصر موجود دارند که در آینده منجر به کیفیت آموزشی بالاتر گردد
این یک واقعیت است که سامانه های آموزش الکترونیکی هنوز عقب افتادگی ناشی از فعالیت نمره گرائی را که شدیدا به مدارس، تجارت و نظام ضربه وارد کرده را جبران نکرده است - . - Baker & O’Neil 2006 با این وجود امروزه نیاز به رویکرد تخصصی در مورد ارزشیابی بیش از گذشته احساس می شود. ارزشیابی تخصصی به این دلیل ضرورت دارد که اطلاعات ارزشمندی در مورد نقایص موجود در طراحی دوره و اجرای نظام ارائه می دهد که منجر به راهنمایی های ویژه ای برای پیشرفت دوره می شوند.
-3الگوهای ارزشیابی آموزش از راه دور و الکترونیکی
بدلیل فراوانی چارچوبهای ارزشیابی در آموزش از راه دور، در این پژوهش فقط الگوهای با کاربردهای کلی و عمومی در محیط های مختلف آموزش از راه دور و یادگیری الکترونیکی انتخاب شده اند. به این ترتیب، الگوهای ارزشیابی مناسب برای یادگیری الکترونیکی و از راه دور انتخاب شده اند.
این الگوها را براساس تمرکز نسبی شان بر نتایج، ارزشها و شواهد علمی ارائه داده ایم که به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند، - 1الگوهای مبتنی بر شواهد علمی، - 2 الگوهای مبتنی بر نتایج، ارزشها و شواهد علمی که در جدول 1 فهرست هر دو گروه ارائه شده اند. الگوهای اعتبار سنجی با گروه مبتنی بر شواهد علمی گروه بندی می شوند زیرا همگی شامل فهرست وارسی سوالات قابل اندازه گیری هستند. در مقابل الگوهای تضمین کیفیت با نتایج، ارزشها و شواهد علمی طبفه بندی می شوند زیرا گرایش مصرف کننده به سمت ارزشهاست.
جدول .1 الگوهای ارزشیابی در آمورش از راه دور و الکترونیکی
