بخشی از مقاله
مطالعه کانیهای سنگین در پلاسرهای منطقه االله آباد غرب زاهدان
چکیده
منطقه پلاسری االله آباد در ضلع شرقی کویر لوت ایران واقع گردیده است. این مطالعه به منظور پی جویی مطالعاتی جهت بررسی پتانسیل اقتصادی کانیهای سنگین موجود در پلاسرهای منطقه انجام پذیرفت. مطالعه بر روی 10 نمونه برداشت شده از نقاط مختلف به روش مایع سنگین (بروموفرم) برای 23 کانی انجام شد، که نتایج حاصل از مطالعه کانی سنگین به صورت کیفی (quality) بوده به منظور انجام مطالعات و تفسیر داده ها با استفاده از فرمول: =S.B.Y.D.10000/A.C.(2.5) (PPM)مقدار گرم در تن. توسط نرم افزار excelنتایج حاصل به داده های کمی (quantity) تبدیل گردید و سپس کانیهای که حجم عمده نمونه را تشکیل میدهند شناسایی و هیستوگرام فراوانی برای چهار کانی مگنتیت، زیرکن، سلستیت، استرانسیانیت، ترسیم ونیز کانیهای کانسار ساز موجود درنمونه ها شامل سرب خالص، سافیر و کرومیت در منطقه شناسایی شد.
کلمات کلیدی: کانی سنگین، پلاسر، االله آباد، کیفی، کمی.
مقدمه
منطقه مورد مطالعه در شمال غرب استان سیستان و بلوچستان (غرب شهرستان زاهدان)، قرار میگیرد. این منطقه بخشی از برگه زمین شناسی 1:100000االله آباد که در27° و59´ تا 30° و ´59طول شرقی و. °33 و ´29 تا °37 و 29´ عرض شمالی و به وسعتتقریباً 32 کیلومتر مربع واقع شده است( شکل .( 1
برخی از کانیها در مقابل هوازدگی پایدارند و در اثر هوازدگی سنگها و متلاشی شدن آنها، در توده خاک باقی مانده و یا توسط باران، رودخانه، باد یا امواج حمل، و در نقاطی دیگر ته نشست میگردند. چنین تمرکزهایی از کانیهای آواری را پلاسر میگویند. طلا، مگنتیت، ایلمنیت، قلع، فلزات گروه پلاتین، کاسیتریت، کرومیت، روتیل، مونازیت، ولفرامیت و الماس از جمله کانیهایی به شمار میروند که میتوانند تشکیل پلاسر بدهند. کانسارهای پلاسر اصلیترین منابع تولید جهانی قلع، الماس، نیوبیم، زیرکن و تیتانیم به شمار میروند. مهمترین خصوصیت کانیهای مذکور، مقاومت مکانیکی و شیمیایی و وزن مخصوص بالای آنها میباشد.
با توجه به اهمیت پلاسرها از نظر اقتصادی و در نظر گرفتن این مسئله که تا کنون هیچ گونه مطالعهای از نظر اقتصادی بر روی ماسههای بادی منطقه نصرت آباد زابل انجام نگرفته است، بنابراین یک عملیات ژئوشیمیایی اکتشافی ناحیهای بر روی کانیهای سنگین بر روی 10 نقطه از منطقه انجام گردید، تا به توان دید جدیدی نسبت به پتانسیل اقتصادی پلاسرهای این منطقه داشت. نتایج حاصل از آنالیز دادهها به صورت کیفی در اختیار ما قرار گرفته که جهت انجام مطالعات بعدی توسط نرمافزار Excel آنها را به دادههای کمی تبدیل کرده.
روش مطالعه
معمولاً اکتشافات کانیهای سنگین شامل چهار مرحله اصلی است: نمونه براداری صحرایی، آماده سازی نمونه ها در آزمایشگاه، مطالعه و بررسی کانیها و پردازش و تفسیر و ارائه دادهها. بر این اساس در این تحقیق ابتدا به کمک عکسهای هوای و تصاویر ماهوارهای فرو افتادگیها و نقاط پست منطقه را که بادهای فصلی کمترین اثر را بر روی آنها دارند شناسایی کرده و از 10 نقطه متفاوت به طوری کهتقریباً منطقه را پوشش بدهد نمونه ها برداشت گردیدند.
نمونه ها به حجم اولیه 10 لیتر که در هر ایستگاه دو جزء نمونه با فاصله تقریبی 20 متر و از عمق 20 تا 50 سانتیمتر مقطع قائم رسوبات برداشت گردید. سپس بر اساس روش پیشنهادی Rose (1979)، هر دو نمونه در هر ایستگاه با یکدیگر مخلوط گردید و یک نمونه شاهد 10 لیتری از آنها انتخاب شد.
نمونههای برداشت شده برای شناسایی کانیهای سنگین، توسط عمل لاوکشویی (Paning)، مورد شستشو و تغلیظ قرار گرفتند. هدف از این مرحله تغلیظ کانیهای سنگین نمونه از جمله کانیهای که دارای ارزش اقتصادی به خصوص طلا میباشد و حجم باقیمانده به عنوان بخش سنگین برای جدایش توسط محلولهای سنگین (Heavy Liquids) مورد استفاده قرار گرفت، که مایع سنگین مورد استفاده در این بخش بروموفرم ( ch 3 (Br با وزن مخصوص 2/89 گرم بر سانتیمتر مکعب میباشد. پس از این مرحله عمل جدایش با آهنربای دستی با بارهای مغناطیسی معین انجام شد که در پایان این مرحله نمونه ها به سه بخش کانیهای دارای خاصیت مغناطیسی شدید (AA)، کانیهای دارای خاصیت مغناطیسی متوسط (AV) و کانیهای فاقد خاصیت مغناطیسی (NM) تقسیمبندی شدند و سپس کانیهای قرار گرفته در هر گروه با استفاده از میکروسکوپ نوری (بینوکولار) به طور جداگانه مورد مطالعه قرار گرفتند. که در انتها دادهها به صورت کیفی در اختیار ما قرار گرفتند (جدول .( 1
بحث و نتیجه گیری
با توجه به اینکه نتایج حاصل از مطالعه کانیهای سنگین، کیفی (Quality) بوده، که برای انجام داده پردازی بایستی تبدیل به دادههای کمی (Quantity) شوند و درصد کانی X در نمونه ها محاسبه شود، که بدین منظور از رابطه: (PPM) =S.B.Y.D.10000/A.C .(2.5) ]مقدار گرم درتن[ استفاده گردیده که پارامترهای این فرمول عبارتند از :
=S مقدار درصد کانی مورد مطالعه زیر بینوکولار.
=B حجم نمونه پس از لاوکشویی.
=Y حجم نمونه پس از بروموفرمگیری.
=D وزن مخصوص کانی مورد مطالعه.
=A حجم نمونه برداشت شده از رسوبات رودخانهای بر حسب سانتیمتر مکعب.
=C حجم انتخابی از نمونه برای عبور از مایع سنگین (بروموفرم).
=2.5 متوسط وزن مخصوص رسوبات رودخانهای.
* مقدار X نمایانگر مقدار درصد هر کانی در نمونه مورد نظر میباشد که از حاصلضرب مقدار درصد کانی مورد مطالعه زیر بینوکولار ( S ) در نسبت بین فراکسیونها NM)،AA ، ( AV به دست میآید. که نتایج آنالیز نمونه ها پس از تبدیل مقادیر کانیهای شمارش شده به ppm در جدول شماره ( ( 2 آورده شده است.
