بخشی از مقاله
چکیده
پدافند غیرعامل شامل تمامی طرح ریزی ها و اقداماتی ممکن قابل انجام در کشور است که موجب کاهش آسیب پذیری ها، افزایش پایداری ملی، در مقابل تهدیدات خارجی گردیده و مستلزم به کارگیری سلاح نیست. در این راستا یکی از محورهای کلیدی قابل رسوخ توسط دشمن، امنیت غذایی است که امروزه در اسناد توسعه ای به آن پرداخته شدهاست و از سوی دولتمردان به کار گرفته میشود. در بحث تأمین نیازمندی های شیر و گوشت مرغ کشور دو سناریوی قابل تأمل و بحث در راستای بحث پدافند غیرعامل وجود دارد که این مقاله سعی دارد به طور اجمالی این سناریوها را به چالش و نقد بکشد.در سناریوی اول عمده ترین منبع تولید شیر گاو نژاد هلشتاین می باشد که ارتقا و بهبود ژنتیکی آن در تقابل و وابستگی شدید به تکنیک تلقیح مصنوعی و واردات بی حد و اندازه اسپرم از کشورهای خارجی می باشد.
این فناوری سودمند به همان اندازه که می تواند انقلابی در تولیدات گاو شیرده ایجاد کند در آن روی سکه احتمالات از جمله افزایش همخونی و گسترش سریع نواقص ژنتیکی مغلوب را افزایش می دهد. سناریوی دوم نگران کننده وابستگی اجتناب ناپذیر صنعت طیور کشور همچنان به لاین های خارجی می باشد. با توجه به عدم امکان تجدید نسل در رده های پایین تر از لاین به لحاظ عدم دسترسی به هردو جنس نر وماده برای خطوط مختلف ونیز افت شدید تولید در صورت استفاده از رده های پایین تر برای ادامه تجدید نسل بدلیل وقوع تفرق در صفات، زنجیره تولید صنعتی گوشت مرغ وابستگی مداوم به گله های لاین دارد و این زنجیره بدون حضور لاین به ناچار وابستگی خودرا به منابعی که گله های لاین را در اختیار دارند حفظ نموده و تابع سیاست های شرکت های مالک این تکنولوژی خواهد بود.
تنها لاین داخلی با نام آرین تا قبل از سال 1383تقریباً حداکثر جوجه یک روزه اجداد کشور را تولید می کرد با این حال در سال های بعد به دلیل مشکلات متعدد نتوانست رضایت مشتریان را در رقابت با نژادهای وارداتی تامین کند و در حال حاضر تقریباً بدون استفاده مانده است تلفات معنی دار ضریب تبدیل نامناسب و افزایش وزن نامطلوب و حساسیت در ابتلا به بیماری ها و تغییرات آب و هوا تنها بعضی از دلایل بی توجهی مرغداران به این لاین شده است لذا توصیه می شود گام های استوار و محکمی در تجدید و ثبات تولید این نژاد با استفاده از تکنولوژی های نوین متولد شده در اصلاح مولکولی و فناوری ژنومیک برداشته شود تا تضمینی بر جلوگیری بر تهدیدات احتمالی به امنیت غذایی باشد.
کلمات کلیدی: پدافند غیرعامل، گسترش سریع نواقص ژنتیکی، واردات اسپرم، لاین آرین، امنیت غذایی
مقدمه
ریشه اصطلاح پدافند از دو کلمه پد و آفند گرفته شده است که در بررسی مفهوم انفردای، پد از ریشه پاد به معنای متقابل یا متضاد، آفند از مفهوم جنگ و جدال و دشمنی دفاع مشتق شده است. پدافند کلمه متضاد آفند و به معنی دفاع در برابر هجوم است و در مفهوم کلی، مجموعه اقداماتی است که بهمنظور دفع، خنثی سازی، کاهش تأثیر اقدامات آفندی دشمن و جلوگیری از دستیابی دشمن به اهداف خودی انجام میگیرد. دافند به دو گروه پدافند عامل و پدافند غیرعامل تقسیمبندی میشود. پدافند غیرعامل - - Passive Defense شامل تمامی طرح ریزی ها و اقداماتی است که موجب کاهش آسیب پذیری ها، افزایش پایداری ملی، در مقابل تهدیدات خارجی گردیده و مستلزم به کارگیری سلاح نیست.
در راستای این مبحث، امنیت غذایی از واژه هایی مهم و کاربردی است که امروزه در اسناد توسعه ای به آن پرداخته شدهاست و از سوی دولتمردان به کار گرفته میشود. امنیت غذایی به دسترسی همه افراد یک جامعه، در تمام ادوار عمر به غذای کافی و سالم برای داشتن زندگی سالم و فعال گفته میشود همچنین عرضه پروتئین حیوانی مورد نیاز جامعه در راستای تأمین امینت غذایی، تأمین امنیت سرمایه گذاری و تولید، از اهداف کلان دامپروری ایران اعلام شده است . - 7 - در بحث تأمین نیازمندی های شیر و گوشت مرغ کشور دو سناریوی قابل تأمل و بحث در راستای بحث پدافند غیرعامل وجود دارد. که در ذیل به تفصیل به جزئیات آن و اهمیت آن در پدافند غیر عامل پرداخته می شود.
سناریوی اول: کنترل انتقال بیماریهای ژنتیکی در اسپرم های وارداتی
در سناریوی اول عمده ترین منبع تولید شیر گاو نژاد هلشتاین می باشد که ارتقاء و بهبود ژنتیکی آن در تقابل و وابستگی شدید به تکنیک تلقیح مصنوعی و واردات بی حد و اندازه اسپرم از کشورهای خارجی می باشد . - 5 - این فناوری سودمند به همان اندازه که می تواند انقلابی در تولیدات گاو شیرده ایجاد کند در آن روی سکه احتمالات از جمله افزایش همخونی و گسترش سریع نواقص ژنتیکی مغلوب را افزایش می دهد . - 9 - در طی سال های اخیر، یکی از گران ترین محصولات وارداتی از خارج به ایران، اسپرم گاوی است. براین اساس در چهار سال اخیر 600 هزار دز اسپرم گاوی از خارج وارد ایران شد.
در حقیقت استفاده وسیع و گسترده از تعداد محدودی از گاوهای نر هلشتاین ممتاز در برنامههای اصلاح نژادی و تلقیح مصنوعی به منظور بهبود عملکرد تولیدی گله، همواره احتمال بروز اختلالات ژنتیکی وابسته به آلل های مغلوب را افزایش میدهد . - 6 - یک ناهنجاری ژنتیکی ممکن است خود را سال ها پس از بروز جهش و زمانی که یک نر و ماده از نوادگان حیوان ناقل ابتدایی آمیزش مییابند، نشان دهد. در ضمن ممکن است یک آلل در جمعیت به میزان زیادی پراکنده شده باشد. استفاده از تعداد محدودی گاو نر ممتاز برای تلقیح مصنوعی گاوها سبب گسترش سریع نواقص ژنتیکی مغلوب شده است . - 18 - تاکنون 59 نقص ژنتیکی در گاو شناسایی شده است تاریخچه بررسی و ردیابی نقایص ژنتیکی در جمعیت گاوها سیر طولانی و جالبی دارد که با ابداع فناوری های بیوتکنولوژی شناسایی اسپرم های مشکوک خوش ظاهر و بد باطن به سرعت و دقت انجام پذیرفت . - 19 -
در سال 1993 جورجنسن و همکارانش در ارتباط با نقص چسبندگی لکوسیت گاوی در گاوهای هلشتاین - فرزین دانمارک تحقیقاتی انجام دادند و برنامه های غربالگری جهت تعیین BLAD در گاوهای هلشتاین - فرزین دانمارک شروع شد. در طی ماه اول 1611 حیوان با استفاده از واکنش زنجیره ای پلیمراز - - PCR آزمایش شدند. از این حیوانات به ترتیب تعداد 346،1256 و 8 حیوان نرمال، ناقل BLAD و مبتلا به BLAD بودند - . - 13 در سال 1996 انجل هارد و همکارانش به بررسی بیماری BLAD در بین گاوهای هلشتاین اتریش پرداختند وضعیت BLAD در دو گوساله نر هلشتاین - فرزین سه و ده هفتگی هموزایگوس برای ژن مسئول جهش نقطه ای مشخص شدند ، هر دو لکوسیتوزیس بودند، به خاطر بیماری بهبود نیافتنی، آنها کشته شدند . - 10 -
در سال 1996 پولی و همکاران جهت تعیین بیماری BLAD وDUMPs در گاوهای هلشتاین برزیل مطالعاتی انجام دادند. شیوع بیماری BLAD در گاوهای نر مورد استفاده در تلقیح مصنوعی 2/88درصد و در گاوهای ماده 1/79درصد بود. شیوع DUMPs در گاوهای نر 0/096درصد در گاوهای ماده 0/11درصد بود . - 16 - در سال 1996 بویچارد و همکارانش مطالعه ای بر روی بیماری ژنتیکی BLAD در گاوهای هلشتاین فرانسه انجام دادند. میزان مرگ و میر گوساله های هموزایگوس که حاوی این نقص هستند حدود 50و تقریباً 100درصد به ترتیب در سن دو ماهگی و یک سالگی می باشد. در فرانسه برنامه ریشه کنی این بیماری طراحی شده است . - 8 - در سال 1996 گارسیا و همکارانش مطالعه ای جهت تشخیص ژنومی حیوانات اهلی با استفاده از مارکرهای DNA - در گاوهای هلشتاین برزیل انجام دادند.
نتایج نشان داد که دو گاو از ده گاو ماده هلشتاین ناقل جهش BLAD بودند. جالب تر اینکه تمامی گاوهای مبتلا به BLAD به یک گاو نر مربوط می شدند . - 11 - در سال 1996 انگل هارد مطالعه ای در ارتباط با احتمال ابتلا گاوهای هلشتاین - فرزین آلمان به بیماری BLAD و ضرایب همخونی اجداد آنها انجام داد. بین گوساله ها فراوانی آلل ناقل 8/32 BLAD درصد محاسبه شد - . - 10 در سال 1997 ناگاهاتا و همکاران تحقیقاتی در ارتباط با شیوع و تخمین فراوانی آللی نقص چسبندگی لکوسیت گاوی در گاوهای هلشتاین - فرزین ژاپن انجام دادند. شیوع ناقلین BLAD در 20 گله 796 - گاو ماده - در دامنه ای بین 5 تا 23/5 درصد و بطور میانگین 8/1 درصد بود 14 - و. - 15 محققان ژنتیک کشور گزارشاتی را از وجود ناقلین بیماری های BLAD و CVM را در جمعیت گاوهای هلشتاین کشور تأیید و ردیابی کرده اند که این مدارک علمی می طلبد تا مؤسسات متولی با دقت بیشتر کنترل و شناسایی اسپرم ناقل بیماری های احتمالی را قبل ورود به خط تلقیح مصنوعی و توصیه به گاوداران را انجام دهند . - 1 -
یک نمونه دیگر از نگرانی های جهان اخیر بروز ناهنجاری های ژنتیکی - ComplexVertebral Malformation - CVMاست. این عارضه ژنتیکی هم در ابتدا در سال 2000 در جمعیت گاوهای هلشتاین توسط دانشمندان دانمارکی گزارش و تشخیص داده شد - 17 - ولی چندی بعد علائم کلینیکی این ناهنجاری در گاوهای هلشتاین سایر کشورها از جمله آمریکا، انگلیس، هلند و ژاپن گزارش شده است. بیماری CVM عامل سقط و مرگ و میر جنین و تولد گوساله مرده است. در این عارضه معمولاً گوساله مرده 1 - 2 هفته زودتر از موعد و همراه با اختلالاتی همچون پاهای بد شکل و گردن کوچکتر از حد طبیعی متولد می شود. در حال حاضر این نقص ژنتیکی در گاوهای هلشتاین گزارش شده و در نژادهای دیگری مشاهده نشده است. بسیاری از گاوهای نر حامل آلل های نامطلوب این ژن همزمان همراه ژن های متعدد دیگری هستند که اثر مثبت روی تولید شیر و درصد ترکیبات شیر و سایر صفات کلیدی دارند.
به عبارت دیگر این ژن معیوب همبستگی مثبت با ژن های مسئول صفات تولیدی دارد. ناقلین CVM به طور معنی داری بازگشت به فحلی مجدد و نیاز به سرویس دهی مجدد را از خود نشان می دهند. همچنین نتایج تحقیقات اخیر نشان می دهد که 300-360 روز بعد از اولین تلقیح 83 درصد جنین های حامل ژنوتیپ مبتلا به CVM قبل از تولد به طور معنی داری سقط می شوند. بالاخره در سال 2006 اولین مقاله علمی مبنی بر کلیات روش تشخیص توسط دانشمندان این کشور به چاپ رسیده است که در آن ردیابی ناقلین این ناهنجاری از طریق شجره به گاو مشهوری به نام Carlin-Mlvan hoe Bell رسیده است. فراوانی ناقلین CVM در کشور دانمارک 31 درصد در سال 1999 و 32/5 درصد در ژاپن در سال 2001 گزارش شده است.
اکنون به خوبی مشخص شده است که عامل اصلی ژنتیکی این ناهنجاری یک جهش در ژن3A35 SLC است که جهش از نوع G>A منجر به اختلال در پروتئین گلوکوزآمین ترانسپورتر می شود و بروز این ناهنجاری را به عنوان اصلی ترین عامل باعث می شود - . - 4 در یک مطالعه بر روی 144 گاو نر در مرکز اصلاح نژاد عباس آباد و گاوداری دانشگاه فردوسی مشهد، هیچ موردی ناقلی از عارضه CVM مشاهده نشد. در مطالعه دیگری با بررسی 1494 رأس گاو نر در استرالیا، فراوانی دام های ناقل به عارضه CVM را 12/79 درصد برآورد شد. در نهایت با بررسی 350 گاو هلشتاین در ترکیه، 12 رأس از آن ها را ناقل CVM تشخیص داده شدند . - 20 - امید است که مسئولین محترم اصلاح نژاد کشور در جهت شناسایی و حذف این نقایص ژنتیکی گام های اساسی بیشتر و مثبت تری را بردارند.
سناریوی دوم: طراحی برنامه مناسب اصلاحی برای بهبود لاین آرین
تولید گوشت مرغ حاصل تعامل و همکاری مداوم واحدهای تأمین کننده جوجه یکروزه گوشتی، مراکز و واحدهای تأمین دان ،کشتارگاه ها و واحدهای فرآوری، بسته بندی وعرضه مرغ می باشد. در این فرآیند، جوجه یک روزه به عنوان مهم ترین
