بخشی از مقاله
نحوه اثرگذاري اثربخشي کلي تجهيزات OEE در سيستم هاي مديريت کيفيت
چکيده
فرايند نگهداري و تعميرات و شاخص اثربخشي کلي تجهيزات به عنوان يکي از معيارهاي ارزيابي اين فرايند، بخشي از مجموعه سيستم کيفيت يک سازمان محسوب مي شود. پژوهش هاي انجام شده در اين زمينه ، فعاليت هاي سيستم مديريت کيفيت را بر اثربخشي سازمان تاثير گذار مي دانند. با پياده سازي فعاليت هاي سيستم مديريت کيفيت ، معمولا به انجام برنامه هاي بهبود در حوزه هاي مختلف خصوصا در روش انجام فعاليت ها، کاهش هزينه ها، بهبود ارتباط با تامين کنندگان پرداخت .
هدف در پژوهش حاضر اين است که نشان داده شود چگونه بررسي مناسب و تحليل دقيق شاخص OEE مي تواند باعث افزايش اثربخشي سازمان در سيستم هاي مديريت کيفيت مي شود. براي اين منظور ابتدا توضيح مختصري از نحوه محاسبه شاخص مذکور داده خواهد شد، سپس به تحليل نقش شاخص OEE در سيستم مديريت کيفيت پرداخته مي شود. براي بيان چگونگي محاسبه اثربخشي سازمان در سيستم هاي مديريت کيفيت ، به صورت موردي از اطلاعات نمونه فرايندهاي سيستم مديريت کيفيت شرکت پالايش نفت اصفهان استفاده مي شود. نکته قابل توجه اين است که فرايند هايي که متاثر از تغييرات شاخص OEE ميباشند در اکثر سيستم هاي مديريت کيفيت مشترک است . نهايتا، با استفاده از نمودار پارتو و نمودار استخوان ماهي ارتباط نزديک سيستم هاي مديريت کيفيت و اثربخشي سازماني نشان داده مي شود.
واژه هاي کليدي : اثربخشي کلي تجهيزات ، سيستم مديريت کيفيت ، کارايي، دسترس پذيري، نرخ کيفيت
١- مقدمه :
فرايند نگهداري و تعميرات که شامل فعاليت هايي جهت حصول اطمينان از عملکرد مناسب و استفاده بهينه از تجهيزات ، ماشين آلات و دستگاههاي توليدي است ، در واقع يکي از فرايند هاي مهم و مطرح در سيستم هاي مديريت کيفيت مي باشد[١٢]. کنترل و مديريت مناسب فعاليت هاي فرايند نگهداري و تعميرات منجر به بهبود شاخص هاي عملکردي سيستم مديريت کيفيت خواهد شد. جهت کنترل مناسب اين فرايند وجود معيارها و شاخصهاي مرتبط ضروري است . يکي از مهمترين و مطرح ترين شاخص هاي تعريف شده در اين زمينه شاخص OEE يا اثربخشي کلي تجهيزات مي باشد.[١٣]
کيفيت فعاليت هاي نت به خودي خود از اهميت ويژه اي برخوردار است ، چرا که موجب اثر گذاري بر عملکرد و در نتيجه کيفيت محصول نهايي مي گردد. کيفيت به عنوان يک عنصر کليدي در اندازه گيري اثربخشي تجهيزات نقش مهمي را ايفا مي نمايد. بنابر اين به گفته ناکاجيما يکي از شش مورد خسارت و خرابي تجهيزات مستقيما مربوط به کيفيت مي باشد[١٤].نگهداري، کيفيت و توليد، سه رکن اساسي يک موسسه توليدي محسوب مي گردند. ارتباط بين اين سه رکن در شکل شماره (١) مشخص گرديده است . همانگونه که ملاحظه مي شود، خروجي دوم توليد، نگهداري است که خروجي آن موجب افزايش ظرفيت توليد مي گردد. همچنين ، کيفيت محصول نهايي متاثر از فرايند توليد و کيفيت فعاليت هاي نگهداري است که اين عوامل خود باعث اثرگذاري بر وضعيت تجهيزات مي گردند[ ٨]. البته محاسبه شاخص اثربخشي کلي تجهيزات ، به خودي خود کاري براي سازمان انجام نمي دهد و در نهايت مي تواند اطلاعي از وضعيت عمومي سيستم به دست دهد. آنچه در محاسبه اين شاخص دنبال مي شود، تمرکز بر عوامل موثر بر اين شاخص است . از اين منظر تلاش براي بهبود شاخص مي تواند به عنوان يک هدف استراتژيک براي سازمان مطرح شود که همه ابعاد فني را در بر گيرد[ ٩].از سوي ديگر، به منظور دستيابي به شاخص اثربخشي کلي تجهيزات OEE مجموعه فعاليت هاي TPM بر حداقل نمودن شش مورد اساسي خسارت و خرابي تجهيزات تمرکز دارد که عبارتند از : خطاي تجهيزات ، راه اندازي و تنظيم ، بيکاري و توقف کوتاه کار، کاهش سرعت ،نقص فرايند و کاهش بازدهي.
شکل (١) ارتباط بين نگهداري، کيفيت و توليد
٢- مباني نظري پژوهش :
فرايند نت و شاخص اثربخشي کلي تجهيزات به عنوان يکي از معيارهاي ارزيابي اين فرايند، بخشي از مجموعه سيستم مديريت کيفيت يک سازمان محسوب مي شود.
پژوهش هاي انجام شده ، نشان مي دهد فعاليت هاي سيستم مديريت کيفيت بر اثربخشي سازماني تاثير گذار است [ ١٠] . پالم گيبسون (٢٠١٠) چهارچوبي جهت کلي نگري OEE و توسعه آن تهيه کرد و در آن به قابليت چند سطحي OEE بمنظور مديريت ، اثربخشي، صلاحيت فرآيند و مقايسه داخلي وخارجي، پرداخت [١١].
براي تجزيه و تحليل داده هاي منتج از شاخص اثر بخشي کلي تجهيزات با توجه به شکل شماره (٢) بايستي به ترتيب مراحل زير اقدام گردد:
شکل (٢) نمودار علت و معلول تجزيه و تحليل شاخص اثر بخشي تجهيزات
تهيه نمودار علت و معلول ، پارتو مشکلات و علل ها، تعريف اقدامات اصلاحي، اندازه گيري شاخص OEE، تجزيه و تحليل داده هاي جديد و تعيين ميزان اثر بخشي اقدامات اصلاحي انجام شده .[ ١]
٢-١ نحوه محاسبه OEE
طبق تعريف اثربخشي کلي تجهيزات برابر با حاصلضرب سه عامل قابليت دسترسي و قابليت عملکرد و نرخ کيفيت مي باشد. [٢]
٢-٢ مزاياي استفاده از OEE
به طور خلاصه مزاياي استفاده از OEE به شرح زير مي باشد:
١ بالا بردن دسترسي به تجهيزات ، بهره وري عملکرد و هم چنين نرخ کيفي که همگي درجهت OEE بهينه و بهبود بخشيدن به توليد ميباشند.
٢ افزايش نرخ کيفي با کاهش خرابي تجهيزات (کاهش دوباره کاري و ضايعات )
٣ بهبود توان عملياتي تجهيزات در گلوگاه ها براي بالا بردن ظرفيت توليد کارخانه که ميتواند نياز به افزايش تعداد تجهيزات را کم کند.
٤ کاهش زمان و تعداد تعميرات تکراري، مصرف کمتر لوازم يدکي و کمتر شدن هزينه خدمات که همه در کنار هم هزينه عملکرد کارخانه را بهبود ميبخشند.
٥ با درگير شدن اپراتورها، جهت جلوگيري از خرابيهاي روزانه ، تيم نگهداري و تعميرات بزرگ تري به وجود خواهد آمد. (حرکت به سوي TPM)
٦. نمايش سريع و دقيق ضايعات به وجود آمده در سيستم
٧ سيستم ثبت اطلاعات و گزارش دهي قوي و دسترسي سريع مديريت به اطلاعات مورد نياز
٨ توجه مستمر و دائمي به همه اجزايي که در افزايش بهره وري سازمان موثرند.
ابزار OEE براي معرفي زيان هايي که اثر بخشي تجهيزات را کاهش مي دهند طراحي شده است . اين زيان فعاليت هايي هستند که منابع را جذب کرده اما ارزشي ايجاد نمي کنند. زيان ها به واسطه اختلالات توليدي ايجاد شده که گاه مزمن و هميشگي و گاه به طور اتفاقي به وجود مي آيند. اختلال هاي مزمن ، کوچک ، پنهان و نتيجه چندين علت همزمان مي باشند. از سوي ديگر اختلالهاي موقتي به سرعت رخ مي دهند و انحراف بيشتري از حد نرمال دارند بنابراين مشهودتر مي باشند[٢]
٣- توسعه فرضيه ها و مدل مفهومي:
سيستم هاي مديريت کيفيت جهت حفظ سطح کيفيت تعريف شده و بهبود کيفيت از طريق اصلاح فرايندها، در سازمان مستقر ميشود. اين سيستم ها بر فرايندهاي سازمان تمرکز دارند و با هدف بهينه ساختن فرايند ها مستقر مي شوند. براي کنترل و بهبود فرايندهاي مختلف يک سازمان شاخص هاي گوناگوني تعريف شده و از طريق اندازه گيري شاخص هاي مذکور ميزان بهبود و يا عدم بهبود فرايندها مشخص مي گردد. نمونه اي از الزامات عمومي سيستم هاي مديريت کيفيت ويژه صنايع نفت ، گاز و پتروشيمي طبق استاندارد ISO.TS٢٩٠٠١٢٠١٠ بدين قراراست : ١. تعيين فرايندهاي مورد نياز و کاربرد آنها. ٢. توالي وتعامل بين فرايندها ٣. تعيين معيارها و روشهايي جهت حصول اطمينان ازاثربخشي اجرا و کنترل فرايندها ٤. در دسترس بودن منابع و اطلاعات لازم جهت پشتيباني اجرا و پايش فرايندها ٥. پايش ، اندازه گيري و تحليل فرايندها ٦ . انجام اقداماتي جهت دستيابي به نتايج برنامه ريزي و بهبود مستمر فرايندها[٣]. در اين پژوهش بررسي ارتباط بين اثر بخشي و مديريت کيفيت با استفاده از نمودار علت و معلول صورت مي پذيرد که نخستين بار در سال ١٩٤٣ توسط ايشي کاواثه معرفي شد. اين نمودار که به استخوان ماهي شباهت دارد، با دسته بندي عوامل مختلف و آشکار ساختن ارتباط آنها با يکديگر، امکان تحليل و ريشه يابي پديده هاي مختلف را با جزييات کامل ، در عين سادگي براي تحليلگران فراهم مي آورد[٤].
٣-١ تحليل نقش شاخص OEE در سيستم مديريت کيفيت
جهت بررسي نقش OEE در سيستم مديريت کيفيت سازمان ، ابتدا نقش اين شاخص را در فرايندهاي مختلف موجود درسيستم مديريت کيفيت بررسي مي کنيم . در اين پژوهش براي تحليل مناسب موضوع و جلوگيري از پراکندگي تحليل ها، فرايندهاي اشاره شده در جدول شماره ١را به عنوان مبناي تحليل موضوع در نظر مي گيريم . چگونگي تاثير پذيري فرايندهاي
جدول ١_ فرايندهاي مرتبط باشاخص OEE و نحوه ارتباط آنها
