بخشی از مقاله
چکیده
انسان از ابتدای خلقت خود و شروع زندگی در این جهان با پدیده تهدید روبرو بوده است و همواره تلاش مینموده تا تعادلی بین تهدیدات متصوره و نیازمندیهای انسان به امنیت برقرار نماید. پدافند غیرعامل به عنوان بخشی از دفاع همهجانبه، سابقهای طولانی در تاریخ بشر دارد. ضرورت توجه به امنیت دفاعی در شهرها به عنوان مراکز جمعیتی که منابع ومراکز حساس وحیاتی را در خود جای داده اند و به حداقل رساندن آسیب های احتمالی ناشی از بروز حملات، امری ضروری است. مکان یابی صحیح اولیه، مقاوم سازی وایجاد استحکامات، استفاده از عوارض طبیعی،استفاده از الگوهای برنامه ریزی وسایر اقدامات پدافند غیر عامل می تواند به نحوی موثرموجب صرفه جویی در به کارگیری سلاح ها ی کمتر پدافندی، نیروی انسانی و هزینه های کلان تسلیحاتی و سازمانی گردد. پژوهش پیش رو با درنظر گرفتن توامان پدافند غیر عامل و الگوها وبرنامه های شاخص مسکن وبا توجه به ماهیت برنامه ریزی،از روش تحلیلی- کاربردی استفاده شده است. درنتیجه گیری این پژوهش آشنایی کلی با مبانی و اصول پدافند غیر عامل در حوزه برنامه ریزی و روش های جهانی مسکن تدوین و به کارگیری این اصول در راهبردهای فضایی و در نهایت تحلیل، سنجش و پیاده سازی اصول و معیارهای رویکردهای گوناگون در زمینه برنامه ریزی حاصل می شود.
کلمات کلیدی: برنامه ریزی مسکن،پدافند غیر عامل،توسعه پایدار،مدیریت شهری
مقدمه
دفاع در طول تاریخ همیشه جزو مهمی از زندگی بشر بوده است زیرا اقدامات دفاعی انسان سبب دفع یا کاهش میزان اثر تجاوز مهاجمان می شود، اما چگونگی دفاع به عوامل و شرایط مختلفی بستگی دارد و انسان ها در دوران حیات خود سعی کرده اند تا با استفاده از عقل و تدبر و اراده خود بهترین راه دفاع را در وضعیت های متفاوت در مقابل تهاجم دشمنانشان انتخاب و آن را به کاربندند. دفاع غیر عامل درواقع مجموعه تمهیدات، اقدامات و برنامه هایی است که با استفاده از ابزار، شرایط و حتی المقدور بدون نیاز به نیروی انسانی به صورت خود اتکا صورت گیرد، چنین اقداماتی از یک سو توان دفاعی مجموعه را در زمان بحران افزایش داده و از سوی دیگر پیامدهای بحران را کاهش و امکان بازسازی مناطق آسیب دیده را با کمترین هزینه فراهم می سازد.
درحقیقت طرح های پدافند غیر عامل در مسکن قبل از انجام مراحل تهاجم ودرزمان صلح تهیه و اجرا می گردند.با توجه به فرصتی که درزمان صلح جهت تهیه چنین برنامه هایی فراهم می گردد،ضروری است این قبیل تمهیدات درمتن طراحی های الگوها وبرنامه ریزی های آماده سازی مسکن لحاظ گردند. دفاع غیر عامل، مراکز حیاتی و حساس - اقتصادی، سیاسی، نظامی،ارتباطی،مواصلاتی،پالایشگاه ها،نیروگاه ها، بنادر، فرودگاه ها، مجتمع های صنعتی و... - رادربرابر حملات و بمباران های هوایی و حملات زمینی دشمن حفظ نموده، خسارات وصدمات را تقلیل و ادامه ی فعالیت و مقاومت در شرایط بحران و جنگ را ممکن می سازدو لذا رعایت اصول پدافند غیر عامل در مراکز حساس و حیاتی کشور موجب کاهش آسیب پذیری آن ها در برابر حملات احتمالی دشمن خواهد گردیدو این اقدامات موجب تحمیل هزینه به دشمن و تضعیف روحیه آن می گردد.
پدافند غیر عامل به طور کلی دستاودهای خاص و ویژه ای را در برنامه ریزی های شهری ارائه می کنددر نتیجه گیری این پژوهش انتظار می رود آشنایی کلی با مبانی و اصول پدافند غیر عامل در حوزه برنامه ریزی و روش های جهانی مسکن تدوین و به کارگیری این اصول در راهبردهای فضایی و در نهایت تحلیل، سنجش و پیاده سازی اصول و معیارهای رویکردهای گوناگون در زمینه برنامه ریزی حاصل شود.
روش تحقیق
روش پژوهش در علوم اجتماعی معانی گوناگونی دارد و در منابع تعاریف مختلفی برای روش پژوهش ارائه شده است.روش این پژوهش از آن جهت که معیار قبول پاسخ های نظری را تجربه قرار داده است تجربی و به خاطر این که با استفاده از تحلیل سایر نظریات ،دیدگاه ها صورت می گیرد از نوع تحلیلی می باشد. و از آن جهت که برای مراجعه به واقعیت، ابزار سنجش و تعمیم آماری را مورد توجه قرار داده است پیمایش است.پیمایش ، روشی برای تحقیق در علوم اجتماعی است که معمولا آن را متناظر با پرسشنامه می دانند، اما لزوما چنین نیست و می توان از تکنیک های دیگری مانند مصاحبه عمیق، مصاحبه ساخت یافته، مشاهده، تحلیل محتوا و ...هم در این روش بهره برد - دواس،. - 13 :1381روش پیمایش از دو جنبه دارای ویژگی است.
یکی شیوه گرد آوری داده ها و دیگری روش تحلیل آن ها.شیوه گردآوری اطلاعات در پیمایش چنین است که اطلاعاتی در باره یک خصوصیت در جامعه جمع آوری می کنیم که در افراد مختلف متفاوت است.با کنار هم گذاشتن این داده ها در کنار یکدیگر مجموعه ای ساخت یافته به دست می آید که به آن ماتریش داده ها می گویند. روش تحلیل در پیمایش چنین است که محقق با بررسی تغییرات متغیر بر حسب موردها و جستجوی ویژگی های که به طور منظم با آن پیوند دارد در پی شناخت پدیده ها برمی آید در این بررسی نوع تحقیق از مدل اسنادی - پیمایشی می باشد به این علت که علاوه بر استفاده از پرسش نامه، در قسمت مبانی نظری و نمونه های موردی از مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است.
در بخش بررسی آراء وتجربه های پژهشی دیگران هم از روش مرور کیفی استفاده شده است.با بررسی آراء نظری اندیشمندان، محقق سعی کرده است که ترکیب مورد نظر خود را برای توصیف و تبیین جنبه های مشارکت اجتماعی ارائه دهد.ماهیت پژوهش هم به دلیل ارائه دادن مدل و الگویی جدید که از ساختارهای پیشین منتج شده و از این قابلیت برخوردار می باشد تا مورد استفاده مسئولین قرار گیرد از نوع کاربردی می باشد.
نقش واهمیت پدافند غیرعامل در توسعه پایدارشهری
همانگونه که ذکر شد، پدافند غیرعامل به عنوان یکی از مؤثرترین و پایدارترین روشهای دفاع در مقابل تهدیدات همواره مدنظر اکثر کشورهای جهان قرار داشته است و حتی کشورهایی مانند آمریکا و شوروی سابق با وجود برخورداری از توان بالای نظامی به این موضوع به صورت ویژهای توجه داشتهاند. در کشور ما با توجه به موقعیت خاص ژئوپلتیکی، دارا بودن ثروتهای عظیم نفت و گاز، نظام ضداستکباری و ورود به عرصههای فنآوری نوین و تهدیدات استکبار جهانی، موضوع پدافند غیرعامل را ضروری مینمایاند و تجربه سالهای دفاع مقدس نیز در کاهش آسیب-پذیریها و افزایش پایداری کشور گواه امر بوده و وقایع تهاجمهای اخیر نیز ضرورت آن را بیان میدارد. - فرزام شاد، - 1389 :16 پدافند غیرعامل به سبب افزایش توان بازدارندگی نقش زیادی در کاهش احتمال آغاز درگیریهای نظامی داشته و درصورت پیادهسازی صحیح، خواهد توانست آثار مخرب تهاجمهای پیشرو را تقلیل دهد. راهبرد پدافند غیرعامل فی-ذاته از برخی قابلیتهای کلیدی برخوردار است که میتوانند ضامن توسعه امن محسوب گردند.
هداف راهبردی پدافند غیرعامل
اهداف راهبردی پدافند غیرعامل بیشترین اثرگذاری را بر سطوح راهبردی دارند. این اهداف را میتوان چنین مشخص نمود:
▪ افزایش ظرفیت و توان بازدارندگی،
▪ کاهش احتمال آغاز تهاجم و جلوگیری از گسترش تهاجمها،
▪ حفاظت و پاسداشت از نیروی انسانی و امکانات و سرمایههای ملی در تهاجم.
پیشینه و تجارب خارجی
موضوع پدافند غیرعامل در جهان از قدمتی به اندازه تاریخ زندگی بشر برخوردار است. انسانهای اولیه برای در امان ماندن از تهاجم حیوانات وحشی و دیگر دشمنان خود و همچنین برای کاستن از نگرانیها به غارها، بالای
