بخشی از مقاله
چکیده :
انتخاب رئیس جمهور در کشور های که دارای ساختار ریاستی می باشند مهمترین رویداد سیاسی آن کشور محسوب می شود. چون رئیس جمهوری بالاترین مقام اجرای آن کشور می باشد، دارای اهمیت ویژه وفوق العاده ای می باشد پس برای انتخاب چنین فردی که سکاندار کشتی اجرای یک کشور میشود باید شرایط خاصی در نظر گرفته شود واین فرد از بین شایسته ترین افراد انتخاب گردد که معمولا این شرایط وشایستگی ها در قانون اساسی وقوانین پایین دستی هر کشوری توسطمجلس موَسسان ویا هیات موسس قانون اساسی آن کشور تدوین میگردد . در کشور ایران پس از انقلاب اسلامی سال57 این مهم به مجلس خبرگان بررسی نهایی قانون اساسی واگذار شد که این مجلس ضمن تدوین قانون اساسی جدید در اصل115 به شرایط داوطلبان ریاست جمهوری اشاره نموده است.
واژگان کلیدی: قانون اساسی، شرایط رئیس جمهور، رئیس جمهوری زنان ، رجال سیاسی مذهبی،مدیریت زنان
مقدمه :
پس از اینکه انقلاب عظیم ملت ایران در سال 57به پیروزی رسید ودر اولین بهار بعد از پیروزی مردم با شرکت در همه پرسی نظام جمهوری اسلامی را برگزیدند .متعاقب آن شکل گیری نهاد های دیگر ونحوه اداره امور کشور به عنوان یک ضرورت اساسی نیازمند چارچوبی جامع وکامل بود تا حکومت نوپای اسلامی بر اساس آن چارچوب ها مسئولین وکارگزاران خود را بشناسند لذا تدوین قانون اساسی بعنوان سند پایه گذاری ومیثاق ملی کشور در دستور کار قرار گرفت که برای این منظور ملت نمایندگان خود را طی انتخابات 58/4/29 انتخاب نمودند واین نمایندگان در تاریخ58/5/28 شروع بکار نمودند ودر ظرف سه ماه کار تدوین قانون اساسی را به سرانجام رساندنددر این میان یکی از موضوعات مهم واساسی مورد بحث در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی شرایط رئیس جمهور بود که این اصل هم به مانند اکثر اصول قانون اساسی به یک پشتوانه وعقبه مذهبی وسیاسی که برگرفته از آیات قران و سیره ائمه - ع - باشد نیاز داشت.
که باید در پی نوشت اصول به آنها اشاره میشد.در جلسات برگزار شده که بصورت علنی بود در مورد شرایط رئیس جمهور بیشتر مباحث بر سر قید وشرط مرد بودن و شیعه بودن - مذهب اثنی عشری - استوار بود که مخالفت عده ای ازنمایندگان را بهمراه داشت ومتن اولیه نیز در رای گیری صورت گرفته تصویب نشد ومتن فعلی در جلسات بعدی جایگزین آن شد لذا ما در این مقاله به بررسی شرایط رئیس جمهور از منظراصل 115 وعلت عدم انتخاب زنان به ریاست جمهوری می پردازیم.
بخش اول : داوطلبان رئیس جمهوری باید چه شرایطی داشته باشد؟
در اصل 115قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شرایط رئیس جمهور ایران بدین شرح آمده است»رئیس جمهور باید از میان رجال مذهبی وسیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانی الاصل تاربع ایران مدیر ومدبر دارای حسن سابقه وامانت وتقوی مومن ومعتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران ومذهب رسمی کشور.« در زیر به بررسی وتحلیل جزئی از این شرایط می پردازیم:مفاهیم مورد استفاده در اصل 115 قانون اساسی
رجال مذهبی سیاسی:
واژه رجال در اصل115قانون اساسی جمهوری اسلامی یک واژه عربی می باشد که در فرهنگ فارسی بصورت دوپهلو بکار می رود یعنی صراحت کافی ندارد بلکه در پس این کلمه مفاهیم دیگری هم نهفته است بنابراین جهت روشن شدن موضوع مراجعه به فرهنگ لغات به معنای را در می یابیم که در زیر به تعدادی از آنها اشاره می کنیم.
رَجُل سیاسی: یعنی سیاستمدار،َجُل دینی: یعنی دانشمند دینی ،کلمهرَجُل یک کلمه عربی است که به معنای مرد بکار می رود در فرهنگ معین»رجال به معنی مردان ومردان بزرگ « تعریف شده است. در فرهنگ دهخدا کلمهرَجُل» یعنی مرد فروهشته موی«در عربی کلمه رجل یا مرد در مقابل کلمه زن یا نساء یعنی شخص بالغ ذکر شده است کلمه رجل در اکثر فرهنگ های لغت به معنی مرد متضادآن کلمه نساء یعنی زن است ودر فرهنگ واژگان قرانی واژه رَجُل دلالت بر انسان قوی در اراده وتعقل دارد. اما در بعضی از فرهنگ ها به معنای بزرگان وبرجستگان میباشد .آنچه که از همه معانی روشنتر و به عنوان یک کلمه عربی که در پس آن معانی مختلفی مستتر مانده است وتدوین کنندگان قانون اساسی هوشمندانه کلمه مرد را حذف نموده ورجل را جایگزین آن نموده اند تا شاید در آینده ظرفیت های جامعه به نحوی سوق داده شد که از کلمه رجل هم برای زنان استفاده نمود لیکن تا کنون این مهم میسر نشده است در تکمیل این جمله به سخنان دکتر شهید بهشتی در خصوص حکومت اشاره میشود که بیان نموده اند»حکومت در یک جامعه اسلامی، وقتی در زمان پیغمبر اکرم - ص - مطرح می شود، یک وقت است در عصر ائمه شیعه - س - و زمان حضور آن ها مطرح می شود، و یک وقت است در این عصر، یعنی در زمانی که ما هستیم ، مطرح می شود .بحثی که می خواهم بکنم نه مربوط است به اداره جامعه و امت اسلامی در عصر پیغمبر اکرم، نه مربوط است به اداره جامعه در زمان ظهورائمه؛ بلکه مربوط است به امروز ما . چون آن بحث برای ما بحثی علمی است ،آنچه مهم است این است که امروز ما چه نوع حکومتی داشته باشیم؟« - بهشتی سید محمد - 1358 وامروزه برداشت ما این است که اگر مفهوم رجل سیاسی به معنای مرد بود چه لزومی داشت که از این کلمه استفاده گردد درحالیکه در رای گیری اولیه برای همین اصل که قید وکلمه مرد گنجانده شده بود ابتدا رای گیری مخدوش اعلام میشود» چون عده حاضرین 62نفر بوده اما ارا اخذ شده 68 رای ودر رای گیری دوم نیز عده حاضرین62نفر وآرا اخذ شده64رای که 2رای به قید قرعه خارج ونتیجه 45رای مثبت مخاف 8ممتنع9 رای بنابراین تصویب نمی شود « - مجلس شورای اسلامی - 1364
ایرانی الاصل بودن:
رئیس جمهور ایران باید ایرانی اصل باشد یعنی از پدر ومادری ایرانی متولد شده باشد ونسب و وارژت وی کاملا مشخص باشد که ایرانی هستند هدف آوردن این بند این بوده است که کسی که رئیس جمهور می شود باید تعلق خاطر به میهن ومملکت خود داشته باشد بنابراین ایرانی بودن یکی از شرایط مهم برای انتخاب رئیس جمهور میباشد.
تابع ایران بودن:
یکی دیگر از شرایط انتخاب رئیس جمهور تابع بودن در ایران میباشد یعنی شخصی که بعنوان رئیس جمهور انتخاب می شود باید تابععیت ایرانی خود را حفظ نموده وتابع کشور دیگری نباشند چون در این صورت امکان دارد کشور اعطا کننده تابعیت وی را ملزم به جاسوسی ودر اختیار قرار دادن اطلاعات مهم اقتصادی سیاسی بنماید.
مدیر ومدبر بودن:
رئیس جمهور باید دارای سابقه مدیریتی باشد ودر دستگاه وسازمانی که خدمت نموده است مدیریت ودرایت وهوشمندی وی به اثبات رسیده باشد افراد نالایق وفاقد حس مسئولیت پذیری شایسته اداره کشور نیستند در بحث مدیر ومدبر بون میشود این خصوصیات وشرایط را به موارد بیشتری تعمیم داد که در زیر به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
کفایت وتدبیر داشته باشد ،کارامد باشد،آگاه به مسائل ومشکلات مردم باشد،اقتدار وقدرت داشته باشد،شجاعت در مبارزه با فساد اداری داشته باشد ، شجاعت در مبارزه با فساد اطرافیان وبستگان داشته باشد.
دارای حسن سابقه :
یکی دیگر از شروط مطرح شده در اصل115 حسن سابقه میباشد فردی که بعنوان رئیس جمهور انتخاب می گردد باید دارای حسن شهرت وحسن سابقه باشد . این مهم چگونه مشخص میشود؟با رجوح به احوالات گذشته افراد خصوصا در مناصب گذشته وحال دردستگاه های اداری و دولتی که سابقا مشغول فعایت بوده ومحل سکونت وزندگی خیلی راحت میشود فهمید شخص مورد نظر دارای حسن سابقه میباشد ویا اینکه وی فردی فاسد بد سابقه در جامعه و دستگاه های دولتی بوده است.امام علی - ع - در فرمان خود به مالک اشتر در عدم خصوص بکار گیری افراد دارای سوء مدیریت و بد سابقه می فرماید:» بدترین وزیران تو کسی است که پیش از تو وزیر بدکاران بوده ،ودر گناهان آنان شرکت داشته« - دشتی محمد - 1388
