بخشی از مقاله
پدافند غیر عامل و آلودگی های بیولوژیکی منابع آبی
چکیده:
دسترسی به آب آشامیدنی سالم، یکی از نیازهای حیاتی جوامع است. تامین امنیت آبرسانی و شبکه توزیع آب که همچون دستگاه گردش خون در بدن، امکان حیات و ادامه فعالیت را در جامعه میسر میسازد، بخشی از مدیریت آبرسانی می باشد . با توجه به اهمیت تاسیسات آبرسانی، گاهی در عملیات تخریبی و خرابکاری دشمن، این تاسیسات به عنوان مراکز استراتژیک مورد هدف قرار می گیرند که ممکن است منجر به آسیب جدی به جامعه و گاهی ایجاد بحرانهای امنیتی شود . دشمن اگر از طریق حملات فیزیکی قادر به آسیب رساندن نباشد، ممکن است با عملیات تخریبی یا آلوده سازی منابع، تاسیسات آبی را مورد حمله قرار دهد، که جبران خسارات وارده یا جایگزین کردن آنها بسیار سخت و زمان بر خواهد بود . گستره ی حملات تروریستی به تصفیه خانه ها باعث ورود سموم و عوامل بیماریزای خطرناک به منابع آب درنقاط آسیب پذیر می شود . با حذف و غیرفعال کردن سیستم های تصفیه شیمیایی آب، مثل بستن شیرهای تزریق ماده گندزدای، و به دنبال آن افزودن عوامل بیماری زا به آب ، عواقب خطرناکی به دنبال خواهد داشت و ممکن است موجب شیوع بیماریها و مرگ میر گستردهای شود. برای مقابله با این موضوع، انجام مهندسی پدافند غیرعامل در تاسیسات آبی پیشنهاد شده است.
واژههای کلیدی:پدافند غیر عامل، آلودگی بیولوژیکی، منابع آبی.
-1مقدمه
-1-1پدافند غیر عامل
پدافند در مفهوم کلی، دفع، خنثی کردن و یا کاهش تاثیرات اقدامات آفندی دشمن و ممانعت از دستیابی به اهداف خودی است.(علمداری،(1391
پدافند به دو بخش تقسیم میشود:
-1 پدافند عامل -2 پدافند غیرعامل
-1-2اصول پدافند عامل
مجموعه اقدامات بنیادی و زیر بنایی است که در صورت بکار گیری میتوان به اهداف پدافند غیر عامل از قبیل تقلیل خسارات و صدمات، کاهش قابلیت و توانایی سامانه شناسائی، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن و تحمیل هزینه بیشتر به وی نائل گردید.
پدافند غیر عامل به مجموعه اقداماتی اطلاق میگردد که مستلزم بکارگیری جنگ افراز نبوده و با اجرای آن میتوان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیر نظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد. (علمداری،(1391
حوزه حفاظت و ایمنی در برابر عوامل جنگ نوین به دو قسمت کلی حفاظت و ایمنی فردی و حفاظت و ایمنی جمعی تقسیم میشود. در قسمت حفاظت و ایمنی فردی مباحثی نظیر شناسایی جمعیت در معرض خطر، ارتقاء سطح آگاهی بهداشتی مردم و بهخصوص افراد در معرض خطر، پروفیلاکسی( شامل واکسیناسیون،ایمونوگلوبولین، پیشگیری دارویی)، ایزولاسیون و قرنطینه، تأمین آب و غذای سالم و دفع بهداشتی فاضلابها، استفاده از حشرهکشها و سمپاشی، کنترل رعب و و حشت،کنترل تردد به منطقه آلوده و پوشیدن ماسک و لباس حفاظتی مطرح می-گردد. قسمت حفاظت و ایمنی جمعی، بهطورکلی مجموعه روشهای حفاظت جمعی در پی آن است که توانمندیهای تجهیزات فعلی را به نحوی افزایش دهد که امکان فعالیت در محی های آلوده برای نیروها فراهم شود.
بیش از 40 نوع حادثه طبیعی وجود دارد، که تحت عنوان بحرانهای طبیعی شناخته میشوند، نوع دیگری از بحرانها با عنوان بحرانهای انسانساز شناخته میشوند، که شامل انفجار، آتشسوزی و حوادث صنعتی هستند. دسته سومی از حوادث هم وجود دارد که گاهی در بحرانهای انسان و گاهی هم بهصورت جداگانه مطرح میشوند. این دسته از بحرانها، جنگها و حوادث تروریستی هستند. این حوادث از لحاظ محتوی، نوع عملیات و اداره بحران تفاوتهایی را با هم دارند، ولی اساس و فرآیند مدیریت آنها یکسان است. در واقع تفاوتی نمی کند، شما با یک زلزله مواجه هستید و یا با یک حمله موشکی ، آنچه متفاوت میشود، محتوی کار است. بحرانهای انسانساز به دلیل قدرت طلبی قدرت های جهانی در حال افزایش است حضور آمریکا در عراق و افغانستان مثال مناسبی برای این مسأله است. )
Development of deplted uranium training support packages , 1995)
علل سیاسی هم مطرح است، کشور ایران به لحاظ ژئوپلتیک در نقطهای از دنیا واقع شده که مستعد برخی مسائل سیاسی است. نفت خیز بودن خاورمیانه و جنگ انرژی در دنیا، باعث طمع ورزی به کشورمان است. از طرفی وقوع انقلاب اسلامی و سیاستهای اصولی جمهوری اسلامی باعث شده تا تهدیداتی از جانب دشمنان علیه کشورمان مطرح شود ، این مسائل بیانگر اهمیت بیش از پیش پدافند غیر عامل را بیان می کند. ایمن سازی و کاهش آسیبپذیری زیرساختهای کشور از ضروریات است تا بهتدریج شرایطی را برای امنیت ایجاد نماید و موجب گردد تا کشورمان از لحاظ بحرانهای انسانساز و جنگی توانایی مقاومت را داشته باشد. لذا تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر کاهش خسارت و تلفات در هنگام حملات بیولوژیکی مبتنی بر روشهای پدافند غیر عامل می پردازد.( , ( Nuclear2002
-2مواد وروش ها:
این مطالعه یک مطالعه توصیفی به روش کتابخانه ای است که در آن حملات بیولوژیکی ، عوامل بیولوژیک، نقاط آسیب پذیر منابع و شبکه های آبرسانی، راههای احتمالی آلوده سازی آنها، شیوههای پراگندگی عوامل بیولوژیکی- شیمیایی ، مشخصات عوامل بیولوژیکی و آلودگی آب مورد مطالعه قرار گرفته است.
-3یافته ها
-3-1حملات بیولوژیکی
"حملات بیولوژیکی"، به هر اقدامی که جهت انتشار عامدانه عوامل زیستی (میکروبی) یا سمها ( بهمنظور آسیب رساندن و کشتن مردم، حیوانات و گیاهان) انجام شده و هدف از آن این میباشد که باعث از کار افتادن مراکز و یا مناطق حیاتی، حساس و دفاعی، و یا تسلم شدن در مقابل خواست دشمن میشود، اطلاق میگردد.
-3-2 عوامل بیولوژیک
"عوامل بیولوژیک"، به ارگانیسمهای یا سمهای بیماریزا حاصل از یک منبع زیستی اطلاق میشود و ممکن است بهصورت "مواد بیماریزا" نیز نامیده شود. دشمن ممکن است، از این عوامل در جهت وارد نمودن صدمه یا کشتار مردم یا حیوانات استفاده کنند و بعضی از آنها هم ممکن است برای تخریب محصولات کشاورزی استفاده شوند. شناسایی عوامل بیولوژیک با مشاهدات فیزیکی بسیار دشوار بوده و گاهی باعث ایجاد علائمی پس از انتشار ماده میشود. این ویژگیها تشخیص یک حادثه بیولوژیک را دشوارتر میسازد. احتمال استفاده از عوامل بیولوژیک، نوعی تهدید واقعی را نشان میدهد. تعیین زمان این رویداد، بسیار دشوار است، اگر چه پیشبینی آن، غیرممکن است و این خطر را میشود در یک جمله خلاصه کرد:" نه هر وقت اما یک وقتی". حملات بیولوژیکی هم ممکن است علنی باشد و بتوان به شکل مرسوم نسبت به آن عکسالعمل نشان داد و هم در اوقاتی بهطور پنهان از آن استفاده کرد.
معمولا بر این مسأله اتفاق نظر وجود دارد، که باید مانع دستیابی و استفاده کشورها از عوامل بیولوژیک و شیمیایی شد. قوانینی و مقرراتی نیز در مورد ایجاد محدودیت در زمینه صادرات و واردات مواد و تجهیزات مربوط به آمادهسازی یا استفاده از آنها بهعنوان سلاح وضع شده است. کنوانسیون سلاحهای شیمیایی و میکروبی در سال 1972 به امضای کشورهای مختلفی رسید، اما این معاهده نه فق مانع از کاربرد سلاحهای بیولوژیک نشد، بلکه از تولید، دستیابی و انبار این عوامل هم ممانعت به عمل نیاورد. ازآنجاییکه مواد بیماریزای بیولوژیک، در بسیاری از تأسیسات آزمایشگاهی قانونی در هر کشوری انبار میشود اولین قدم برای مقابله با آن، افزایش ایمنی اینگونه تأسیسات میباشد. ( Development of deplted uranium training support packages , 1995;Nuclear,2002)
آلودگی بیولوژیک آبها بخصوص آب آشامیدنی نقش بسزایی در انتقال بیماریها و بهداشت افراد جامعه دارد. جهت تعیین میزان آلودگی، توس متخصصین گروهی از عوامل بیولوژیک که دارای خصوصیات ویژه ای می باشند به عنوان شاخص آلودگی در نظر گرفته شده اند که وجود آنها در آب به میزان بیش از حد استاندارد می تواند نشان دهنده امکان شیوع انواع بیماریها بوسیله آب
باشد.(شاهمنصوری،فرخ زاده،یوسفی و ی،;1380کلانتری،رحیمی وفیروزی،(1390
-3-3شیوههای پراگندگی عوامل بیولوژیکی- شیمیایی
- سیستمهای پراکندگی ناشی از استنشاق
- نامهها/ بستهها
- سیستمهای تهویه هوا
-آلودگی زنجیره غذایی -آلودگی آب و غذا
- گلولههای انفجاری
- تماس مستقیم بهوسیله افراد
- مهماتسازی. ( Nuclear , 2003).
-3-4مشخصات عوامل بیولوژیکی
- فاقد هرگونه رنگ، طعم یا بوی مشخصی میباشند.
- روش آمادهسازی ممکن است باعث ایجاد بعضی از بوها شود.
- میتواند باعث تأخیر در نمود علائم از 2-7 روز شود، اما ممکن است تا -3 40 روز ادامه یابد.
- میتواند از طریق بلع، تزریق یا استنشاق ذرات هوا انتقال یابد.
- ممکن است از نرخ شیوع، یا نرخ مرگ و میر بالایی برخوردار باشد.
- میتوان آن را با تجهیزات آزمایشگاهی یا خانگی ایجاد کرد.(فلاورجانی وباباپورسکه)
امروزه دسترسی به منابع آب یکی از مهمترین چالشهای دولتها و ملتهاست.چرا که با افزایش جمعیت وفعالیت انسانها مصرف آب نیز زیادتر می شود. این در حالیست که مقدار آب کره زمین ثابت است و در نتیجه نیاز و وابستگی انسان به آب بیشتر می شود.از کل آب موجود در کره زمین حدود 97درصدآن بصورت دریاها و اقیانوسها میباشدکه شور می باشند و در شرای عادی نمی تواند مورد استفاده بشر قرار بگیرد. و از 3درصد باقی مانده که شیرین می باشند 2درصد آن بصورت یخهای قطبی بوده که آنها نیز در شرای موجود قابل استفاده نمی باشند.از 1درصد دیگر نیز قسمت اعظم آن را آبهای زیر زمینی تشکیل می دهند.ایران نیز سرزمینی نسبتا"خشک است بطوریکه اگر میانگین بارندگی سالانه در سطح کره زمین که حدودا"860میلی متر تخمین زده می شود را با میانگین بارندگی ایران که تقریبا" 240میلی متر است، مقایسه کنیم ملاحظه می شود که حتی از یک سوم هم کمتر است . علاوه بر این زمان ومحل ریزش نزولات جوی با نیازها کشاورزی که عمده ترین مصرف کننده آب است،مطابقت ندارد.اکثر شهرهای بزرگ ایران نیز در مناطقی واقع شده اند که دسترسی آنها به منابع آبهای سطحی کم است.و اکثرا" از آبهای زیر زمینی استفاده می کنند که وجود و احداث چاهها، قناتها و...دلیلی بر این مدعاست.
-3-5آلودگی آب
یکی از تعاریفی که برای آلودگی آب بکار می رود ،اینست که آلودگی آب عبارتست از تغییرات نامطلوب کیفیت یا خصوصیات فیزیکی، فیزیولوژیکی،شیمیایی و حیاتی آب که حیات انسان و دیگر موجودات زنده را بطور موثری تهدید می کند.(ظفری و ماهوربختیاری،(1386
دسترسی به آب آشامیدنی سالم، یکی از نیازهای حیاتی جوامع است. تامین امنیت آبرسانی و شبکه توزیع آب که همچون دستگاه گردش خون در بدن، امکان حیات و ادامه فعالیت را در جامعه میسر میسازد، بخشی از مدیریت آبرسانی می باشد . با توجه به اهمیت تاسیسات آبرسانی، گاهی در عملیات تخریبی و خرابکاری دشمن، این تاسیسات به عنوان مراکز استراتژیک مورد هدف قرار می گیرند که ممکن است منجر به آسیب جدی به جامعه و گاهی ایجاد بحرانهای امنیتی شود . دشمن اگر از طریق حملات فیزیکی قادر به آسیب رساندن نباشد، ممکن است با عملیات تخریبی یا آلوده سازی منابع، تاسیسات آبی را مورد حمله قرار دهد، که جبران خسارات وارده یا جایگزین کردن آنها بسیار سخت و زمان بر خواهد بود . برای مقابله با این مو ضوع، انجام مهندسی پدافند غیرعامل در تاسیسات آبی پیشنهاد شده است . مهندسی پدافند غیرعامل یک نیاز معماری، مهندسی و استراتژیک ، برای کاهش تاثیر عملیات دشمن و تامین امنیت پایدار سیستمهای تامین آب مانند سدها، چاه های آب، خطوط انتقال، ایستگاههای پمپاژ، تصفیه خانه، مخازن ذخیره و شبکه های توزیع آب می باشد . مهندسی پدافند غیرعامل موضوعی است که با توجه به تحولات بین المللی، اهمیت آن در سالهای اخیر بیشتر روشن شده است، ایمنی و امنیت از ابتدائی ترین اصول جهت دستیابی به استانداردهای مطلوب برای آسایش و رفاه مردم است و دفاع غیرعامل در مقابل تهدیدات خارجی، یکی از ضروری ترین نیازهادر مرحله اولیه طراحی شهرها و تاسیسات مهم است، تا بیشترین امنیت، با کمترین زحمت برای مردم جهت دفاع در مقابل تهدیدات فراهم شود و از طرف دیگر دشمن برای آسیب رساندن به آنها بیشترین زحمت را متقبل شود.(پدافندغیرعامل،;1383 سندراهبردی پدافندغیرعامل جمهوری اسلامی ایران،1385
