مقاله نقش حامیان مالی در فوتبال و اثر آن بر رونق اقتصادی

بخشی از مقاله

نقش حامیان مالی در فوتبال و اثر آن بر رونق اقتصادی

چکیده

فوتبال مسلماً یکی از پرطرفدارترین ورزش ها در دنیا است و بازاریابی در این ورزش به شکل فزایندهای به عنوان موضوع مهمی مطرح است. یکی از عوامل بازاریابی ورزشی ، سرمایهگذاری خارجی است که به عنوان ابزاری برای اقتصادی شدن ورزش و تولید ارزش افزوده و راه حلی مهم جهت تولید درآمد از ورزش مطرح میباشد. این پژوهش به شیوه تحلیلی- پیمایشی انجام گرفته است و هدف از این پژوهش بررسی نقش حامیان مالی مطرح در فوتبال و اثر آن بر رونق اقتصادی ایران میباشد. برای این منظور از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری کارشناسان ورزش فوتبال، کارشناسان اقتصادی، کارشناسان مدیریتی و هواداران ورزش فوتبال میباشد. نمونه آماری در سطح شهر مشهد بر اساس روش نمونهگیری طبقه بندی متناسب انتخاب گردیده است. جهت تجزیه و تحلیل دادههای پرسشنامه از نرمافزارهای SPSS ، SAS و تحلیل رگرسیون خطی و چندگانه استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشاندهنده اثر مثبت و معنیدار سرمایه گذاری در فوتبال بر رونق اقتصادی است. به عبارت دیگر جذب حامیان مالی مطرح(داخلی و خارجی) که از وظایف بازاریابی ورزشی در این حوزه میباشد، از یک طرف دارای اثر مثبت بر ارتقاء جایگاه صنعت فوتبال کشور میباشد و از طرف دیگر به علت اثر مثبت جذب حمایتهای مالی و تبلیغات محصولات (با اثر مثبت بر مصرف کالا و خدمات) و سهم روزافزون ورزش فوتبال در چرخه اقتصادی کشور، رونق اقتصادی نیز از جانب این ورزش پرطرفدار تقویت میگردد.

کلمات کلیدی: اقتصاد، بازاریابی، فوتبال، تامین مالی، حامیان مالی، ایران

1

.1 مقدمه

در بازارهای امروزی شرکت ها به دنبال روشهای جدید برای فعالیت های بازاریابی خود هستند و سعی می کنند به نحوی خود را از رقبا متمایز سازند و سهم بازار و فروش خود را افزایش دهند؛ بدین منظور هزینه های هنگفتی را صرف این کار میکنند. یکی از این روش ها حمایت های مالی ورزشی است که از این طریق شرکتها با حمایت از رویدادها یا باشگاههای ورزشی به دنبال اهداف مختلفی هستند. اسپانسرشیپ (بنا به تعریف میناگهان) هرگونه سرمایهگذاری پولی یا غیر پولی در یک فعالیت به جهت دستیابی به منافع بالقوه قابل بهرهبرداری مربوط به آن فعالیت میباشد. حمایتهای مالی در چند سال اخیرمورد توجه شرکتها قرار گرفته است و آن را یک نوع روش ارتباطی مناسب برای برقراری ارتباط با مصرفکنندگان میدانند. صنعت ورزش و اقتصاد ورزش موضوعات نوینی هستند و این باعث می شود که نیاز به علم و تجربه در آنها بسیار محسوس باشد. در جامعه امروز نمیتوان از ورزش فوتبال دور ماند. بسیاری از مردم در این ورزش و امور مربوط به آن احاطه شدهاند. از طرفی، اقتصاد از جمله مقولههایی است که در همه حوزهها نقش اساسی را ایفا می کند. در حوزه ورزش نیز این نقش اساسی مشهود است و ساز و کارهای اقتصاد ورزش میتواند نقش تعیین کنندهای در توسعه و رشد اقتصادی کشور داشته باشد. ورزش در ایران همیشه به عنوان یکی از مباحث فرعی در اقتصاد مورد توجه قرار گرفته است؛ موضوعی که در کشورهای توسعه یافته به عنوان یک رکن مهم اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به آن نگاه میشود، درحالیکه کشورهایی نظیر آلمان، بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی خود را از طریق رونق اقتصادی ورزش به دست میآورند. اما در ایران کمتر از یک درصد از تولید ناخالص ملی از طریق اقتصاد ورزش تامین میشود. در هزاره سوم کلید دروازههای اقتصادی دنیا در حال حرکت به سوی ورزش است. یعنی جایگاه ورزش به شدت درآمدزا و در حال انحصاری کردن اقتصاد دنیا است. امروزه ورزش رتبه دهم معادلات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دنیا را به خود اختصاص داده است و این رتبه هر ر وز در حال پیشرفت و اوج گرفتن میباشد.P1P0F کارشناسان اقتصادی در زمینه فوتبال معتقدند، مدیریت کارآمد دلیل اصلی موفقیتهای مالی در این باشگاهها است و البته در این میان نمیشود به فاکتورهایی چون هواداران، فدراسیون فوتبال پیگیر، دولت، بازاریابهای بزرگ و تبلیغات حرفهای اشاره نکرد. طبق گزارش موسسه ای. تی. کارنی21F ، گردش مالی صنعت ورزش در جهان با احتساب تیم های ورزشی، لیگ ها و فدراسیون های ورزشی، بین 480 تا 620 میلیارد دلار بوده است. این اعداد دو برابر گردش مالی سالانه صنعت اتوموبیل سازی جهان و دو تا سه برابر بودجه سالانه ایران است. این میزان گردش مالی شامل ساخت و سازهای ورزشی، کالاهای ورزشی، محصولات مجوز دار

2

ورزشی و رخدادهای زنده ورزشی بوده است. تحقیقات این موسسه معتبر نشان داده است که صنعت ورزش حوزهای بسیار جذاب برای سرمایهگذاری بوده و رشد آن از رشد تولید ناخالص ملی1F2 کشورها در سطح جهان سریعتر است. از طرف دیگر، در بین رشتههای ورزشی مختلف، صنعت ورزش فوتبال به یک پدیده فراگیر و جهانی بدل شده است به گونهای که برای آن هیچ حد و مرز قابل قبولی نمیتوان قائل شد. همچنین به دلیل اقبال عمومی جامعه از فوتبال، این رشته دارای ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی گستردهای است. از اینرو، توجه مدیران این رشته ورزشی، سرمایهگذاران و دولتها را به خود جلب کرده است . این صنعتپرسود با تغییر ساختار سنتی باشگاههای فوتبال و تجاری شدن آنها، رونق قابل توجهی به خود گرفته است و باعث شده بسیاری از مدیران دستگاههای اقتصادی ملل مختلف جهان برای تامین، کسری درآمدهای اقتصادی و ملی و با کسب درآمدهای بیشتر تفکر آموزش و پرورش و در نهایت صادرات بازیکنان فوتبال را در سر بپرورانند و آن را عملی کنند. از طرفی حمایت مالی، معاملهای تجاری و دوطرفه است؛ به نحوی که طرفین قرارداد از آن منتفع شوند. حامیان مالی از رویدادها و وقایع ورزشی برای یافتن مشتری برای شرکت تولیدی خویش استفاده میکنند. حمایت مالی یکی از موضوعات مرتبط بازاریابی ورزشی میباشد. سالانه ورزشهای بسیار در دنیا از این طریق تامین مالی میشوند که فوتبال به عنوان پرطرفدارترین ورزش در عرصه جهانی، بزرگترین نقش را در این تراکنش مالی در میان دیگر رشتهها ایفا میکند. همچنین با جهانی شدن این ورزش و مبدل شدن آن به صنعتی پولساز ، حامیان مالی بسیاری جذب باشگاه های فوتبال شدند و از این طریق، برند خود را به همگان معرفی کردهاند. در ایران نیز جذب حامیان مالی میتوانند یکی از روش های تامین مالی باشگاههای حرفه ای فوتبال باشد و به توسعه و درآمدزایی باشگاهها، حامیان مالی و در نتیجه اقتصاد کشور کمک شایانی نمایند. باتوجه به اینکه نقش صنعت فوتبال حرفهای لیگ برتر ایران در این زمینه کمرنگ بوده است، انجام مطالعات و پژوهش های بیشتری در زمینه ضعفها ، موانع و راهکارهای حمایت مالی باشگاههای ورزشی ضروری به نظر میرسد.

.2 مبانی نظری

امروزه صنعت ورزش یکی از بزرگترین صنایع دنیا است به طوری که به عنوان یکی از صنایع مهم و تاثیرگذار در رشد اقتصاد ملی کشورهای توسعه یافته قلمداد میشود و دارای تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم در بهبود وضعیت اقتصادی کشورها است. از طرفی فوتبال یکی از زیباترین و پرطرفدارترین و محبوب ترین رویدادهای ورزشی بشمار می رود و پدیده ای است که بر بسیاری از مسائل اقتصادی ، اجتماعی و حتی سیاسی کشورها اثر می گذارد و بعلت گستردگی فوقالعاده، تعداد بیشمار ورزشکاران و تماشاچیان، سرمایهگذارهای کلان مالی و پوشش وسیع رسانه ای، عرصهای بسیار

3

فراتر از دیگر ورزشها کسب کرده است. فوتبال در گذر زمان از یک رویداد صرف، به ورزش درآمدزا تبدیل شده است؛ بگونه ای که در کشورهای پیشرفته بدلیل رشد در چندین بعد و بطور ویژه در ابعاد تجاری و اقتصادی از آن بعنوان صنعت فوتبال یاد می شود. در اهمیت این صنعت همین بس که پیتز13F در کتاب بازاریابی ورزشی خود در سال 2002 آورده است که ورزش آمریکا بیش از 250میلیارد دلار درآمد دارد و با رشد 50 درصدی در طول یک دهه اخیر برای24000 نفر بطور مستقیم و 4/5 میلیون نفر به طور غیر مستقیم شغل ایجاد کرده و به عنوان ششمین صنعت این کشور به شمار میآید. صنعت ورزش سهم بسیار بزرگی در تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص ملیP4F2Pیا در ایجاد اشتغال کشورها دارد به عنوان مثال سهم صنعت ورزش از کل تولید ناخالص ملی کشورهای اسکاتلند، انگلستان، ایالات متحده آمریکا، کانادا و هنگ کنگ در سال 2002 به ترتیب برابر با 7/1،8/2،1/1، 1/2 و 1/5 درصد بوده است.3F5 از طرف دیگر، امروزه ورزش فوتبال به صنعت بینالمللی و درآمدزا تبدیل شدهاست(هاروارد و کرومپتون46F،:1995 ص.(34 در عرصه تجارت جهانی، این ورزش استثناء میباشد، زیرا مشتریانی دارد که در ازای تماشای ورزش و نه خرید یا مصرف آن پول پرداخت میکنند(فریلینگ5F7، :1997ص.(89 باشگاههای حرفهای در سراسر جهان برای تأمین منابع و هزینههای خود از روشهای مختلف در بازاریابی همچون جذب حمایتکنندگان، تبلیغ کالاهای تجاری، فروش بازیکن، فروش بلیت و محصولات ورزشی و ارائه خدمات جانبی استفاده میکنند(فریلینگ،:1997 ص89؛ هانس و گوتیر6F8 ، :1992ص 16؛ مک-فرسون، :2000 ص .(45 شاخص ریسک هرکشوری نشان می دهد که تا چه حد می توان به سرمایه گذاری در یک کشور و بازگشت اصل سود آن اعتماد داشت. در این زمینه حامیان مالی (بعنوان نوعی سرمایه گذار خارجی) برای سرمایه گذاری و حمایت مالی از رویداد ورزشی ، متغیرهای زیادی مانند محیط اقتصادی ، مکان سرمایه گذارپذیر را بررسی می کنند (توایتس و اگویلار .( (1998) بازاریابی تیمها و رخدادهای ورزشی شامل طراحی و پشتیبانی رویدادهای زنده ورزشی جهت تبلیغ یک کالا، تیم یا سازمان با استفاده از استراتژی های بازاریابی است. مسابقات مهم مانند مسابقات جام جهانی، لیگ قهرمانان اروپا و... را میتوان از جمله این مسابقات مهم ذکر کرد. به عنوان مثال مسابقات جام جهانی که توسط فیفا و با مشارکت تیم های منتخب عضو آن برگزار میشود، مثالی از این نمونه است. در این نوع از بازاریابی ورزشی اتحادیه برگزاری مسابقات ورزشی خوداساًر برای رخداد ورزشی بازاریابی میکند. برای مثال فیفا علاوه بر برگزاری

4

مسابقات ورزشی با عقد قرارداد با شبکه های ماهواره ای، حق پخش مسابقات را نیز به آن ها اعطا میکند. بازاریابی از طریق ورزش از سال 1980 وارد اصطلاحات مدیریت بازاریابی گردید اما کاربرد آن د ر صنعت ورزش به دو دهه اخیر باز میگردد.19F از دو دیدگاه میتوان به این مقوله نگاه کرد؛ بازاریابی و تبلیغات از طریق مجامع ورزشی یا از طریق باشگاه های ورزشی. بازاریابی از طریق ورزش شامل اسپانسری، اعطای حق امتیاز، نامها وتصاویر، تبلیغات از طریق رسانه، تبلیغات دور زمین، روی پیراهن و یا تبلیغات بر روی تجهیزات ورزشی میباشد که هر یک میتواند در ارتقاء جایگاه ورزش فوتبال در اقتصاد هر کشور موثر واقع شود. بیگمان صنعتگران و فعالین بازار کسب و کار با تبلیغات اینترنتی و بازاریابی حرفهای خواهند توانست با معرفی بهینه محصولات خود به جامعه وسیع مخاطبینشان، در افزایش میزان فروش و درنتیجه سوددهی بالا موفقتر عمل نموده و سهمی بسزا در رونق چرخه اقتصادی کشور داشته باشندعواملی. مانند تبلیغات برَند محصولات (داخلی و خارجی)، استقرار سیستم بازاریابی مرکزی در ورزش فوتبال، جذب ستارگان در باشگاهها، جذب حامیان مالی مطرح (داخلی و خارجی)، ارتقاء کیفیت و کمیتهای مربوط به استادیومها از مواردی هستند که بر اساس مطالعات انجام شده و مبتنی بر تجربیات باشگاههای مطرح در سرتاسر دنیا جایگاه بسیار مهمی در ارتقاء وضعیت ورزش فوتبال و حوزه اقتصادی ورزش فوتبال و کشور دارد(دس بوردسP2P10F ، .(2007 از اینرو، در این تحقیق متغیرها بر اساس مطالعات میدانی و مبتنی بر مصاحبه صورت گرفته با بازاریابان حرفهای در بزرگترین باشگاههای دنیا از قبیل یوونتوس، بارسلونا، میلان، اینتر میلان، آسرم، المپیک لیون، ویچنزا، اس.ای پالمیراس، اتلتیکو مینیرو و اتلتیکو پی.آر و تجربیات باشگاهها در کشورهای انگلستان، نروژ، فرانسه، ایتالیا، آلمان، اسپانیا، پرتقال، ایرلند، فلاند، اسکاتلند، برزیل، ژاپن، ایالات متحده، کانادا، آرژانتین، کره و استرالیا در زمینه ورزش فوتبال توسط مایکل دس بوردس((2007 و دس بوردس و ریشلیو(2012)P3P11F انتخاب شدهاند و مبتنی بر سؤالات طراحی شده در قالب پرسشنامه فرضیههای تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند.

.3 پیشینه تحقیق

5

.1-3 پژوهشهای خارجی

جنسن و هسو(2011) P1P12F در مقالهای تحت عنوان »آیا حمایت مالی بازخورد دارد؟ بررس ی رابطه بین سرمایه گذاری در حمایت مالی و عملکرد کسب و کار« را به انجام رسانیده اند که در آن ضمن اشاره به حمایتهای مالی در حوزه ورزش-های تیمی با استفاده از میزان سرمایهگذاری شرکتها بر روی باشگاههای ورزشی و اطلاعات پرسشنامه با نمونه آماری 415 نفر از هواداران ورزشی و شرکتهای تولیدی به تجزیه و تحلیل موضوع تحقیق خود پرداختهاند. نتایج تحقیق بر این بوده است که حمایت مالی باشگاههای ورزشی جایگاه شرکتهای تولیدی را در بین هواداران این ورزش پر طرفدار تقویت میکند و به طور مستقیم و به شکل مثبت بر میزان فروش و درآمدزایی شرکتهای حامی اثرگذار است.

پاتون و برلینگتون(2004) 213F در تحقیق خود با عنوان »عوامل مؤثر بر حضور تماشاگران در بخش مردان در P3P14F NCCA در بازیهای فوتبال« گزاش دادهاند که عواملی همچون وجود فعالیتهای تفریحی در ورزشگاهها، قیمت مناسب و شیوه توزیع بلیط، طراحی مناسب استادیومها و وجود امکانات رفاهی و تسهیلات بیشترین تأثیر را بر حضور تماشاگران فوتبال لیگ فوتبال دانشگاهی منطقه 1 آمریکا در ورزشگاه دارند.

ویلسون(2002) 4F15 در تحقیقی با عنوان »آیا بازاریابی ورزشی تأثیر مستقیمی بر فروش محصولات دارد؟« بر این موضوع تأکید دارد که بازاریابی ورزشی تأثیر بسزایی در فروش محصولات ورزشی و غیر ورزشی دارد و از این رو در چرخه اقتصاد کشور میتواند نقش موثری داشته باشد.

هانس و گوتیر(1992) 516F در پژوهشی با عنوان »عوامل موثر بر حضور در رویدادهای ورزشی حرفهای« عنوان کردهاند که مهمترین عامل در رونق ورزش حرفهای، افزایش تعداد تماشاگران است. تماشاگران علاوه بر این که با خرید بلیت مسابقات به صورت مستقیم درآمدهایی را برای باشگاهها و لیگهای حرفهای دارند، به طور غیرمستقیم سهم عمدهای در درآمدزایی از راه جذب حامیان مالی و فروش حق پخش تلویزیونی و خدمات جنبی دارند.

.2-3 پژوهشهای داخلی

6

سلطان حسینی و همکاران((1390 در مطالعهای با موضوع " تعیین سهم وفاداری به برند از تداعی برند در بین هواداران لیگ برتر فوتبال ایران " به بررسی تعیین سهم نسبی وفاداری به برند از تداعی برند در بین هواداران لیگ برتر فوتبال ایران پرداختهاند. با توجه به توصیفی-پیمایشی بودن روش تحقیق، از ابزار پرسشنامه استفاده شدهاست. جامعه آماری را هواداران لیگ برتر فوتبال ایران تشکیل میدهند. نمونه آماری 797 نفری با توجه به روش نمونهگیری تعیین گردید و برای تحلیل اطلاعات پرسشنامه از نرمافزار SPSS استفاده شده است و با استفاده از آزمونهای آماری از جمله همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی و رگرسیون چندگانه نتایج مورد بررسی قرار گرفت. یافتههای تحقیق نشان داد که بین سه عامل داراییها، منافع و نگرشهای تداعی برند با میزان وفادارای به برند همبستگی وجود دارد .(P=0.01) همچنین بر اساس نتایج آزمون رگرسیون چندگانه عوامل منافع و نگرشهای تداعی برند، پیشگوی خوبی از میران وفاداری به برند بودهاند.

زمانی و همکاران((1391 در پژوهشی تحت عنوان " اثر مخارج ورزشی بر تولید ناخالص داخلی ایران " و با استفاده از روش توصیفی-پیمایشی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای موضوع تحقیق را مورد بررسی قرار دادهاند. اطلاعات مورد نیاز شامل تولید ناخالص داخلی و اجزای آن، مخارج ورزشی دولت و مخارج ورزشی خانوار از سال 1364 تا 1386 از مرکز آمار ایران و سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور تهیه شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرمافزار Eviews استفاده شد. برای بررسی اثرات بلندمدت تأثیر مخارج ورزشی بر تولید ناخالص داخلی از مدل همانباشتگی و اثر کوتاه مدت آن از مدل خودرگرسیون برداری استفاده شد. نتایج نشان داد که مخارج ورزشی دولت در کوتاه مدت بر تولید ناخالص داخلی تأثیر میگذارد اما مخارج ورزشی خانوار بر تولید ناخالص داخلی تأثیری ندارد.

کوزهچیان و همکاران((1389 در مقالهای با عنوان »ارزیابی مؤلفههای آمیخته بازاریابی((7P لیگ برتر فوتبال ایران از دیدگاه مدیران سازمان تربیت بدنی و فدراسیون فوتبال« را به نگاراش درآوردند. برای این منظور پرسشنامهای جهت بررسی موضوع تحقیق در بین 32 نفر از مسئولین ستادی سازمان تربیت بدنی تا رده مدیران کل، مسئولین فدراسیون فوتبال تا رده مدیران واحد توزیع گردید. از آزمون فریدمن برای اولویتبندی و جهت مقایسه وضعیت موجود و وضعیت مطلوب و همچنین روش آماری ویلکاکسون و آزمون یومن ویتنی و کروسکال والیس جهت مقایسه نظرات افراد با سطح خطای کمتر از 0,05 استفاده شد. نتایج تحقیق بر این بود که تفاوت معناداری بین وضع موجود و مطلوب عامل آمیخته بازاریابی ورزشی و مؤلفههای آن در لیگ برتر فوتبال مشاهده گردید. به طور کلی از نظر مسئولین سازمان تربیت بدنی و فدراسیون فوتبال در وضع مطلوب باید به همه مؤلفههای آمیخته بازاریابی به یک اندازه توجه شود.

.4 مفهوم بازاریابی ، حامیان مالی و اهمیت آن در صنعت فوتبال

7

امروزه بازاریابی از علومی است که اغلب شرکتهای دولتی و خصوصی در سراسر جهان توجه ویژه ای به آن دارند و از این طریق به دنبال سودآوری اقتصادی برای خود و دولتهایشان میباشند. از طرفی حامیان مالی یکی از فاکتورهای بازاریابی ورزشی محسوب می شود که همان سرمایهگذاری یا تامین مالی ورزش فوتبال است؛ همچنین یکی از راه های تامین بودجه کافی جهت انجام فعالیت های ورزشی به ویژه فعالیتهای قهرمانی ، استفاده از حمایت مالی شرکتها و کارخانجات خصوصی است. حمایت مالی عبارت است از تدارک کمکهای مالی و جنسی به یک فعالیت بوسیله سازمانی تجاری با هدف کسب اهداف تجاری. براساس بیان شانک117F حمایت مالی به معنی سرمایهگذاری در موجودیت ورزش (ورزشکار، تیم، لیگ، یا برنامه ورزشی) برای حمایت از اهداف کلی سازمانی، تجاری و یا راهبردهای پیشرفته میباشد. در بازاریابی، حمایت مالی باتوجه به ارتباط سازمان و حامی مالی، زیرمجموعه ای از فروش شخصی است. حمایت مالی در سازمان های غیرورزشی عنوان شده و عنصری از آمیخته بازاریابی است. حمایت مالی ورزشی در دو دهه گذشته بطور چشمگیری افزایش یافته است و در بیشتر شرکت های غیرورزشی بزرگ مثل شل، کوکا کولا، امیرتز و وودافون قسمت مهمی از راهبرد بازاریابی است. حمایتهای مالی به دو بخش سود رسانی میکنند. معمولا مالکان ورزشی، پول، کالا، خدمات، یا نظرات متخصصان را دریافت میکنند و حامیان مالی ای که در ورزش خاصی سرمایهگذاری کردهاند، مزیت-هایی از قبیل حقوق تبلیغاتی و مزیت های بازاریابی را دریافت میکنند. حامیان مالی امیدوارند با سرمایهگذاری در ورزش بتوانند آگاهی مصرفکنندگان را ازبِرند تجاریشان افزایش دهند و در نتیجه ارزش ویژه ای برایبِرندشان ایجاد کنند. شناسایی اینکه بههرحال حمایت مالی در ورزش، سرمایهگذاریِ پرخطری است، اهمیت دارد. باتوجه به اینکه نتیجه توافق بین طرفین غیرقابل پیش بینی است. بنابراین خطر سرمایهگذاری در ورزش خیلی بالا است. برای مثال، هیچ تضمینی وجود ندارد که یک حامی حتما فروش بالایی خواهد داشت و تقاضا و تمایلات مصرف کنندگان به سمت آن برند تغییر خواهد یافت. در یک طبقهبندی، روشهای تامین مالی را به دو دسته درون و برون بنگاهی طبقهبندی میکنند. منظور از منابع درون بنگاهی آورده سهامدار یا اندوخته موجود در شرکت است و منابع برون بنگاهی عبارتند از تسهیلات بانکی، استقراض از بازارهای غیر رسمی، استفاده از منابع اختصاص یافته در قالب طرحهای دولتی از قبیل وجوه اداره شده و صندوق توسعه ملی یا ابزارهای رایج در بازار سرمایه. در کشور ایران بهطور سنتی وظیفه تامین مالی بیشتر بر عهده بانکها بوده است ولی در سال های اخیر با توسعه ابزارهای مالی مختلف در بازار سرمایه و همچنین شکلگیری بانکداری