بخشی از مقاله
توانمندی های اکوتوریسم ارتفاعات بدر و پریشان قروه
چکیده:
استفاده بهینه از منابع و ظرفیت های محیطی موجود، از گام های اساسی توسعه در هر کشور است.ارتفاعات بدر و پریشان یکی از 4 منطقه حفاظت شده ی استان کردستان می باشدکه در جنوب شهرستان قروه واقع شده است.در این پژوهش سعی شده است تا به قابلیت های موجود در این زیستگاه برای جذب اکوتوریسم پرداخته شود، به منظور نیل به این اهداف از بازدیدها و مشاهدات مستقیم میدانی، مصاحبه و منابع موجود استفاده شده است. منطقه مورد مطالعه به سبب دارا بودن قابلیت ها و پتانسیل های متعدد، در طول چهار فصل سال قادر به جذب اکوتوریسم می باشد. قلل اصلی منطقه،کوهپایه ها،درّه ها و مخروط افکنه های حاصل از فرسایش ارتفاعات در دورانهای گذشته، پتانسیلو قابلیّت های متعدّ و متنوّعی را برای جذب گردشگر و اکوتوریسم فراهم نموده است. توپوگرافی دامنه ها و ارتفاعات زمینه های مناسبی را برای فعّالیتهایی از قبیل کوهنوردی، صخره نوردی، یخ نوردی و کوهپیمایی بوجود آورده است. از سوی دیگر،ارتفاع زیاد و تغییرات دما و فشار متناسب با افزایش ارتفاع، سبب شکل گیری و زیست انواع گونه های جانوری و
جوامع گیاهی در این منطقه شده است و یک بهشت واقعی را برای طرفداران حیات وحش و محیط زیست فراهم نموده است. توپوگرافی کوهستانی، چشم اندازهای زیبا، وجود چشمه سارها، آبشارها، آب و هوای معتدل کوهستانی، مجاورت داشتن با روستاهای متعدد به منظور دسترسی به امکانات زیر بنایی و ... همهاز مزیّت ها و قابلیّت های بالقوه ی منطقه برای تبدیل شدن به یک منطقه نمونه گردشگری می باشد. از جدی ترین آسیب ها و خطراتی که تخریب چشم اندازها و از بین رفتن گونه های جانوری و پیامدهای اقتصادی- اجتماعی را در آینده به دنبال خواهد داشت می توان به وسعت زیاد منطقه حفاظت شده و محدود بودن تعداد محیط بانان اداره حفاظت محیط زیست شهرستان قروه، افزایش افراد علاقمند به شکار حیوانات و همچنین فروش اراضی کشاورزی حاشیه منطقه در برخی از روستاها به افراد غیر بومی و تبدیل شدن آنها به خانه باغ می باشند.
1
کلمات کلیدی:اکوتوریسم،ارتفاعات بدر و پریشان،منطقه حفاظت شده،قروه،گردشگر.
مقدمه:
اکوتوریسم عبارتست از مسافرت مسئولانه و مبتنی بر اصول پایداری به نواحی طبیعی به منظور بهره گیری معنوی و ارضای روحی و روانی به گونه ای که با شناخت و کسب آگاهی و احترام به نظام ارزشهای مردم محلی توام باشد و به محافظت از نواحی طبیعی و ارتقاء رفاه جامعه میزبان کمک کند(ذوالفقاری،1389،ص.(27
اکوتوریسم بیان علاقه مندی انسان به مظاهر طبیعی و جاذبه های ذاتی آن است که در سالهای اخیر با صنعتی شدن جوامع، پیشرفت صنعت حمل و نقل و نیازمندی به گذران اوقات فراغت برای کاهش فشارهای روانی،با استقبال چشمگیری روبرو شده است.بهره برداری از این احساس نیاز در مناطق مستعد و دارای جاذبه های طبیعی، سبب شکل گیری صنعت گردشگری برپایه ی طبیعت یا اکوتوریسم شده که در بهبود وضعیت اقتصادی این مناطق سهم قابل توجهی داشته است.زیر ساخت های طبیعی در اکوسیستم پایدار عبارتند ازژئومورفولوژی، توپوگرافی، خاک وپوشش گیاهی (آزاد منجیری،1385 ،ص35و.(37
زیستگاه بدر و پریشان در جنوب شهر قروه و بین طول جغرافیایی 47 29 58 و47 55 03شرقی و عرض جغرافیایی 34 57 20و35 08 53شمالی قرار گرفته است.منطقه بدر و پریشان منطقه ای کوهستانی است و از کوههای صخره ای، دره های کم عمق، تپه ماهورها و ارتفاعات بهم پیوسته تشکیل یافته است که دامنه ی تغییرات ارتفاعی آن مابین2000 تا3250 متر متغیر است. این منطقه با مساحت43000هکتار و با فاصله 12کیلومتر ازشهر قروه واقع شده است.به منظور حفظ گونه های متعدد و متنوّع گیاهی و جانوری از سال1375به عنوان منطقه شکار ممنوع تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.
به دلیل پتانسیل بالای منطقه از نظر وضعیت زیستگاه و گونه های موجود و به منظور حفاظت و برنامه ریزی بهتر در اوایل سال 1385منطقه ی مذکور به منطقه ی حفاظت شده بدر و پریشان ارتقاء یافت(شکل.(1 این منطقه دارای آب و هوای مدیترانه ای (بین نیمه خشک و نیمه مرطوب)با متوسط میزان بارندگی500 میلی متر در سال و میانگین درجه حرارت11 درجه سانتیگراد می باشد.گرمترین ماههای سال مرداد و شهریور و سردترین آنها دی و بهمن می باشد(خزائلی،1389،ص.(4در این مقاله سعی شده است تا به پتانسیل های موجود در زیستگاه حفاظت شده ی بدر و پریشان برای جذب گردشگر پرداخته شده و سپس بهعوامل موث6ر در تخریب چشم اندازها و گونه های حیات وحش محدود و منحصر به فرد موجود در آن پرداخته شود.
2
شکل(1موقعیّ)ت زیستگاه حفاظت شده بدر و پریشان(تهیه و ترسیم پیمان کریمی).
مواد و روشها:
بخش وسیعی از یافته ها از طریق بازدیدها و مشاهدات مستقیم میدانی حاصل شده است همچنین، از روش های مصاحبه با کارشناسان حفاظت محیط زیست، اهالی روستاهای منطقه و برخی از منابع موجود نیز استفاده شده است.
توانمندیهای اکوتوریسم ارتفاعات بدر و پریشان قروه
3
(1 کوهنوردی و کوهپیمایی: مناطق کوهستانی از جمله اماکن طبیعی محسوب می شوند که توریست ها را به سوی خود جلب می نمایند. فعالیتهای کوهنوردی و کوهپیمایی در دهه های اخیر مورد توجه گروههای زیادی از اقشار قرار گرفته است. کوهنوردی بیشتر جنبه ی ورزشی داشته و انجام آن مستلزم آموزش فنون و روشهای صعود از کوهها و قله هاست، در حالی که کوهپیمایی ضمن داشتن جنبه های ورزشی در مناطقی صورت می گیرد که نیاز به تخصص و آموزش خاصی نیست. اصطلاح آلپینیسم که برای کوهنوردی بکار می رود از اوایل قرن بیستم بین علاقه مندان به پژوهشهای محیط طبیعی و اکوتوریستها رواج زیادی یافته است (رضوانی،1389،ص.(79
کوههای بدر(بلندترین نقطه با ارتفاع3250متر)،پریشان(3042متر)،یوسف سیاه(2900متر)، شعبان کچل، پنجه علی(2847متر) و دروازه از کوههای مهم منطقه می باشند.حدود 30درصد منطقه صخره ای و مابقی تپه ماهور است و شیب منطقه نیز بالای %30است (خزائلی،1389،ص.(3 با توجه به ویژگیهای توپوگرافی و ارتفاعی ارتفاعات بدر و پریشان، انجام فعالیتهای تخصصّی کوهنوردی بویژه در فصل زمستان امکان پذیر می شود.در برخی از نقاط پرشیب و صخره ای با افزایش دبی آبشارها در اواخر پاییز و زمستان و پاشیدن آب آن به اطراف و یخ بستن ، امکان فعالیتهای یخ نوردی نیز فراهم می شود (شکل.(2
شکل(2آبشار) روستای سنگین آباد که در فصل زمستان با یخ بستن آب آن امکان فعّالیّتهای یخ نوردی فراهم می شود.
کوه بدر در جنوب شهرستان قروه و حد فاصل مرز استان کردستان و کرمانشاه با ارتفاع 3250 متر از سطح دریا قرار دارد. برای رسیدن به دامنه کوه، ازمسیرها ی مشخص شده در شکل((3می توان استفاده نمود.
4
شکل(3)مسیرهای رسیدن به قله ی بدر(منبع:سایت گروه کوهنوردی قاجر قروه،. 1392 )
کوه پریشان در جنوب شرقی شهرستان قروه واقع شده است.برای رسیدن به دامنه این کوه با حرکت از شهر قروه، ابتدا 10کیلومتر از مسیرجاده ی قروه - همدان طی می شود سپس از کنار پادگان قدس به سمت راست تغییر مسیر داده و پس از عبور از روستاهای میهم سفلی و علیا، ولی آباد و نعمت آباد می توان به دامنه کوه پریشان رسید. در شکل((4مسیرهای مختلف رسیدن به دامنه ی کوه پریشان مشخص شده است.
شکل(4)مسیرهای دسترسی به قله ی کوه پریشان(منبع:سایت گروه کوهنوردی قاجر قروه،.1392 )
فاصله ی نزدیک ارتفاعات بدر و پریشان از شهر قروه،موقعیّت قرار گیری آن و وجود روستاهای متعدد در دامنه های آنها امکان فعّالیتهای کوهپیمایی را برای اقشار گوناگون مردم بخصوص در فصول بهار و تابستان فراهم نموده است و هر ساله گروههای متعددی از شهرستان، استان و حتی استانهای مجاور جهت فعالیتهای کوهپیمایی به این منطقه مسافرت می
کنند.
(2تنوع زیستی:
2-1تنوع گونه های جانوری: زیستگاه بدر و پریشان قروه با توجه به داشتن جمعیت مناسب از گونه شاخص کل و بز کوهی به عنوان منطقه حفاظت شده مدیریت می شود. این منطقه با مساحت مناسب(حدود43000هکتار)، تنوع زیستگاهی بالا (کوهستانی، تپه ماهوری،اکوسیستم های آبی و غیره) محیطی مساعد برای بسیاری از گونه های پستانداران و پرندگان ایجاد کرده است. وجود قلل مرتفع و در کنار آن اراضی وسیع دشتی از ویژگیهای بارز این زیستگاه بشمار می آید.تا کنون بیش از 21گونه مختلف از پستانداران،42گونه از پرندگان،6گونه از دوزیستان و و دهها گونه ی مختلف از حشرات وخزندگان شناسایی شده است (مشارکت عمومی و محیط زیست،1390،ص.(5وجود تنوّع بسیار بالای زندگی جانورییک، بهشت واقعی را برای محق6قان،زیست شناسان، طرفداران حیات وحش و اکوتوریسم ها فراهم نموده است(شکل.(5
