بخشی از مقاله
چکیده
صنایع دستی ایران در زمره با ارزشترین هنرهای کاربردی جامعه مطرح گردیده و نه تنها از جنبه های فرهنگی بلکه از جهات اقتصادی نیز احترام و توجه جهانیان را به خود جلب کرده است. با توجه به اینکه استان اصفهان در صنعت صنایع دستی ایران از اهمیت و ظرفیت بالایی در تولید اینگونه محصولات برخوردار بوده است، بنابراین بررسی این استان در جهت دستیابی به شناخت بهتر و دقیقتر این صنعت کمک شایانی به برنامهریزان و مسنولان کشور در اتخاذ تصمیمات مناسب و کارا خواهد داشت.
بنابراین با در نظر گرفتن جایگاه صنایع دستی و اهمیت آن در کشور و بویژه در استان اصفهان، در این مطالعه سعی شده است تا با استفاده از روش کمی، اسنادی و مطالعات کتابخانه ای به بررسی نقش صنایع دستی در فرآیند توسعه ملی و اقتصادی کشور و بویژه استان اصفهان پرداخته شود. نتایج این مطالعه حاکی از این است که صنعت صنایع دستی در ابعاد اقتصادی بخصوص در سه بخش تولید ملی، اشتغالزایی و صادرات نقش مهمی در فرآیند توسعه ملی ایفا میکند.
-1مقدمه
تمدن غنی چندین هزار ساله ایران در برابر تمدنهای نه چندان دور اروپایی و آمریکایی، هر گردشگری را متحیر میسازد و او را ترغیب میکند تا تکهای از این سرزمین کهن را به عنوان خلاصهای از تاریخ ایران زمین ، داشته باشد. این تکه ارزشمند همان صنایع دستی ایران است که روح و عشق انسان شرقی در آن پیوند خورده است. صنایع دستی به گروهی از هنر-صنعت اطلاق می شود که با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام تمامی یا قسمتی از تولید توسط دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی میشود که نشان دهنده ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر بوده و به نحوی متجلی فرهنگ و احساسات سازنده آن است و همین عامل وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی است.
درواقع صنایع دستی ایران، سفیران فرهنگی ما در کشورهای مختلف هستند؛ به همین دلیل بر مدیریت صحیح این هنر و توان بالقوه آن تاکید میشود - . - 1 هنر صنایع دستی در ایران از هزاران سال پیش آغاز شده و در دورههای مختلف تاریخی با فراز و نشیبهای بسیاری همراه بوده اما هیچگاه به کلی از بین نرفته است. تنوع صنایع دستی ایران به 150 رشته می رسد اما جهانیان تنها با تعداد معدودی از این صنایع آشنا هستند. پس معرفی صنایع دستی ایران میتواند تاثیر زیادی در صنعت گردشگری و اقتصاد کشور داشته باشد.
از جمله قابلیتهای مثبت و تاثیر گذار صنایع دستی کشور کاربر بودن و ارزش افزوده بسیار بالا، نیاز به سرمایه اندک برای ایجاد و بهرهبرداری، تأمین قسمت عمدهی مواد اولیه مصرفی از منابع داخلی، عدم نیاز به کارشناس و متخصص خارجی و سازگاری و استفاده از مهارتهای بومی، عدم آثار مخرب زیستمحیطی، قدرت اشتغالزایی با سرمایه اندک، برخورداری از ابزار کار ساده، بازار ساده فروش محصولات، قابلیت و توانایی ایجاد درآمد مکمل، بالا رفتن درآمد کشور از طریق جذب گردشگر و ارتقای صنعت توریسم میباشد.
با توجه به نقش و اهمیت صنایع دستی در توسعه اقتصادی کشور، تاکنون مطالعات متعددی در این زمینه انجام گرفته است. پریشان و همکاران - - 1391 به بررسی صنایع دستی و نقش آن در فرآیند توسعه ملی با تاکید بر توسعه اقتصادی به روش اسنادی و مطالعه کتابخانهای پرداختهاند . نتایج حاکی از این است که صنایع دستی در ابعاد اقتصادی همچون اشتغال زایی، ارز آوری و توسعه صادرات، توسعه و رونق توریسم و ابعاد اجتماعی همچون تعادل بخش اجتماعی و ... نقش و اهمیت مهمی در فرآیند توسعه ملی بازی میکند - . - 2 خراسانی زاده و مهرابی - - 1391 در مقالهای به بررسی نقش صنایع دستی اصفهان در توسعهی اقتصاد گردشگری ایران پرداختهاند.
نتایج حاصل از تحقیق نشان دادهاست که بیشترین صادرات در ایران صادرات صنایع دستی است و میتوان با برنامهریزی و توجه مدیران باعث افزایش درآمد و افزایش توریست به شهر اصفهان شد - . - 3 اذانی و مومن زاده - - 1390، در مطالعه ای به بررسی توسعه فناوری اطلاعات و گردشگری هوشمند با تاکید بر صنایع دستی شهر اصفهان پرداختهاند. روش پژوهش بر اساس هدف کاربردی و براساس ماهیت، توصیفی- موردی و تحلیلی است.
از نتایج پژوهش می توان عنوان کرد که گسترش فناوری اطلاعات در آینده نزدیک این علم را به یکی از مهمترین ابزارهای صنعت گردشگری تبدیل خواهد کرد که از عمده ترین آن صنعت توریسم و گردشگری الکترونیکی و آموزش الکترونیکی گردشگران را نام برد - . - 4 آراسته و همکاران - - 1388 در مطالعهای به بررسی نقش گردشگری مجازی در صادرات صنایع دستی ایران پرداختهاند. بر اساس این مطالعه، به منظور ارتقای صادرات صنایع دستی توجه بیشتری به گردشگری مجازی و زیرساختهای مورد نیاز فروش الکترونیکی به ویژه پرداخت الکترونیکی لازم است. همچنین بسترهای حمایتی و مدیریتی دولتی در تحقق این امر الزامی است - . - 5
مروری بر مطالعات انجام شده نشان میدهد که صنایع دستی یکی از قطب های مهم اقتصادی کشور محسوب شده و یکی از راهکارهای اساسی ما در زمینه تولید ملی و رفع مشکلات اقتصادی ایران خواهد بود. لذا برنامه ریزی و سیاستگزاری درست در این صنعت از اهمیت بالایی برخوردار است و این امر در صورتی امکان پذیر است که شناخت درستی از وضعیت جاری این صنعت وجود داشته باشد. صنعت صنایع دستی ازجمله صنایع سنتی و فرهنگی ایران است که در اکثر استانهای کشور از دیر باز وجود داشته است. صنایع دستی اصفهان در طول قرن های متمادی به عنوان نماینده هنر اصیل قوم ایرانی در جهان معرفی شده است. از این رو اگر اصفهان را مهد صنایع دستی ایران بنامیم سخنی به گزاف نگفته ایم.
چرا که ویژگی های فکری و روانی صنعتگر اصفهانی مانند ذوق، هنر، پشتکار و قناعت موجب شده است تا فرآورده های دست ساز اصفهان نه تنها در کشورمان خریداران فراوان داشته باشد بلکه مسافران و گردشگران و علاقمندان خارجی نیز طالب دست ساخته های اصفهان با ویژگی های خاص آن باشند. تاکنون 102 اثر از استان اصفهان نشان بینالمللی مرغوبیت صنایع دستی دریافت کردهاند.
فرآورده های دست ساز اصفهان عبارتند از : خاتم - مینا- مینیاتور- نقاشی روی صدف- نمدمالی- خراطی- قالی بافی- گلیم بافی- زری و مخمل بافی- ملیله و نقره سازی- چشمه دوزی- قلمکار- قلمزنی روی مس و برنج- ورشو سازی - کاشی سازی و ... با توجه به اینکه استان اصفهان در صنعت صنایع دستی از اهمیت و ظرفیت بالایی در تولید اینگونه محصولات برخوردار بوده است، بنابراین بررسی این استان در جهت دستیابی به شناخت بهتر و دقیقتر این صنعت کمک شایانی به برنامهریزان و مسنولان کشور در اتخاذ تصمیمات مناسب و کارا خواهد داشت.
لذا در این مطالعه به بررسی دقیق تر نقش صنایع دستی در اقتصاد ایران و بررسی موردی استان اصفهان ، بویژه در سه بخش تولید ملی، صادرات و اشتغال پرداخته شده است. چرا که هدفهای اصلی دولت در بخش اقتصاد، افزایش تولید و درآمد ملی، رشد اقتصادی، رسیدن به اشتغال کامل و کاهش نرخ بیکاری، ثبات قیمتها، توسعه صادرات و افزایش درآمدهای ارزی است و تولیدات صنایع دستی می تواند تاثیر قابل توجهی در نیل به این اهداف داشته باشد.
-1 مواد و روشها
در این تحقیق درپی بررسی تحلیل اقتصادی صنایعدستی استان اصفهان و تأثیر آن بر بخشهای تولید ملی، توسعه صادرات و اشتغال استان هستیم. جهت گردآوری اطلاعات،آمار و سوابق و یافتههای پژوهشی در زمینه موضوع تحقیق از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی و اسناد، سالنامههای آماری استان ، مقالات، ارتباطات اداری سازمانی، آمار و اطلاعات معاونت صنایع دستی استان اصفهان و اداره گمرک استان اصفهان و استفاده از سایتهای اینترنتی و کتابخانههای دیجیتالی و بررسی مصاحبهها و نظرات دستاندرکاران و مسئولان ذیربط و نظرات صنعتگران شاغل در این بخش استفاده شده است.
روش تحقی توصیفی، کمّی و کاربردی است و در نهایت ارائه راهکارها و الگوهای کارکردی در موضوع تحقیق، از روشها و اهداف اصلی تحقیق است. در این پژوهش همچنین مشکلات و موانع توسعه صنایعدستی کشور مورد بررسی قرار میگیرد و در ادامه راهکارها و پیشنهادهایی برای توسعه و ارتقاء جایگاه و تقویت بازار صنایعدستی ارائه میگردد. دادههای بکار رفته در این پژوهش شامل موارد زیر است:
- آمارصدور مجوزها برای تولید صنایع دستی در استان اصفهان.
- آمار اشتغال ایجاد شده در این استان در صنایع دستی.
