بخشی از مقاله
نقش نماز در کاهش آسیب های اجتماعی دوران دانشجویی
چکیده
اندیشمندان در حوزه های دین روانی بر این باورند که دین بصورت عام و نماز بصورت خاص مهمترین عامل رساندن انسان به سعادت حقیقی و دوری از گناهان است. یافته های علمی و تحقیقاتی روان پژوهان نشان می دهد که انسان های دین دار و برخورد از اعتقادات مذهبی و نماز خوان از سلامت روانی بیشتری برخوردارند . در این تحقیقات همچنین نشان داده که نماز به آرامش درونی فرد منجر می شود و نقش باازدارندگی اصلی را برعهده دارد. دانشگاه محیط اصلی علمی است و تاثیر اصلی در پرورش شخصیت علمی فرد دارد اما توجه به نماز در بین دانشجویان در کنار رشد علمی به رشد معنوی و شخصیت آنان منجر می شود. در تحقیق پیش رو سعی شده تا با استفاده از روش توصیفی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای به نقش نماز در رشد شخصیت معنوی دانشجویان بپردازد. همچنین از نظرات اندیشمندان غربی مانند دورکهیم، کانت برای اثبات موضوع استفاده شده است.
واژگان کلیدی: نماز ، آسیب اجتماعی، دانشگاه.
1
مقدمه
مساله آسیب ها به این دلیل در جامعه بشری مورد توجه متفکران بوده که همزمان با گسترش انقلاب صنعتی و وسعت دامنه نیازمندیها، محرومیت های ناشی از برآورده نشدن خواسته ها و نیازهای زندگی موجب گسترش شدید دامنه دار فساد، عصیان ، تبهکاری، سرگردانی، دزدی، انحرافات جنسی و دیگر آسیب ها شده است.
آسیب اجتماعی عبارت است از هر نوع رفتاری که با ارزشهای شناخته شده جامعه در تعارض باشد و باعث اختلال در کارکرد فرد، خانواده یا جامعه شود.( ستوده و دیگران،1386،.(52
آسیب اجتماعی به شاخه های گوناگونی تقسیم می شود از جمله: آسیب های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اتصادی (ستوده، 1383،.(20
یکی از علت های ایجاد این آسیب ها دور شدن جامعه بشری از معنویات و شبکه سنتی همبستگی و انسجام در دین بوده است. همچنین در پی به وجود آمدن این گروه از آسیب ها، انسان برای حل این مشکلات به آرامش و سلامت روانی نیاز داردزیرا در سایه آرامش می تواند به رشد و کمال، اهداف عالی و سجایای اخلاقی برسد.
اغلب افراددر دنیای امروز از نامانی های روانی، اضطراب و افسردگی رنج می برند و اگر انسان در پی درمان واقعی خویش است بایتسی به درمان های واقعی بپردازد. بسیاری از پژوهش ها نشان می دهد بسیاری از ریشه های آسیب اجتماعی در ضعیف بودن ارتباط انسان با خدا، دوری از فرایض دینی و اقامه نکردن نماز است. امروز بسیاری از روانشناسان دریافته اند که دعا، نماز و ایمان قوی افسردگی و اضطراب را رفع می کند و منجر به احساس طراوت و نشاط در همه وجود انسان می شود.(غلامعلی و دیگران،1386،(13
طرح مساله
در جامعه اسلامی وجود دانشگاه اسلامی مستلززم رعایت ارزش های دینی در راس آنها، نماز در بین دانشجویان است. دانشگاه به عنوان مهمترین رکن توسعه ی فرهنگی اجتماعی است که برای بوجود آوردن انسان های سالم از نظر روانی و جسمانی بایستی تاکید زیادی بر ترویج ارزش های دینی، گسترش امور فرهنگی و بالا بردن ایمان مذهبی دانشجویان داشته باشد.
یکی از نیاز های فطری انسان نیاز به عبادت و پرستش است. در دین اسلام اگر نماز با آداب و شرایطش به جا آورده شود انسان را نه تنها به آرامش کامل می رساند که او را به تدریج از سطوح پایین تحولی بالا برده و به سطح متعالی می رساند.(ذوالفقاری و دیگران،77،(63-1390 نماز نماد بندگی و نشان ودارای پیشینه به تاریخ آدمی است. هر ملتی برای رهایی از تعلقات دنیوی و برای کسب
آرامش به نوعی از عبادت و نماز متوسل می شود.(فتحی و دیگران،1389،(20 برترین جلوه طاعت و پرستش و نخستین شان ایمان و کمال نماز است. این تنها بدان معنا نیست که بهترین عمل نماز
است که نماز زادگاه همه اعمال خوب و پسندیده نیز است. نماز بهترین کار است چون همه کارهای خوب از آن شروع می شود.(سنگری1377،(143
اهمیت نماز
درباره نماز وارد شده است: "ان قبلت قبل ما سواها و ان ردت رد ما سواها« ، (وسائل، ج 3، ص 22، ح ) «1 یعنی شرط قبولی و پذیرش سایر اعمال انسان قبولی نماز است.« به این معنی که اگر انسان کارهای خیری انجام بدهد و نماز نخواند و یا نماز بخواند اما نماز نادرست و غیر مقبولی که رد بشود، سایر کارهای خیر او هم رد می شود .شرط قبولی سایر کارهای خیر انسان قبول شدن نماز اوست. در حدیث دیگر است که، "الصلوه قربان کل تقیی" (نهج البلاغه، حکمت 131، صفحه (1152، نماز مایه تقرب هر انسان پرهیز کار است. باز در حدیث دیگر است که شیطان همیشه از
2
مؤمن ناراحت و گریزان است، مادامی که مراقب و محافظ نمازش هست و امثال اینها که ما در اخبار و احادیث زیاد داریم و حتی در قرآن مجید می توان این مطلب را را استنباط کرد. نماز، جزء برنامه انبیاء بوده است .حضرت عیسی (ع) در گهواره می گوید: خداوند مرا تا زنده هستم به نماز و زکات سفارش کرده است« :وأوصنی بالصلوه والزکوه ما دمت حیا) »مریم/آیه «31امام حسین (ع)، حتی ظهر روز عاشورا در میدان مبارزه و در برابر تیرهای دشمن هم نماز را رها نکرد".
فریضه نماز امری نیست که فقط بنده را به خالق و پروردگارش نزدیک سازد و حلقه اتصال بین عبد و معبود را شدت بخشد و عشق به خدا را در قلب و باطن او زنده سازد بلکه این یکی از آثار و نتایج مطلوبی است که در زندگی نمازگزار ظاهر می شود. اثر دیگری که نماز در حیات مسلمان ایجاد می کند این است که در عین قرب الهی او را با جامعه انسانی پیوند داده و نسبت به سایر انسانها بلکه تمام همنوعانش ولو غیرمسلمان یک فرد مسئول بار می آورد .این است روح نماز و تعبد به خدا که هرگز نمی گذارد فرد در مقابل خلق خدا بی تفاوت باقی بماند. و احساس مسئولیت اجتماعی نداشته باشد.
در نماز دو اثر عمده نهفته است یکی اثر فردی که موجب نزدیکی او با خدایش می گردد و دیگر اثر اجتماعی است که او را در جامعه فرد مسئول بار می آورد . یعنی نمی شود کسی اهل نماز و عبادت باشد و در عین حال نسبت به جامعه بشری و همنوعان خویش هیچ وظیفه ای را احساس نکند.
دورکهیم نیز معتقئد است:"مومنی که با خدا راز و نیاز می کند نه تنها انسانی است که با حقایق جدیدی دست می یابد بلکه انسانی است که خود را قدرتمند احساس می کند. او در درون خود نیروی بیشتری احساس می کند و توانایی بیشتری در غلبه بر سختی ها و مشکلات دارد. به نظر او عملکرد تسکینی دین به ویژه در ایام ناامیدی دارای اهمیت بسیار است. به همیین خاطر در بین افراد دیندار کمتر جرم و جنایت، خودکشی، پرخاشگری، حسادت و ... مشاهده می شود.(خزایی1380،(128 با توجه به تاثیرجهانی شدن بر هویت جمعی و بروز آثار تهاجم فرهنگی و شکل گیری بحران های رفتاری و انحراف از
معیارهای اصیل جامعه ،لزوم بازگشت به خویشتن و حفظ و تقویت هویت ملی را در قالب ترمبم فرهنگ جامعه ایجاب می کند. در این میان توجه به نقش نماز و ارتباط با مبدا هستی و توجه به حقیقت حیات و زندگی حقیقی در سازندگی افراد جامعه و ایجاد تعاملات اجتماعی و گسترش روابط عاطفی و احساس مسئولیت در برابر دیگران و افزایش مشارکت اجتماعی ، ایجاد وجدان اخلاقی و در انتها بهبود فرهنگ جامعه و در نهایت هماهنگی بیشتر و متناسب عناصر فرهنگی و عرصه ای مختلف اجتماعی بسیار موثر خواهد بود(فتحی و دیگران1389،(21 در کاهش آسیب های اجتماعی تنها یک علت دخیل نیست و علل مختلفی در کاهش آسیب ها نقش دارد. با این همه
برای کسانی که درباره پدیده آسیب اجتماعی مطالعه می کنند و این سوال پیش می آید که از میان علل پرشمار عامل موثر در کاهش آسیب های اجتماعی کدام است؟
در پژوهش حاضر با هدف شناسایی تاثیر نماز در کاهش آسیب های اجتماعی نگاشته شده است و در صدد پاسخ به این سوال است که چگونه نماز باعث رشد معنوی و شخصیت دینی دانشجویان می شود.؟
