مقاله آموزش بزرگسالان گامی موثر در بکار گیری سرمایه اجتماعی و کاهش آسیب های اجتماعی جامعه

بخشی از مقاله

آموزش بزرگسالان گامی موثر در بکار گیری سرمایه اجتماعی و کاهش آسیب های اجتماعی جامعه

چکیده

این پژوهش با هدف تعیین رابطه بین مولفههای آموزش بزرگسالان و سرمایه اجتماعی درمدارس بزرگسال شهرسـتان سـاوه در سـال 1393 صورت گرفت. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحـاظ روش گـردآوری اطلاعـات میـدانی و روش اجـرا توصـیفی از نـوع همبستگی بود. جامعه آماری تحقیق کلیه دانشآموزان مدارس بزرگسالان ساوه شامل 800 نفر(400 نفر زن، 400 نفر مرد) بودند کـه از این تعداد 260 نفر به عنوان نمونه با استفاده از جدول مورگان و با روش تصادفی طبقهای- نسبی در نظر گرفته شـد ابزارگـردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته 50 سوالی با مقیاس اندازه گیری لیکرت بود که از طیف های خیلی زیاد - زیاد - تاحدودی - کـم - خیلی کم استفاده گردیده بود. از تعداد 50 سوال ، 23 سوال مربوط به آموزش بزرگسالان و 27 سوال مربوط به سـرمایه اجتمـاعی بود که به منظور بررسی پایایی، پرسشنامه بصورت پایلوت دربین 30 نفر توزیع گردید و بعد از تحلیل دادهها مقـدار ضـریب آلفـا بـه ترتیب 0/912 و 0/911 حاصل شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از اجرای پرسشنامه از طریـق نـرمافـزار spss در دو بخـش توصیفی (میانگین، فراوانی، درصد تجمعی...) و استنباطی (آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی) انجام پذیرفت. نتایج تحقیـق نشان داد که اصول آموزش بزرگسالان روشهای آموزشی بزرگسالان، مدیریت دورههـای آموزشـی بزرگسـالان، مهـارتهـای مربیـان آموزشی بزرگسالان، نقشها و صلاحیتهای یادگیرندگان در آموزش بزرگسالان با سرمایه اجتماعی رابطه مثبت دارد.

کلمات کلیدی: آموزش، سرمایه اجتماعی ، آموزش بزرگسالان ، مدارس بزرگسالان

-1مقدمه

سرمایه اجتماعی مجموعه ای از منابع و ذخایر ارزشمندی است که به صورت بالقوه در روابط اجتماعی گروه های نخستین ، ثانوی و در سازمان اجتماعی جامعه وجود دارد برخی از این ذخایر که گاه از آنها به عنوان ارزش های اجتماعی نیز یاد می شود عبارتند از : صداقت ، سلامت نفس ، همدردی ، اعتماد ، همبستگی و فداکاری. سرمایه اجتماعی از طریق این منابع ، کار افراد را در سطوح مختلف خرد ، میانی و کلان جامعه آسان، سریع و کم هزینه و مطمئن می سازد و بدین وسیله آنان را در رسیدن به اهداف مشترک اجتماعی کمک می کند . تحقیقات بسیار در حوزه های گوناگون ( مانند آموزش و پرورش ، اقتصاد و ... ) نشان می دهد که گروه ها و جوامعی که از سطوح بالاتری از سرمایه ی اجتماعی برخوردارند ، دارای سطوح پایین تری از برخی آسیب های اجتماعی بوده و یا از میزان بالاتری از پیشرفت و توسعه برخوردار هستند . در کشور ، برخی آمار و ارقام درباره بزهکاری و جرایم و برخی تحقیقات ، از سطوح نسبتا بالای ابعاد گوناگون سرمایه ی اجتماعی در بین اقشار متفاوت حکایت می کند (شارع پور ، محمود ، .( 1383 آموزش یکی از ضرورت های زندگی بزرگسالان است . این اصل از جمود فکر و اندیشه آنان جلوگیری می کنند . بزرگسالان از طریق آموزش می توانند دانش و مهارت های خود را افزایش دهند و با آموختن نحوه یادگیری و تصمیم گیری می توانند در فرایند مستمر رشد و بالندگی جامعه به طور فعال شرکت کنند و از این طریق بر محیط پیرامون خویش مسلط شوند . از سوی دیگر پیشرفت سریع دانش ، صنایع و فناوری بسیاری از مشاغل را متروک ساخته و در مقابل ، حرفه های جدیدی را به وجود آورده است

1

.2 آموزش بزرگسالان
در اولین کنفرانس بین المللی آموزش بزرگسالان ( السنیور (1949 این نوع آموزش چنین تعریف شده: » آموزش بزرگسالان فراینـدی است که بر اساس آن افرادی که دیگر به آموزشگاه ها نمی روند و برنامه ی تمام وقتی را دنبال نمی کنند آگاهانـه عهـده دار فعالیـت های مستمر و سازمان یافته ای به منظور ایجاد تغییر در اطلاعات، دانش، درک یا مهارت ها ، گـرایش و نگـرش و یـا شـناخت و حـل مسائل شخصی و یا محلی خویش می گردند.« (همایون پور ، 1387، بی تا . (15:

تعریف بالا به دلیل ابهام و چندگانگی هایی که در مفاهیم به کار گرفته شده در آن وجود دارد ، تعریف دقیق و روشنی نیست و باعـث ایجاد درک های متفاوت از آموزش بزرگسالان می شود . که در نهایت برنامه ریزی ، اهداف و محتوای این نوع آموزش را روشـن نمـی کند .

تعریف بعدی که در نوزدهمین گردهمایی عمومی یونسکو ( کنیا ، نـایروبی، (1976 ارائـه گردیـده نتوانسـته اسـت انتظـارات همـه ی کشورهای شرکت کننده را از این نوع آموزش برآورده کند . این تعریف چنین بود :

منظور از آموزش بزرگسالان مجموعه ی فرایندهای آموزشی سازمان یافته ای است که صرف نظر از محتوا، سطح ، روش ، رسمی بودن یا نبودن، اعم از این که ارائه آموزش مقدماتی در دبستان، دبیرستان، دانشگاه و همچنین کارآموزی حرفه ای باشند ، یـا جـایگزین آن ها شوند ، به بزرگسالان هر جامعه کمک می کند تا توانایی ها و استعدادهای خود را گسترش دهند. شناخت خود را غنـی تـر کننـد ، صلاحیت های حرفه ای و فنی خود را بهبود بخشند و در رفتار یا نگرش های خود، هم در زمینه ی تکامل همـه جانبـه ی شخصـی و هم از نظر مشارکت در رشد متعادل و مستقل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، تغییر به وجود آورند.« به سخن دیگر گروه سنی استفاده کنندگان از آموزش غیر رسمی نمـی توانـد ضـابطه و معیـار کـافی بـرای تشـخیص آن از آمـوزش بزرگسالان باشد. زیرا بهره گیری خردسالان نیز از این نوع آموزش از اهمیت فراوان برخوردار است .
آموزش غیر رسمی دارای مشخصات و ویژگی هایی است که البته در برخی موارد بـا آمـوزش بزرگسـالان مشـترک اسـت امـا چنـین اشتراکی ، مانع از توجه ما به تفاوت آنها نمی شود . این ویژگی ها عبارتند از :

1. هدف های آموزشی غیر رسمی فوری و دست یافتنی ترند .
2. خارج از چارچوب مدرسه ودر هر موقعیت و زمینه ی مساعدی می تواند انجام گیرد .
3. در ارزشیابی از نتایج این نوع آموزش ، کارایی عملی ملاک است نه مدرک تحصیلی ، زیرا معمولا این نوع آموزش منتهی به دریافت مدرکی نمی شود
4. ساخت و سازمان دهی آن ساده است و اصولا محدودیت نظام آموزشی رسمی را ندارد .
5. کارکنان و یادگیرندگان در اجرای این آموزش مشارکت داوطلبانه دارند . گاهی نیز بعضی نهادهای اجتماعی بـه طـور غیـر مستقیم وظیفه دادن این نوع آموزش به افراد را عهده دار می شود .

6. تدریس و تحصیل بندرت دارای سلسله مراتب و مراحل آموزش رسمی است .
7. کم هزینه تر و موثرتر از آموزش رسمی است .
8. برخورداری از این نوع آموزش مستلزم شرایط و ضوابط پذیرش مرسوم در آموزش رسمی نیست .
9. از نظر اقتصادی و کارایی، مقرون به صرفه است . زیرا قابلیت استفاده از منابع انسانی و امکانات و مقدورات موجـود، در هـر
شرایطی را دارد و به ضوابط و موانع تحمیلی خارج از خود و اغلب نامربوط و معمولا پر هزینه وابسته نیست .
1. دارای هیچ نوع محدودیت های دوره تحصیلی و سلسله مراتب پرسنلی نیست و از انعطاف و نرمش زیادی برخوردار میباشد.

1. سرمایه اجتماعی
در خصوص سرمایه اجتماعی تعاریف متعددی وجود دارد.
سرمایه اجتماعی واژه ای است که در سال های اخیر وارد حوزه علوم اجتماعی و اقتصادی شده و از ابـن منظـر دریچـه تـازه ای را در تحلیل و علت یابی مسائل اجتماعی و اقتصادی گشوده است در زمینه سرمایه اجتماعی تعاریف بسیار زیادی بیان شده است به گونه ای که یافتن دو تعریـف یکسـان و شـبیه از دو صـاحب نظـر

کاری سخت و شاید ناممکن باشد. چنانکه در بررسی سرمایه اجتماعی با انبوهی از تعاریف روبرو می شویم که در حوزه های متفـاوتی بیان شده است .

2

در رابطه با اینکه نخستین زمینه و بستر پیدایش سرمایه اجتماعی چه بوده، مباحث زیادی مطرح می شود ولی توافق چندانی در ایـن خصوص وجود ندارد. به طور کلی آنچه بر آن اتفاقی نسبی وجود دارد، این است که استفاده از این واژه در معنایی که امـروز مـا بـا آن سرو کار داریم،در سال 1916 میلادی به نوشته های لیدا جی هانیفان1 ، سرپرست وقت مدارس ویرجینیای غربی در امریکـا بـاز مـی گردد . او در توضیح اهمیت مشارکت در تقویت حاصل کار در مدرسه ، مفهوم سرمایه اجتماعی را مطرح کرده است(

. گلن لوری، اقتصاددان ، نیز همچون ایوان لایت، جامعه شناس،اصطلاح سرمایه اجتماعی را دهه1970 میلادی برای توصـیف مشـکل اقتصاد درون شهری به کار برد و متذکر شد: آمریکاییهای آفریقایی الاصل ، در محدوده اجتماعات خود فاقد اعتماد و همبستگی بودند، در حالیکه برای آمریکاییهای آسیایی الاصل و دیگر گروه های قومی، این اعتماد و همبستگی وجـود داشـت. همـین فقـدان اعتمـاد و همبستگی در میان سیاهان، مبین نبود داد و ستد جزئی در میان سیاهان بود. در دهه 1980این اصطلاح توسط جیمز کلمن، جامعـه شناس، در معنای وسیع تری مورد استفاده قرار گرفت و رابرت پاتنام ، دانشمند علوم سیاسی، نفر دومی بود که بحث قومی و پرشوری را در مورد نقش سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی درایتالیا و همچنین ایالات متحده برانگیخـت. سـرمایه اجتمـاعی از جملـه مفـاهیم چندوجهی در علوم اجتماعی است که در اوائل قرن بیستم به صورت علمی و آکادمیک مطرح و از سال 1980 وارد متون علوم سیاسی و جامعه شناسی شد و ابتدا توسط جاکوبز ، بوردیو، پاسرون ولوری مطرح می شود، اما توسط کسانی چون کلمن، بارت، پاتنام و پرتـز بسط و گسترش داده می شود (ازکیا، 1383، ص.(278
.2 پیشینه پژوهش

خدایی، فاطمه (1391)،پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه میزان سرمایه اجتماعی و میزان رضـایت از زنـدگی دانشـجویان دانشـکده علوم انسانی دانشگاه آزاد واحد اراک انجام داد.اانگیزه در موفقیت تحصیلی دانشآموزان دبیرستانهای از نظر آماری اثر مثبت ندارد و در واقع دانشآموزان دبیرستانهای بزرگسال از انگیزه لازم برای موفقیت برخوردار نیستند. و تفـاوت بـین موفقیـت تحصـیلی دختـران و پسران دانشآموز دبیرستانهای بزرگسال، بین میانگین نمرات آنان و انگیزه پیشرفت از لحاظ آماری معنیدار نمیباشـد. میـان ادراک دانشآموزان از کلاس و موفقیت تحصیلی آنان از لحاظ آماری رابطه معنیدار وجود ندارد. بین وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده با موفقیت تحصیلی دانشآموزان از لحاظ آماری، رابطه معنیدار است.لطفی زاده (1391) پژوهشی تحت عنـوان بررسـی تـأثیر سـرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان مقطع متوسطه شهرستان دورود انجام داد.نتایج بدسـت آمـده نشـانگر آن اسـت کـه بـین سـرمایه اجتماعی و رضایت شغلی رابطه معنیداری وجود دارد.

اسدی، ( (1387 پژوهشی تحت عنوان بررسی بین رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی (دانشگاه کردستان) انجام داد، نتایج بیـانگر آن است که سرمایه اجتماعی، انجام کارهای گروهی را تسهیل میکند و موجب افزایش بهرهوری میشود. او کارکردهای مهم سـرمایه اجتماعی را کاهش هزینه مبادله، تسهیل برخی از مناسبات رسمی، رضایت شغلی، بهبـود کـارایی، سـرعت تبـادل اطلاعـات، تقویـت ابتکارات و کاهش فساد میداند.نتیجه بررسی تحلیل رگرسیون رضایت شغلی با متغیرهای سرمایه اجتماعی نشان داد که از میان همه متغیرها تنها اعتماد به دوستان و همکاران و اعتماد به نهادهای رسمی تأثیر مثبت و معنیداری بـا رضـایت شـغلی کارکنـان دانشـگاه کردستان داشته است.درخشنده، زهرا (1388) پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت شـغلی معلمـان منطقـه هشت آموزش و پرورش تهران انجام داد.کل جامعه آماری در این پژوهش 3017 نفر و نمونه مورد بررسی 230 نفر بر حسـب تصـادف انتخاب شدهاند. روش تحقیق پیمایشی و ابزار مورد استفاده جهت جمعآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. نتایج تحقیق نشـانگر آن است که متغیر سرمایه اجتماعی از پیشبینی کنندههای معنیدار رضایت شغلی است. معلمان زن از رضایت شغلی بالاتری نسـبت بـه مردان برخوردارند. معلمان مرد از سرمایه اجتماعی بالاتری نسبت به زنان برخوردار هستند. معلمان مقطع راهنمـایی بـالاترین میـزان رضایت شغلی و معلمان متوسطه از پایینترین میزان رضایت شغلی برخوردار بودهاند. معلمان مالک، هم از لحاظ سـرمایه اجتمـاعی و هم از لحاظ رضایت شغلی نسبت به مستأجرین وضعیت مطلوبتری داشتهاند.
برادران، محمد (1382) پژوهشی تحت عنوان بررسی تأثیر ویژگیهای فراگیران، معلمان و ساختار اداری مدارس راهنمایی بزرگسالان بر موفقیت تحصیلی فراگیران از دیدگاه فراگیران، معلمان و مدیران این مدارس انجـام داد کـه نتـایج زیـر حاصـل شـد. ویژگـیهـای فراگیران، معلمان و ساختار اداری مدارس راهنمایی بزرگسالان بر موفقیت تحصیلی فراگیران این مدارس تأثیر دارد.در زمینـه فرضـیه اول که مربوط به ویژگیهای فراگیران مدارس راهنمایی بزرگسالان است این نتایج به دست آمد که اشتغال به کار، فقدان والدین، بـالا