بخشی از مقاله
چکیده
همواره بخش مالی نقش مرکزی در رونق و رشد تولید ناخالص داخلی دارد، از این رو رابطه میان رونق و رشد تولید ناخالص داخلی مهم و ضروری به نظر میرسد. در این مطالعه به تبیین و بررسی تاثیر رونق و رشد تولید ناخالص داخلی با در نظر گرفتن سایر متغیرهای تاثیر گذار بر رشد اقتصادی از قبیل نسبت تجاری، سرمایه گذاری داخلی و نرخ بهره پرداخته شده است.دوره زمانی مورد استفاده در این مطالعه مربوط به سالهای 1360 تا 1394 میباشد. همچنین از روش خود توضیحی با وقفههای توزیعی - ARDL - برای بررسی رابطه میان متغیرها استفاده شده است.نتایج حاصل از این مطالعه نشان دهنده تاثیر مثبت و معنی دار رونق و رشد تولید ناخالص داخلی است. همچنین سرمایهگذاری داخلی نیز دارای تاثیر مثبت و معنی دار بر رشد تولید ناخالص داخلی میباشند و نرخ بهره تاثیر منفی و معنی داری بر رشد تولید ناخالص داخلی دارد.
واژههای کلیدی: رونق ، رشد تولید ناخالص داخلی ، روش خود توضیحی با وقفههای توزیعی - ARDL - ، اقتصاد ایران.
.1 مقدمه
بخش مالی نقش مرکزی در رونق و رشدتولید ناخالص داخلی بازی میکند و به دلیل ایفا کردن نقش واسطهای در تخصیص منابع به همه بخشهای اقتصاد، از طریق کاهش هزینههای تامین مالی و نیز تشویق پس اندازها و استفاده کارا از آن ها، سهم عمده ای در رشد بلند مدت اقتصادی دارد.دولت در کشورهای صادرکننده نفت با اتکا به درآمد نفتی امکان ورود گسترده به بازارهای مالی و ایجاد تغییرات مختلف در آن را دارد. هدف اصلی سیاست گذاران از چنین تغییراتی، تحریک رشد اقتصادی است. اما مطالعات انجام شده در این زمینه نشان میدهند کهتوسعه مالی الزاماً منجر به رشد اقتصادی نمی شود.پاتریک1معتقد است که رابطه رونق مالی و رشد تولید ناخالص داخلی به درجه توسعه یافتگی هر کشور بستگی دارد.
در مراحل ابتدایی توسعه، بهبود خدمات مالی و گسترش ابزارهای جدید مالی و تغییر ساختار مالی موجب رشد اقتصادی میشود. ولی در ادامه روند توسعه اقتصادی، تحولات مالی دنباله روی تقاضا برای آن میشود و تقاضا برای انواع جدیدتر ابزارها و خدمات مالی عامل تعیین کننده میشود. - Patrick,1966 - در چند دهه ی اخیر ، نقش توسعه ی مالی در رشد اقتصادی فراموش شده است که یکی از عوامل اصلی این موضوع کمبود آمار و اطلاعات لازم در این زمینه میباشد . در این میان تأثیربخش مالی بر رشد اقتصادی بر مطالعهی گلدسمیت2بر میگردد که در مطالعه ی خود تأکید بر ساختار مالی و توسعه ی رشد اقتصادی میکند - Goldsmith,1969 - .
بررسی ارتباط میان رونق مالی و رشد تولید ناخالص داخلی از لحاظ آماری نیز به صورتهای مختلف انجام شده است که در این میان میتوان به مطالعات بین کشوری - استفاده از دادههای برش مقطعی - اشاره نمود که این مطالعات میتواند به تخمینهای کاذب منجر شود و از طرفی میزان محدودیتهای زیادی در آنها وجود دارد. . - Liangi and Teng, 2006 - این مطالعه با استفاده از آمار سری زمانی ملی دوره 1352 - ؛ - 1386 به بررسی کشور ایران میپردازد و به دنبال پاسخ دادن به این سوال اصلی است که رونق مالی چه تاثیری بر رشد تولید ناخالص داخلی دارد و در کنار پاسخ به این سوال متغیرهای دیگری از جمله سرمایه گذاری، نرخ بهره و شاخص تجاری را نیز در نظر میگیرد.
.2 پیشینه و مبانی نظری تحقیق
ادبیات و پیشینهی مطالعات انجام گرفته در رابطه با موضوع مطرح شده در این تحقیق را با توجه به ماهیت موضوع میتوان به سه زیر بخش تقسیم بندی کرد که مطالعات مربوط به هر زیر بخش به صورت زیر است.
1؛.2 مطالعات خارجی
تأثیر گذاری رونق مالی بر رشد تولید ناخالص یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده در ادبیات رشد اقتصادی است که بحثهای زیادی را به خود اختصاص داده است.ریتاب3، در مطالعه ای باعنوان "توسعهی بخش مالی و رشد پایدار اقتصادی در بازارهای همگرایی منطقه ای"، به بررسی توسعهی بازارهای مالی - بخش بانکی - و رشد اقتصادی بر ای هفت کشور خاورمیانه و شمال آفریقا در دورهی زمانی 1965 تا 2002 پرداخت. او به این نتیجه رسید که در شش کشور از این هفت کشور توسعهی بخش بانکی سبب افزایش رشد اقتصادی میشود. هم چنین در سه کشور از این هفت کشور، رشد اقتصادی نیز توسعهی بخش بانکی را آنها با استفاده از تحلیل همجمعی، نشان دادند که یک رابطه تعادلی بلندمدت بین توسعهی بخش مالی و رشد اقتصادی در هفت کشور وجود دارد اما با توجه به نتایج حاصل از برآورد مدل تصحیح خطای برداری، دو در کوتاه مدت توسعهی بخش بانکی تأثیر قابل توجهی بر رشد اقتصادی در این کشورها ندارد. - Ritab,2007 -
سلیمان و آمر 4، در مطالعهی خود با عنوان" توسعهی مالی و رشد اقتصادی تجربه کشور مصر"، به بررسی و تجزیه و تحلیل رابطهی بین توسعهی مالی و رشد اقتصادی در کشور مصر در دورهی زمانی 1960 تا 2001 پرداختند . نتایج حاصل حاکی از رابطهی متقابل توسعهی مالی و رشد اقتصادی در کشور مصر است هم چنین آنها اثبات کردند که توسعهی مالی از طریق افزایش منابع برای سرمایهگذاری و افزایش کارآیی سرمایهگذاری سبب رشد اقتصادی در این کشور میشود .آنها پیشنهاد کردند که اگر اصلاح ساختارهای مالی که از سال 1991 در این کشور شروع شده، تسریع شود، سبب تحریک سرمایهگذاری و پس انداز و در نتیجه رشد بلندمدت اقتصادی را موجب میشود. - Suleiman and Aamer ,2007 -
بن ناصر و غازونی5، درمطالعهای تحت عنوان" بازار سهام، بانکها و رشد اقتصادی: شواهد تجربی منطقهی خاورمیانه و شمال آفریقا"، با استفاده از یک مدل داده های تابلوئی نامتوازن به بررسی رابطهی بین توسعهی بازارهای مالی و رشد اقتصادی در یازده کشور خاورمیانه و شمال آفریقا پرداختند . نتایج حاصل از مطالعه مذکور نشان میدهد که ارتباط معنی داری بین توسعهی بخش بانکی و بازار سهام و رشد اقتصادی در این کشورها وجود ندارد. حتی بعد از کنترل کردن توسعهی بازار سهام، وابستگی بین توسعهی بخش بانکی و رشد اقتصادی در این کشورها منفی است . فقدان این ارتباط، به توسعه نیافتگی بازارها و سیستمهای مالی در این منطقه مربوط میشود که رشد اقتصادی آنها را مختل کرده است. بنابراین، به منظور بهبود رشد اقتصادی در این منطقه، عملکرد سیستم و مؤسسات مالی باید بهبود یابد . بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه مذکور، سایر مناطق نظیر آفریقا، اروپای شرقی یا آمریکای لاتین که وضعیت بازارهای مالی مشابهی دارند، باید عملکرد سیستم مالی خود را بهبود بخشند، تا از تأثیر منفی نوسانات بازار سهام بر رشد اقتصادی این کشورها کاسته شود. - Ben - Naceur and Ghazouani,2007 - .
جیمز،6 در مطالعه ای با عنوان" مکانیسم ارتباط توسعهی مالی و رشد اقتصادی در مالزی چیست؟ "به بررسی تأثیر توسعهی مالی بر رشد اقتصادی در کشور مالزی از کانالهای گوناگون پرداخته است .وی برای بررسی این مکانیسمها در مطالعهی خود شش معادله را بر آورد کرده است . نتایج حاصل از تخمین این معادلات نشان داد که توسعهی مالی از طریق افزایش پس انداز و سرمایه گذاری خصوصی، موجب رشد اقتصادی بالا در کشور مالزی شده است . نتایج حاصل از مطالعات وی، فرضیهی درون زایی توسعهی مالی و رشد، مبنی بر این که توسعهی مالی از طریق افزایش کارایی سرمایه گذاری سبب رشد اقتصادی شده است را نیز تأئید کرد. - . - James, 2008
.2-2 مطالعات داخلی
راستی در مقالهای با عنوان " بررسی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی در کشورهای عضو اوپک: آزمون فروض پاتریک " به بررسی رابطه بین توسعه مالی بر رشد اقتصادی پرداخته است. وی به بررسی ارتباط میان توسعه مالی و رشد اقتصادی با استفاده از الگوی خود توضیحی برداری و آزمون علیت گرنجری در کشورهای عضو اوپک میپردازد. نویسنده مذکور در پایان چنین نتیجه میگیرد که کشورهای عضو اوپک، کشورهای در حال توسعه هستند و این امر، در خصوص وجود پدیده راهبری عرضه یا جهت علیت از توسعه مالی به رشد اقتصادی در ابتدای مراحل توسعه - در مورد این کشورها تایید نمیگردد. Rasti - - ,2009 -
راسخی و رنجبر، در مقالهای با عنوان" اثر توسعه مالی بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی " به بررسی اثر توسعه مالی بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی پرداخت. نویسندگان چنین نتیجه میگیرند که توسعه مالی اثر مثبت بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی داشته است. همچنین توسعه مالی توسط بخش خصوصی در مقایسه با توسعه مالی توسط بخش بانکی اثر بزرگتری بر رشد اقتصادی داشته است. کشورهای دارای توسعه مالی بالاتر، تجارت بازتر، نرخ سرمایه گذاری فیزیکی و انسانی بالاتر، و نرخ رشد نیروی کار بالاتر و اندازه دولت کوچکتر، توانستهاند رشد سریع تری را طی دوره زمانی مورد بررسی تجربه کنند. - Rasekhi and Ranjbar ,2009 - عصاری و همکاران، در مقالهای با عنوان" توسعهی مالی و رشد اقتصادی: مقایسهی کشورهای نفتی عضو اوپک و غیر نفتی در حال توسعه، با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته" به بررسی ارتباط میان توسعه مالی و رشد اقتصادی پرداخته اند.
