مقاله نقش حمل و نقل در مدیریت بحران

بخشی از مقاله

نقش حمل و نقل در مدیریت بحران

خلاصه

بررسی آمار سوانح و بلایا در ایران طی سالهای 9431 تا 9431 براساس تعداد وقوع آنها نشان میدهد که بحرانهای طبیعی از نوع زیستی با تنها 4 بار وقوع، کمترین

سهم (در حدود (%9 و بحرانهای طبیعی از نوع زمین شناختی با 33 بار وقوع در طی این سالها (در حدود (%44 بیشترین سهم را به خود اختصاص دادهاند.همچنین بررسی آمار میزان تلفات انسانی، افراد تحت تأثیر و خسارات مالی ناشی از سوانح و بلایایی طبیعی نشان میدهد که از نظر تعداد کشته شدگان، زلزله بیشترین سهم را بخود اختصاص میدهد .همچنین در خصوص خسارات مالی تأثیر زلزله پررنگتر بوده و بیشترین سهم در تلفات انسانی و منابع مالی را بخود اختصاص میدهد. حال آن که نباید در این میان از خسارات عظیم مالی سیل غافل بود.بنابراین میتوان گفت سوانح و بلایای طبیعی عمده در ایران از نظر میزان خسارات وارده بر منابع انسانی و مالی کشور، عبارتند از: زلزله، سیل.میزان تأثیر بحرانهای انسان ساخت بر منابع انسانی کشور نشان میدهد که حوادث صنعتی از دیدگاه تلفات انسانی کمترین سهم را دارند.

حال آن که سوانح حاصل از حمل و نقل از دیدگاه کشته شدگان و تعداد افراد تحت تأثیر، بیشترین تلفات را به خود اختصاص میدهد. حدود 38 درصد تلفات ناشی از سوانح انسان ساخت مربوط به سوانح حمل و نقل میباشد. این نکته اهمیت توجه به مدیریت بحران و مدیریت ریسک را در کنار مدیریت ایمنی در بخش حمل و نقل متذکر میگردد.هر واقعهای که ممکن است به توقف فعالیتهای مهم جامعه یا سازمان بینجامد یا سبب خساراتی گردد، حادثه نامیده میشود همان گونه که ملاحظه میگردد حادثه وقوع شرایطی است با شدتهای مختلف که متناسب با آن خسارات مختلف را نیز موجب میشود.در این مقاله به نقش حمل و نقل و به نتایج آن در زمان بحران اشاره می نماییم و در پایان به اقدامات لازم در جهت مدیریت حمل و نقل درآن زمان می پردازیم.

واژه های کلیدی: حمل و نقل- بحران- سوان

1

-1 مقدمه

-1-1 حادثه

هر واقعهای که ممکن است به توقف فعالیتهای مهم جامعه یا سازمان بینجامد یا سبب خساراتی گردد، حادثه نامیده میشود همان گونه که

ملاحظه میگردد حادثه وقوع شرایطی است با شدتهای مختلف که متناسب با آن خسارات مختلف را نیز موجب میشود.

2-1 بحران

همچنین در تعریفی، بحران وقوع اختلالی جدی در عملکرد جامعه و محیط است، به گونهای که جامعه و محیط تحت تأثیر ناشی از این

اختلال قرار گرفته و توانایی مقابله با خسارتهای گسترده انسانی، تجهیزاتی، اقتصادی و یا محیطی را نداشته باشد .

مدیریت بحران

تعریف

مدیریت بحران شامل کلیه فعالیتهایی است که برای جلوگیری و کاهش اثرات بحران و بازگشت سریع به شرایط عادی صورت میپذیرد.

و تشکلهای اجتماعی نیز نقش حیاتی ایفا (NGO)در مدیریت بحران علاوه بر بدنه رسمی دولت، سازمانهای غیردولتی یا غیرانتفاعی

میکنند.

-3-1 مراحل مدیریت بحران((1

مراحل بحران براساس تعاریف مختلف سازمانها، نهادها و غیره متفاوت میباشد. در تعریف پنج مرحلهای، مراحل و تعاریف مربوط به آن به

صورت زیر است:

-1-3-1 آمادگی:

آمادگی برای مقابله با بحران باید به شکلی پیوسته و دایمی در سطح سازمانها و ادارات دولتهای محلی وجود داشته باشد. معیارهای مربوط به آمادگی میتوانند به صورت آمادگی حمل و نقلی برای مقابله با بحرانها در نظر گرفته شوند و از طریق تنظیم مکانیزمها و

دستورالعملهایی برای پاسخگویی، آموزش عمومی و طراحی سیستمهای اعلام خطر سریع، تقویت و توسعه یابند.

-2-3-1 مقابله و تسکین :

پس از وقوع یک بحران (فاجعه)، لازم است بلافاصله اقدامات مربوط به مقابله و تسکین صورت گیرد. در این مرحله هیچ تأخیری پذیرفتنی نیست. تأخیر در صورتی رخ میدهد که سازمانهای دولتی مسؤول، برنامه های مناسب لازم را به صورتی شفاف در دست نداشته باشند. از این
رو، داشتن برنامههای اقتضایی قوی، در این مرحله بسیار حایز اهمیت است.

2

-3-3-1 مقابله :

نخست داوطلبان، مسوولان محلی، آژانسهای دولتی و سازمانهای خصوصی فعالیت را آغاز میکنند. ضمن این که چنانچه خسارات فراتر

از تواناییهای محلی و یا استانی باشد، کمکهای ملی لازم است.

-4-3-1 بازسازی و احیا:

مرحله بازسازی، دشوارترین مرحله زمانی مربوط به یک حادثه است. فعالیتهای مربوط به ایجاد شغل، ساخت مکان تخریب شده،

بازسازیهای اجتماعی، و برخی از اقدامات لازم در این مرحله است.

-2چگونه مدیریت بحران را مدیریت کنیم

مردم سرمایه اصلی یک کشور هستند. اساس و هدف طرح ها و برنامهریزیها، فراهم آوردن محیطی است که در آن مردم بتوانند با

خوشبختی، آرامش، سلامت و خلاقیت زیست نمایند. در این میان توسعه نیروی انسانی نقش کلیدی دارد.

کشورهایی بودهاند که در اثر بحرانها، بیشتر امکانات تولیدی، اقتصادی و حتی زیستی آنان آسیب جدّی دیده و غیر قابل استفاده بودهاند اما در

سایه نیروی انسانی آزموده و ماهر، مدیریت بحران کارا و پویا آنها با سرعت و تلاش مضاعف کلیه خسارات را جبران نموده و با برنامهریزی

مناسب محیط زیست خود را به گونهای آفریدهاند که در زمان وقوع بحران، میزان خسارت تلفات و آسیبپذیریها به حداقل رسیده است.

اما در عوض بسیاری از کشورهای بالقوه غنی وجود دارند که در اثر عدم برنامهریزی و ضعف مدیریت و فقر نیروی انسانی نه تنها آسیبپذیر

ماندهاند بلکه آسیبپذیری آنها دو چندان شده است.

کشور ما اینک مراحل توسعه را به سرعت طی مینماید و در آستانه جهش همه جانبه قرار دارد.

سند چشمانداز 18 ساله کشور از سال 9433 در قالب برنامههای توسعهای به اجرا گذاشته شده است و امید است با اجرای دقیق آن ظرف 18

سال آینده به قدرت برتر منطقه تبدیل شویم. اینها در سایه توکل به خداوند، تهیه زیرساختارهای مناسب، مدیریت خلاق و نیروی انسانی ماهر

میسر خواهد بود و نباید با سهلانگاری و عدم توجه به فرصتها و تهدیدها، توانها به تحلیل رود و دچار واپسگرایی شویم.

-1-2 چرخه مدیریت بحران((3

× چرخه مدیریت بحران دارای پنج مرحله است که عبارتند از:

1-1-2 ـ مرحله انتظار و پیشبینی
× دراین مراحل انجام موارد زیر ضروری است :

• شناخت دقیق مصائب جمعی محتمل و تدوین نقشه جغرافیایی مناطق در خطر به تفکیک نوع مصیبت محتمل، شدت و احتمال وقوع • تدوین دستورالعملهای پیشگیرانه در زمینه سازهها (خصوصی ـ عمومی) تأسیسات شهری، تأسیسات زیربنایی و ثروتهای ملی؛ • نظارت بر اجرای دستورالعملها • شناخت راههای فنی پیش بینی و ابزار و وسایل لازم برای پیشبینی مصائب جمعی

• تعلیمات همگانی در جهت بالا بردن دانش عمومی نسبت به مصائب جمعی محتمل و رفتارهای فردی مناسب به هنگام وقوع • تدوین برنامه اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه دائمی در سطح ملی

3

• تماس دائمی با مؤسسات پژوهشی سراسر جهان و انجام پژوهشهای مداوم در سطح ملی؛ • تدوین برنامههای تخلیه اجباری در صورت لزوم و پیشبینی مکان، تأسیسات و ابزار و وسایل لازم پس از تخلیه جمعیت؛
• مطالعه ممتد در مورد مدیریت بحران و تصمیمگیرندگان در شرایط بحرانی و عملی ساختن دستورالعملهای مدیریت بحران؛

2-1-2 ـ مرحله اعلام خطر وقوع بحران:

• راههای اعلام به موقع خطر وقوع مصائب جمعی. • تهیه ابزار اعلام خطر؛ • آموزش همگانی

3-1-2 ـ مرحله نجات

انجام موارد زیر در این مرحله توصیه می شود : • مشخص کردن محل وقوع، شدت و دامنه.
• انتقال سریع مصدومان به مراکز آماده شده قبلی.

• تخلیه بازماندگان به نقاط از پیش طراحی شده در مرحله انتظار پیش بینی؛ • تخلیه اموال و تفکیک دارائیها؛ • بازگشایی سریع راهها و احداث باندهای موقت فرود هلیکوپتر و هواپیما؛

4-1-2 ـ مرحله عادیسازی و رهاسازی:
• کمکهای امدادی کوتاهمدت • کمکهای امدادی میان مدت
• محاسبه خسارات و صدمات مالی و انسانی

• بازرسی کلیه سازه ها و تأسیسات شهری و زیربنایی و ثروت های ملی از جهت میزان خسارات وارده و احتمال تشدید خسارات در آینده و راههای مرمت و نوسازی آنها.

-3تحول درحمل و نقل در زمان بحران

حمل و نقل در بحران با تصمیم سازی در حوزه هایی مانند تهیه و تأمین ،حمل و نقل ، خدمات ، نگهداری و تعمیرات و راه اندازی و تأسیس و برنامه ریزی برای ظرفیت های موجود سر و کار خواهد داشت . در یک سامانه حمل و نقل بحران باید به پارامترهای مختلف از جمله نه پارامتر زیر توجه ویژه ای معطوف داشت.

-9 زمان پیشبرد -1 محدودیت منابع

-4 کمبودهای بحرانی و اتفاقی -3 اولویت ها و تخصیص ها

-5 تطبیق و ارتباط با نیازها و رویدادها -6 انعطاف پذیری -7 سهولت و تناسب

-3 فرماندهی و کنترل مناسب -1 اطلاعات دقیق ، کامل و به موقع

4

-4 برنامه ریزی درحمل و نقل در مواقع بحران
برای برنامه ریزی و مدیریت حمل و نقل در بحران باید شرایط زیر فراهم باشد : اصولاً برنامه ریزی حمل و نقل در بحران کاری دشوار به حساب می آید .

-9 برای چنین فرآیندی همواره باید اطلاعات صحیح و کامل و به هنگام در اختیار باشد . -1 باید برنامه ریزان توانمند و صاحب ایده و دانش کافی در خدمت سامانه باشند .
-4 در برنامه ریزی باید از افراد با تجربه سود جست چرا که عاملی به نام تجربه در اتخاذ تصمیمات نهایی تعیین کننده است .
-3 همواره باید نظام مدیریت حمل و نقل در بحران به بهترین شیوه ها و تکنیک های پیش بینی و اطلاعات مورد نیاز مجهز شده باشد تا پیش بینی نیازمندی های آینده به سهولت صورت پذیرد .

-5 حمل و نقل توانمند در مواقع بحران به شدت نیازمند سامانه های اطلاعاتی قوی و یکپارچه است .

از آن جا که در عصر اطلاعات و بنا بر مقتضیات این مقطع زمانی سازمان های مدیریت بحران باید متحول و با تغییرات امروزی هماهنگ شوند . حمل و نقل در بحران هم به عنوان یکی از مولفه های دخیل در عملکرد سازمان های مدیریت بحران باید تغییراتی را متحمل شود . امروزه به موازات بحث انقلاب در امور سازمانی و تحول در حمل و نقل بحران نیز به عنوان یک رویکرد تحول آفرین مطرح گردیده است .

-5 نتایج تحول حمل و نقل در بحران

نتایج حاصل از تحول در حمل و نقل بحران را می توان به ترتیب زیر بر شمرد : -9 کاهش هزینه های نظام حمل و نقل -1 افزایش کارایی و اثر بخشی سامانه -4 افزایش قابلیت اطمینان و آمادگی سامانه

-3 ارتقای سامانه های نگهداری و تعمیرات

-6 جنبه های مختلف حمل و نقل در حوادث غیر مترقبه:((4
طبقه بندی انواع وظایف در حوادث غیر مترقبه :

-1-6 جنبه های اطلاعاتی :

• نقشه برداری • شناسایی منظقه و راههای ارتباطی
• شناسایی مراکز بحران زا که موجب گسترش بحران می شوند

-2-6 جنبه های تأمین :
• تأمین نیروی سازمان یافته و مجهز • تأمین مهندسی امداد و نجات
• تأمین واحدها برای حمل و نقل و ذخیره سازی

-3-6 جنبه های عملیاتی :
• ارائه کمک های درمانی • ارئه حمل و نقل زمینی و هوایی و شناسایی هوایی

• تأمین برق اضطراری و سوخت • کمک در جابجایی مصدومین و تخلیه احتمالی

• تأمین و توزیع نیازهای زیستی و غذایی آسیب دیدگان