بخشی از مقاله
چکیده
درحال حاضرصنعت گردشگری به عنوان یکی ازبزرگترین صنایع دنیا به شمارمی رودو بسیاری ازکشورهابرای رهایی ازاقتصاد تک محصولی خود به دنبال تقویت این صنعت می باشند تا ازاین طریق بتوانندفرایند توسعه ملی خودراسرعت بخشند.ژئوتوریسم شاخه ای از اکوتوریسم می باشد که درآن گردشگربه دنبال جاذبه های ژئومورفولوژیکی طبیعی همچون غارها، گل فشان ها،جذابیت های معدنی و غیره است.
غارهای کارستی نمونه ای ازپدیده های ژئوتوریستی هستند که در اثرنفوذ اب های اسیدی درلایه های اهکی به وجود می آیند وبه عنوان سرمایه های ملی و طبیعی می توانند موجب توسعه گردشگری در کشور شوند غار چال نخجیر استان مرکزی که درشهرستان دلیجان واقع شده نمونه ای از غار های کارستی است که با دارا بودن جذابیت زیبا و بی نظیر خود درکناردیگرجاذبه های تاریخی وفرهنگی وطبیعی استان می تواند به یکی ازقطب های مهم جذب گردشگردرسطح استان مرکزی تبدیل شود.
هدف این پژوهش بررسی ژئوتوریسم غارهای ایران باتاکیدبرغارچال نخجیر است دراین روش پژوهش براساس هدف ازنوع کاربردی وبراساس ماهیت ازنوع توصیفی موردی می باشد ازیافته های این پژوهش می توان به مواردی هم چون توجه به گردشگری غار چال نخجیر، توان های این غار درجذب گردشگروعواملی که باعث شناساندن این غار به عنوان یکی از محورهای گردشگری ژئوتوریسمی در ایران اشاره می شود. باایجاد زیرساخت های بنیادی همچون بهبودمسیردسترسی به غار،ایجاد مراکزتفریحی وبهداشتی ،توجه به امنیت وآموزش مردم محلی دربرخوردباگردشگران وهمچنین نظارت عالی برکارکردبخش های مختلف درگیربرفرآیندجذب ژئوتوریسم می توان این منطقه رابه قطب ژئوتوریسمی مهم تبدیل نمود.
مقدمه
ژئوتوریسم یکی ازانواع گردشگری است که شباهت زیادی بااکوتوریسم دارد واز کلمه ژئو به معنای زمین وتوریسم تشکیل شده است .این شاخه ازتوریسم بازمین شناسی،جغرافیای طبیعی - به ویژه ژئومورفولوژی - ودیگرشاخه های علوم طبیعی پیوندخورده است . - ذوالفقاری،1389، - 29صنعت اکوتوریسم - طبیعت گردی - امروزه به عنوان یکی از ارکان مهم گردشگری جهانی می باشد که توجه ویژه متصدیان ومجریان امور گردشگری در دنیا رابه خود جلب کرده است - اولادی،1385،ص - 1 ژئوتوریسم دربین تولیدات اکوتوریسمی پتانسیل بزرگی داردوجایگاه ویژه ای پیداکرده است،ولی به قوانینی نیاز داردکه ازجایگاه های دیگراستفاده کندوارزش فعالیت های توریستی رابالا ببرد - 2،2012، - Robinson
درطول دو دهه اخیرتوجه گردشگری نواحی طبیعی افزایش چشمگیری داشته است وتا به امروزبیشترین تاکید متوجه عناصرجاندار طبیعت بوده است ودرمقام مقایسه توجه کمتری به اشکال بی جان طبیعت شده است . - نکویی صدری،1388، - 141 ایران فرهنگ وتمدنی غنی همراه بامحیط طبیعی ممتاز وکم نظیر دارد. .ویژگیهای تنوع طبیعی وفرهنگی آن سبب شده که این کشور درزمره ده کشورتوریستی برترجهان قرارگیرد - فرانچسکو فرانجیالی، دبیرکل سازمان گردشگری جهان - 2004
درایران بیش از هزار غار کوچک وبزرگ وجود داردکه از لحاظ علمی،گردشگری،محیط زیست وغیره دارای اهمیت فراوان هستندولی متاسفانه کمتر مورد توجه قرار می گیرندوبرخی از آنها به علت همین بی توجهی از نظر زیستی وحتی ساختاری تخریب می شوند.انجام تحقیقات مرتبط باغاربه متخصصان بخش گردشگری ومحیط زیست کمک می کند تا درجهت حفظ محیط زیست وبهره برداری مناسب از این جاذبه های طبیعی ،راهکارها وتصمیمات مناسب رااتخاذ کنند.تاکنون تحقیقات زیادی بر روی جنبه گردشگری غارها در ایران انجام نگرفته است..باتوجه به تحقیقات کمی که بر روی گردشگری غارها انجام شده،هدف ازانجام این تحقیق بررسی ژیوتوریسم غارهای ایران با تاکید برغارچال نخجیردرجهت توسعه گردشگری درمنطقه چال نخجیر وارایه راهکارهای مناسب در جهت گسترش ژیو توریسم درمنطقه است.
بیان مسئله
ژئوتوریسم یکی ازشاخه های مهم گردشگری طبیعی می باشدجاذبه های طبیعی نقش بسیار مهمی برای جذب گردشگربازی می کنند یکی ازمهم ترین جاذبه های طبیعی گردشگری غارهامی باشند.غارهای مختلف طبیعی ودست ساخت درجای جای ایران می توانندبه عنوان مهم ترین ویژه گی های گردشگری طبیعی جاذب گردشگرورونق اقتصادی درهرمکان باشند.مسائلی همچون ناشناخته بودن این غار ها بویژه غارچال نخجیراز نقطه نظرمنشا،عدم توجه به ویژه گی های منحصر به فرداین غار ها،کم توجهی مدیران ومقامات مسئول درزمینه پرداختن جهت برنامه ریزی برای این غارها موجب گردید تا سوال ها ومسائلی همچون چگونه می توان به شکوفایی صنعت اکوتوریسم وژئوتوریسم غارهای منحصربفرددرایران پرداخت ویاازچه راه هایی می توان به جذب گردشگردراین غارها همت گماشت .نگارندگان را بر آن داشت تا با بیان این مسائل به این پژوهش پردازند.
اهداف تحقیق
هدف کلی واهداف جزیی این پژوهش عبارتند از: -هدف کلی هدف کلی این تحقیق بررسی ژئوتوریسم غارهای ایران باتاکید برغار چال نخجیر می باشد.
-اهداف جزیی
الف-بررسی وضعیت غارچال نخجیر وچگونگی شرایط مناسب آن جهت جذب توریسم
ب-بررسی امکانات موجود درمنطقه غار چال نخجیرجهت جذب توریسم
پ-بررسی چگونگی برنامه ریزی مناسب جهت جذب توریسم
درگردشگری طبیعی
پیشینه پژوهش
درزمینه غارهای ایران پژوهش هایی صورت گرفته است ازجمله تحقیقات انجام شده می توان به: مقاله خداوردی زاده وهمکاران - باعنوان برآورد ارزش اکوتوریستی بااستفاده ازروش گذاری مشروط - ،مطالعه موردی:غار سهولان مهاباد،بیاتی خطیبی وهمکاران با - عنوان ژئوتوریسم،رویکردی نو در بهره گیری ازجاذبه های ژئومورفولوژیکی - ،مطالعه موردی :غارکرفتو استان کردستان،رستم گورانی وهمکاران باعنوان - بررسی پتانسیل های توریستی غارنمکدان وتاثیر ان برروستاهای غرب جزیره قشم - "وحجازی وسبک خیز باعنوان - اسیب شناسی ژئوتوریسم درغارها:بانگاهی ویژه به غار چال نخجیر - فوادمعانی وهمکاران - ارزیابی قابلیت هاوتوانمندی های ژئوتوریستی غارچال نخجیر بااستفاده. ازمدلswotاست.
مروری برادبیات تحقیق ومبانی نظری مفهوم گردشگری
لغت گردشگریtourismاز کلمهtourبه معنای گشتن اخذ شده که ریشه درلغت لاتینturnsبه معنای دورزدن،رفت وبرگشت بین مبداومقصد وچرخش دارد که ازیونانی به اسپانیایی وفرانسه ودرنهایت به انگلیسی راه یافته است. - 1970، - oxfordدرفرهنگ لغت لانگمن گردشگری به معنای مسافرت وتفریح برای سرگرمی معنا شده است. - 1988، - longmanدکترروستا،گردشگری را زندگی موقت،متمایز،لذت بخش وخاطره انگیز تعریف می کند.درمجموع ،توریست کسی است که با نیت کار،تفریح ولذت بردن ازمحیط پیرامون ازمحل زندگی دایم خود دور شده وبرای مدتی که می تواند بین یک روز تایک سال باشددرمحل دیگری بماند.تورییسم،صنعتی است که باتوریست ها وسرویس دهی به آنها سروکار داشته ومی تواندفعالیتی اقتصادی،مذهبی،تفریحی،علمی،کاری ویاعاطفی باشد - راجر، - 1379
انواع گردشگری
توریسم،دارای اشکال مختلف وانواع گوناگونی است،که بسته به شرایط محیطی،متفاوت می باشد،همین مساله باعث شده تاتقسیم بندی های گوناگونی برای انهابیان شود.درزیربه تعدادی ازاین دسته بندی ها اشاره شده است: - 2000، - Cater والن اسمیت،6نوع توریسم رادرطبقه بندی خود ازتوریسم آورده است که عبارتنداز:
-1توریسم قومی،نوعی توریسم است که گردشگربانیت مشاهده وآشنایی باسبک زندگی افراد بومی واقوام محلی،اقدام به سفرمی کند.
-2توریسم هنری،نیت توریست ازنوع گردش،آشنایی باهنرهای ملل ومردم نقاط دیگراست.
-3توریسم طبیعت گرا،تاکیدبرجاذبه های طبیعی ومحیطی دارد.
-4توریسم تاریخی،گردشگری بانیت بازدیدازمساجدواثارباستانی و..دارد.
-5توریسم تفریحی وورزشی،گردشگر توجه خود رابه شرکت درفعالیت ورزشی وتفریحی ازقبیل اسب سواری،پیاده روی و...می کند.
-6توریسم کاری یاحرفه ای ،مقصود اصلی ازنوع توریسم ،شرکت درکنفرانس ها وجلسات کاری است. چاک.وای.گی نیز درتقسیم دیگری توریسم رابه 8دسته تقسیم می کند - 2000، : - Caterمسافرت به قصدتماشا«توریسم آموزشی سفرهای حادثه جویی «توریسم روستایی «سفردرمان «سفرتجارتی«سفرهای عصرنوین
مفهوم ژئوتوریسم
ژئوتوریسم یکی ازانواع گردشگری است که شباهت زیادی بااکوتوریسم دارد وازدوکلمه ژئوبه معنای زمین وتوریسم تشکیل شده است. این شاخه از توریسم بازمین شناسی ،جغرافیای طبیعی - به ویژه ژئومورفولوژی - ودیگر شاخه های علوم طبیعی پیوند خورده است. - ذوالفقاوی،29، - 1389 ژئوتوریسم یا گردشگری زمین شناسی یکی از رشته های گردشگری وابسته به طبیعت گردی است که به معرفی پدیده های زمین شناسی به گردشگران باحفظ هویت مکانی انها می پردازد.دیدن انواع پدیدهای زمین شناسی مانند بازدید ازگسل ها، غارنوردی ودیدن پدیده های استالاگمیتی واستالاکتیتی ازدیدگاه زمین شناسی ،مشاهده چین خوردگی ها و.......قسمتی ازفعالیت های مربوط به ژیوتوریسم راتشکیل می دهند.
ژئوتوریسم ایران کشور ایران باطبیعت گسترده وبی نظیر،اقلیم متنوع وویژگی های زمین شناسی گوناگون وتنوع زیست محیطی فرهنگی با هویت ویژه می تواند از پدیده های جغرافیایی در سراسر کشور مانند غارها ،تنگه ها، دره ها گل فشان ها، سواحل صخره ای وسنگی معادن باستانی کویرها ومناطق فسیلی وغیره به عنوان منابع میراث زمین شناختی درقالب ژئو پارک های متعدد درراستای توسعه توریسم مورد استفاده قرار دهد.
مفهوم غار غارها حفرههایی هستند که به طور معمول بر اثر حل شدن سنگها با آب و ذوب شدن یخها ایجاد میشوند. بزرگترین و شگفتانگیزترین غارها در سنگهای آهکی بوجود آمدهاند .هر گونه گذرگاه یا راه زیرزمینی که بر اثر جریان آبهای اسیدی و نفوذ آنها در سنگهای آهکی به وجود میآید، غار نامیده میشود. این آبها در سنگها نفوذ میکنند و گاهی وقتها شبکهای از حفرههای بزرگ زیرزمینی را به وجود میآورند. انواع غارها غارها به 2 نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می شود .
-1 غارهای طبیعی: غارهای طبیعی در اثر عوامل مختلفی چون نفوذ آب در طبقات آهکی، وقوع زمین لرزه یا چین خوردگی زمین، اثر آبشارها و امواج دریا، وجود آتشفشان یا گدازه های حاصل از آن به وجود می آید.
-2 غارهای مصنوعی:غارهای مصنوعی توسط انسان بصورت حفره هایی دردل صخره ها بوجود آمده است. غارهای جهان غاریکی اززیبایی های طبیعت است که دردل کوه ها ویا درلایه های زیرین زمین وجود دارند. می توان گفت تمامی غارهای دنیا به نوعی زیبایی های خاص خود را دارند.غارهای مختلف وزیادی دردنیا هستند که سالانه انسان های فراوانی رابه خود جذب می کنند این غارها می توانندپر از یخ ویاسنگ های زیبا باشند.برای مثال می توان جدول شماره - 1 - چگونگی وضعیت غارهای استان مرکزی ازغارقندیل هادرجزیره برمودا،غارمیرادرپرتغال ،غاربلماردرکوبا،غار ناهوتل درمکزیک،غارجیتادرشمال بیروت،غارموگاوو درچین ،غارشگفتی ها درشهر سویااسپانیا،غار محسوردربرزیل که ازنظرجهان شهرت بسیاری زیادی دارند نام برد - خبرگزاری باشگاه خبرنگاران
غارهای ایران
.غار اولین جایگاه امن وپناهگاه انسانها ومحل زندگی بوده.اما جذابیت دیدنی زیادی دارد.به ویژه غارهای کارستی درایران که مناظر بدیع استالاکتیت واستالاگمیت ،وجود تنوع رنگ مناظر بسیار زیبایی را می سازد.غارهای ایران سرمایه ملی این سرزمین ومحلی برای جذب گردشگروکسب درامد ند.غارهای ایران ظرف میلیون ها سال تکوین وتکامل به ما رسیده اند و باید برای هزاران سال دیگر دراختیار نسل های اینده این مرز وبوم قرار گیرد درنقاط مختلف ایران غارهای دیدنی زیادی وجود دارد.
ویژگی های منطقه مورد مطالعه استان مرکزی تقریبا در مرکز ایران قرار دارد. این استان از شمال به استان های تهران و قزوین، از غرب به استان همدان، از جنوب به استان های لرستان و اصفهان و از شرق به استان های تهران، قم و اصفهان محدود است. این استان مساحتی معادل 29128 کیلومتر مربع دارا می باشد. مرکز این استان شهر اراک است. شهرهای مهم این استان عبارتند از خمین، ساوه، محلات، دلیجان، تفرش، شازند، فراهان، آشتیان و اراک. این استان از 12 شهرستان، 23 بخش، 33 شهر، 66 دهستان و 1491 روستا تشکیل شده است
غارهای استان مرکزی
غارها در استان مرکزی در نقاط مختلف پراکنده شده و با توجه به اینکه این استان یک بخش از فلات مرکزی ایران محسوب شده و بین رشته کوه البرز و زاگرس و مجاورت کویر مرکزی ایران قرار دارد بخش بزرگی از آن - حدود 75 درصد - کوهستان و مابقی دشت بوده و در دل این کوهستانها غارهای دیدنی و شگرفی جای گرفته است.
نام غار آدرس غار
1 غار کیخسرو در فاصله 35 کیلومتری جنوب غرب شهر اراک
2 غارقلعه جوق این غار در نزدیکی روستای چهرقان
3 غار گدارچشمه این غار در کوه ارده و در جنوب نیم ور واقع شده است
4 غارسوله خونزا در جنوب شهرستان اراک و در نزدیکی روستای شمس آباد
5 غار باباجابر - باباجاور - این غار نیز در نزدیکی غار یکه چاه قرار دارد
6 غارچال نخجیر دلیجان
7 غار یکه چاه این غاردرکوه های جنوب شرقی محلات
8 غارسفید خانی در جنوب غربی اراک
9 غار آسیلی نزدیک روستای امان آباد است
10 غار سرچشمه این غار در شمال محلات
11 غار کوه ساوه - شاپسند - این غار در شمال غربی شهرستان و بالاتر از مقبره اشموئیل پیغمبر واقع گردیده است
12 غار شاه بلبل این غار در کوه های شرقی شهرستان محلات - بین خورهه و دلیجان - واقع شده است
13 غار هیزج در غرب استان مرکزی و شمال غربی اراک در شهرستان کمیجان و روستای هیزج غار بزرگی در دامنه شمال غربی کوه قوزی قشلاق قرار دارد
