بخشی از مقاله

مدیریت سود از دیدگاه اسلامی

 

چکیده:

استفاده کتتدگان از صورتهای مالی نگرانی زیادی درمورد تقلب های صورت گرفته در سازمان های تجاری دارند . فروپاشی شرکت های بزرگی مثل انرون و ورلدکام توجه اشخاص علاقمند را معطوف شیوه های غیراخلاقی درسیستم های حسابداری نموده است.
مدیریت سود 1 به عنوان یکی از مشکلات حرفه حسابداری طی چند دهه گذشته بوده است . مدیریت سود استفاده کنندگان صورت های مالی را گمراه می کند . زیرا زمانی که مدیران سود را تغییر می دهند صورتهای مالی ارزش واقعی دارایی های شرکت را منعکس نمی کنند و نهایتا منجر به کاهش اعتماد سهامداران می شوند .هدف این پژوهش ، بررسی مسئله اخلاقی مدیریت سود است . ارزیابی پیشرفت تحقیقات در برخورد با این مسئله که چهارچوب ساختاری اسلامی ، مبنایی برای اعتقادات اسلامی(عقیده) است و میتواند الگویی برای کاهش یا از بین بردن مدیریت سود ارائه کند . پژوهش حاضر، چهارچوب ساختاری عقیده اسلامی و شیوه عمل مدیریت سود را ارائه می دهد که به عنوان راهکاری برای هدایت اهداف و رفتارهای مدیران بسوی روشی مناسب به کار می رود . (برگرفته از قرآن وسنت)

کلمات کلیدی: مدیریت سود، اخلاق، عقیده اسلامی

1

مقدمه:

تعدد و حجم رسوایی های اخیر حسابداری، گسترش سوء استفاده و تقلب را میان مدیران نشان می دهند . رسوایی ها نشان دهنده این است که جعل گزارشات مالی و سود های مدیریتی شایع شده و به بخشی از فرهنگ اغلب سازمان ها تبدیل شده است .2 هدف پژوهش حاضر شناسایی اصول زیربنایی اسلام است . این اصول نگرش هایی را در مورد الگو وعملکردهای رفتاری ارائه می دهد که برای کنترل وکاهش مدیریت سود استفاده می شود . ( اسلام یک دین بی پایه واساس نیست بلکه یک روش زندگی است، که معتقد است با تقویت عقیده و تمرین آموزش درست اسلام بویژه در میان حسابداران و مدیران مسلمان می تواند مسائل مربوط به مدیریت سود را حل کرد). اسلام معتقداست که ارزش های اسلامی در همه جنبه های زندگی ازجمله فعالیت های اقتصادی و تجارت دخالت دارند. در واقع از دید اسلام اخلاق به عنوان شاخه ای از ایمان است که ازآموزه های اسلامی نشأت می گیرد.3 بنابراین فرد بدون اعتقاد به این مفهوم در زندگی دنیا وآخرت به کامیابی نمی رسد. در متون نظری وادبی میتوان بینش این رفتار را دید . نقش مذهب شخصی منبع بالقوه ای از هنجارهای اخلاقی است.4 در پژوهش حاضر این بینش به یک باورعملی از دیدگاه اسلام گسترش یافته است . با توجه به این دیدگاه فرض براین است که مدیران با ایمان رفتار اخلاقی دارند و مدیریت سود انجام نمی دهند .

با وجود مطالعات زیادی که در زمینه جنبه های اخلاقی یا غیر اخلاقی مدیریت سود انجام شده است ، هدف این پژوهش تلاش برای ارزیابی دین در جهت مدیریت سود نیست .

این پژوهش چهارچوبی پایه را که منشأ چهارچوب ساختاری عقیده اسلامی در مورد مدیریت سوداست را ارائه کرده است . عقیده اسلامی مبنای فکری است که همه تفکرات ، عواطف و قواعد رفتاری از آن نشأت می گیرند . زیرا هرعملی معمولا تحت تأثیر " احساس درونی" فرد قرار می گیرد. سپس نشان داده شده است که چارچوب ساختاری اسلامی بیشتر از چارچوب نظری تحت تاثیر رفتار ومنش یک شخص در مدیریت سود قرار می گیرد. با کاوش بیشتر ثابت شد که عقیده و ایمان برای توضیح تداوم مدیریت سود از طریق اصول اسلامی مکمل یکدیگرند. بنابراین این پژوهش چهارچوب ساختاری عقیده اسلامی را در مورد شیوه مدیریت سود پیشنهاد می کند . این چارجوب به عنوان راهکاری برای هدایت اهداف و رفتارهای مدیران بسوی روشی مناسب که از قرآن و سنت نشأت می گیرد به کار می رود . در نهایت امید می رود که این پژوهش زمینه ای را برای فرصت های تحقیقاتی آتی فراهم کند که شاید شاخه ای از کار فعلی باشد .

پیشینه تحقیق :

ای آرسی در سال 52005 گزارش کرد که در یک شرکت بزرگ 77 درصد مدیران ارشد رفتار غیراخلاقی دارند و اینکه مدیریت سود یکی از عوامل اصلی مسبب این رسوایی هاست. " کارچر" در سال19966 اظهار کرد که مدیریت سود ممکن است به عنوان یک عامل دخیل در دستکاری گزارشات مالی محسوب شود و بنابراین منجر به عدم صداقت مدیران گردد . باشایع شدن مدیریت سود محققان 7 استدلال کردند که اصول پذیرفته شده حسابداری , انعطاف پذیر است. این شیوه استاندارد ، تقریبی در زمینه انتخاب روشهای حسابداری است که معمولا به عنوان مدیریت سود هم در مقالات حرفه ای و هم درمقالات آکادمیک اشاره می شود.8 بر این اساس مدیریت سود به معنای استفاده از راههای شناخت اقلام تعهدی برای تغییر دادن صورتهای مالی یا به تصویر کشیدن تصویری زیبا برای سهامداران و یا برآوردن درخواستها و تمایلات سهامداران می باشد.9 به عبارت دیگر، دیگر علی رغم شیوه مرموز از مدیریت سود ، مطالعات تجربی شواهدی را فراهم کرده اند مبنی بر اینکه مدیران هنوز از مدیریت سود حسابداری)10هلی 1985 وهمکاران 11( یا مدیریت سود واقعی12 (دیچو و همکاران 13(در محیط کاری شان استفاده

 

می کنند . با این حال هنوز در مورد اینکه آیا مدیریت سود از لحاظ اخلاقی قابل توجیه است یا نه، میان حسابداران، دانشگاهیان و طراحان استانداردها توافقی صورت نگرفته است .14 در حقیقت ، حد فاصل بین رفتار قابل قبول و غیرقابل قبول همیشه نامشخص است زیرا افراد متفاوت دارای نگرش های متفاوتی در مکان های مختلف اند.

امروزه اخلاق در مدیریت سود به تقاضاهایی رسمی ومشروط برای بهبود استانداردهای اخلاقی در تجارت تبدیل شده است و سهامداران خواستار بهبود استانداردهای اخلاقی در تجارت می باشند. فرل و همکارانش در سال 200815بیان می کنند که سرمایه گذاران امروزه به طور فزاینده ای به اخلاقیات، مسئولیت اجتماعی و حسن نیت شرکت هایی که در آن ها سرمایه گذاری می کنند توجه دارند . زیرا سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان عمیقا از کاستی های مدیریتی متزلزل می شوند و این باعث می شود اعتماد به نفسشان را در بازارهای جهانی از دست بدهند.16 توجه فزاینده به اخلاق در تجارت با افزایش تحقیقات تجربی که درصدد کشف عوامل تعیین کننده رفتار غیراخلاقی می باشد همراه شده است

.17 مطالعات متعددی در مورد اخلاقیات و مدیریت سود برای سنجش تصمیم گیری غیراخلاقی مدیران انجام شده اند . به عنوان مثال "مرچنت ورکنش در سال 1994 و فیشر و روسنزدر سال 1995 وکاپلن در سال 18 "2001 دریافتند که مدیریت سود احتمالا بامسائل اخلاقی زیادتری در حرفه حسابداری مواجه میشود . بنابراین پذیرش چنین شیوه ای با گذشت زمان، وجود آن را مشروع می کند و آن را نمی توان به عنوان کاری غیراخلاقی محسوب کرد.

در این زمینه در مالزی عبدالرحمن و همکارانش در سال 192005 تفاوت های بین شیوه های مدیریت سود در شرکت های مدیریتی مسلمان وغیر مسلمان ذکر شده در بورس اوراق کوالالامپور را بررسی کردند. مطالعه نشان داد که مدیریت سود به طور متوسط توسط مدیران مسلمان شرکتها انجام نمی شود.

مطمئنا، تصمیم گیری مدیران در توسعه فرهنگ سازمانی و رفتار اخلاقی سازمانی نقش کلیدی دارد .20 زیرا افراد شخصیت های خاص و خصیصه های رفتاری را وارد مشاغل می کنند.

"مرچنت و رکنس " 21نشان می دهند که مذهب مهمترین عنصر تأثیرگذار روی افراد است. بعلاوه "کونروی وآیووا و امرسون" 22اظهار کردندکه مومنان کمتر احتمال دارد که در اعمال غیر اخلاقی شرکت کنند چون می ترسند که پاداش انگیزشی وعده داده شده خداوند را از دست بدهند . بر این اساس دین رفتارهای درست و نادرست را بر اساس ارزشها و هنجارهایش تعیین می کند.

تحقیقات زیادی در مورد رابطه بین اخلاق و دین انجام شده اند. با این حال مرور مقالات نشان می دهد که فقدان عمومی تحقیقات درباره اخلاق تجارت اسلامی ومدیریت سود وجود دارد .به رغم این واقعیت چنین تحقیقاتی برای از بین بردن معضلات جدی که مدیران در حال حاضر در محبط کسب وکار پویا تجربه میکنند , با اهمیت هستند .

بنابراین با تلقین کردن چهارچوب دین اسلام , یعنی چهارچوب ساختاری عقیده اسلامی در مسائل اخلاقی بعد جالبی از مدیریت سود پیشنهاد می شود.

فرض براین است که راهکارهای "عقیده اسلامی" که بر اساس وحدانیت وایمان می باشند , چهارچوبی نظام مند برای ریشه کن کردن تقلب در میان مدیریت ارشد ارائه می کند . شایان ذکر است که دیدگاه اسلامی منجصر به فرداست , زیرا قوانین اسلامی "شریعت" بر هر جنبه زندگی بشر ازجمله جنبه های روحانی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و غیره تسلط دارند.


3

مسائل اخلاقی مدیریت سود:

مسئله اخلاقی اصطلاحی است برای توصیف وضعیتی که در آن باید تصمیمی برای غلبه بر رفتار اخلاقی درست یا اشتباه گرفته شود . اخیرا مدیریت سود مورد توجه بخش های مختلف جامعه ازجمله عموم مردم، استانداردگذاران ، قانون گذاران ، اعتبار دهندگان و حرفه حسابداری قرار گرفته است زیرا تأثیر قابل ملاحظه ای بر رفاه اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی- اجتماعی سهامداران دارد . " مرچنت و رکنس "در سال 231994 ادعا کردند که اعتماد سرمایه گذاران عمیقا متزلزل شده و ثبات اقتصادی به شدت تضعیف شده است.
رئیس سابق کمسیون بورس واوراق24 درسخنرانی اش در باره مسئله مدیریت سود می گوید :

هرچند مدیریت سود رو به افزایش است , ولی رفتاری غیر قابل قبول است .25 مسئله اخلاقی مدیریت سود , عمدتا به خاطر کشمکش (تناقض) بین ارزش اخلاقی فرد و ارزش سازمان بوجود می آید و بدون شک مدیریت سود بر روی موارد زیر تأثیر منفی دارد :

(1 سهامدارانی که به یک گزارش آموزنده نیاز دارند.(اگر اسناد /گزارشات عمدا یا سهوا حاوی اطلاعات نادرست اخلاقی باشد ممکن است در دادگاه طرح دعوی به مدیران تحمیل شود ) 26 (2استفاده کنندگان از صورتهای مالی برای برنامه ریزی بلند مدت خود 27

(3استفاده کنندگان بازار سهام از صورتهای مالی برای تعیین قیمت سهام خود با این حال همه محیط های تجاری وغیر تجاری مدیریت سود را به عنوان رفتاری غیراخلاقی در نظر نمی گیرند . تصور براین است که بر
اساس مطالعات تجربی بعضی سهامداران از مدیریت سود به خاطر نتایج مثبتش حمایت می کنند .

به عنوان مثال "دی " در سال 281988 استدلال می کند که مدیریت سود چون باعث افزایش قیمت سهم میشود منجر به جذب سهامداران جدید می شود . به طور مشابه "شیپر"در سال 29 1989 بیان کرد که مدیریت سود بطور ذاتی در نظام گزارش دهی مالی وجود دارد. تلاش جهت کاهش استفاده از مدیریت سود به نحوی بی معنی است و در واقع ایده ساده ای است که بیشتر از آن استفاده می شود ." پرفت " در سال 30 2000 تا حدودی فراتر می رود و میگویدکه مدیریت سود رفتاری غیراخلاقی نیست و نتیجه ای منطقی از انعطاف پذیری اصول پذیرفته شده حسابداری 31 است . طرفداران این استدلال عقیده دارند که مدیریت سود ممکن است اطلاعات بیشتری را از سود مدیریت نشده منتقل کند و برای شرکت ها مفید تر است. آریا وهمکاران در سال 32 2003گفتندکه در عوض تمرکز روی چگونگی ریشه کن کردن مدیریت سود، بهتر است بر روی مختصه های حسابداری تمرکز کنیم .

چهارچوب اسلامی مدیریت سود:

تعالیم فرستاده شده از سوی خداوند , نشان از یگانگی اسلام دارد . اسلام به معنای صلح از طریق تسلیم شدن به اراده خداست . مسلمانان اعتقاد دارند که خدایی جز خدای یکتا نیست و حضرت محمد آخرین پیامبر است واین شهادتین نامیده میشود . اسلام هدف انسان را از زندگی تعریف کرده است و این بزرگترین مشکلات بشر را حل می کند. خداوند می فرماید:" من انسان وجن را برای این که مرا بپرستند آفریدم ". ماهیت پرستش خدا می تواند به وسیله اقدامات متعددی به دست آید وپرستنده بنده خداست . در اصل، اسلام بدین معنی است که یک مسلمان خدا باید درهر کاری که انجام می دهد، رابطه اش را با خداحفظ کند و کارهایش را طبق امر و نهی های پروردگار هدایت کند. 33

در نتیجه مسلمانان باید به دو اصل اعتقاد داشته باشد : اول اینکه قرآن کتاب مقدس از جانب خداست. دوم اینکه سنت که شامل کارهای الهام شده از جانب پروردگار می باشد . 34 این دو اصل منبع ساختن قانون اسلام می باشند .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید