بخشی از مقاله
کاربرد GIS در امدادرساني تصادفات جاده اي
چکيده :
يکي ازخطراتي که امروزه در سراسر جهان جان انسانها را تهديد ي کند و موجب آسيب ها و خسارات غير قابل جبرانـي مـي شـود، تصادفات جاده اي است .لذا مديريت بحران تصادفات جاد اي امري ضروري به نظر مي رسد. مديريت سوانح جـاد اي بـه منظـور کـسب آگاهي زود هنگام پيرامون تصادفات رخ داده در شبکه راه ها به کار برده ميشود که از مزيت هاي عمد آن ، فراهم کردن امکان پاسخ گويي وعکس العمل سريع به شرايط و اتفاقات مختلف ، بطوري که اقدامات اثر بخش ولازم ، در سريع ترين زمان ممکن صورت پـذيرد. از آنجـا که سيستم اطلاعات جغرافيايي(GIS (١) سيستمي مديريتي است و اکثر داده هاي مرتبط با سوانح جاده اي مکاني م ي باشـد علـم سيـستم اطلاعات جغرافيايي مي تواند به شکل سيستمي موثر و کارا در مدي يت سـوانح جـاده اي اسـتفاده شـود. اسـتفاده از قابليـت هـاي GIS و بکارگيري (GPS) (٢) و(AVL) (٣) مي تواند در زمينه مدي يت بحران تصادفات جاده اي مسمره ثمـر باشـد. AVL بـه همـراه GPS امکان نمايش Online وسايل امداد ر روي نقشه فراهم کرده و قابلیت هاي GIS نيز سبب يجاد بستري مناسب جهت مديريت سـوانح جاده اي مي شود.
بررسي وضعیت خدمات رساني مراکز امداد جاده اي موجود و احداث مراکز امداد جد د (مکان يابي آنها) درصورت نياز، اتوماسيون نمودن امر امدادرساني به منظورکاهش زمان امدادرساني به سانحه ديدگان وکاهش تلفات انـساني در سـوانح جـاده اي وتعيـين مختـصات محل حادثه جزء اهدف مهم اين مقاله ميباشد.
واژگان کليدي : آمبولانس - اورژانس - سانحه - يستم اطلاعات جغرافيايي- محل حادثه - مـديريت بحـران - مراکـز امـداد- مکـان يابي - نقاط حادثه خزي - سيستم AVL .
١ـ مقدمه :
کشورما ايران داراي يکي از بالاترين نرخ هاي تصادفات جاده اي در ين کشو هـاي جهـان اسـت . بـه منظـور کاهش ين امر برسي وتحليل تصادفات مورد توجه دست انـدرکاران مـيباشـد. در اختي ار بـودن اطلاعـات مکـاني تصادفات و تلفيق ين اطلاعات با اطلاعات پايگاه اطلاعات راهها ، همچون نوع رويه راهها ، يب طـولي وعرضـي جاده ها، علائم راهنمايي و رانندگي چراغ هاي روشنايي، عرض مسير و غيره در جهت آناليز وتح يل سـوانح جـاده اي کمک شايان توجهي خواهد داشت . بحث مهم يگري که در مقاله به آن پرداخته مي شود برسي وضعيت موجـود پايگاه هاي امدا رسان ، نحوه خدمات رساني، امکانات ، تجهيزات و يروي انساني آنها ميباشـد. امـروزه بـا توجـه بـه وجود ٢٠٠٠ پ يگاه امداد در سطح کشور و حجم وسيع اطلاعات آنها،مديريت اطلاعات امري کاملأ ضروري است .
استفاده ازGIS در بخش پايگاه هاي امداد مي تواندکمک ش ياني به نحوه امدادرساني نماي د، ازآن جهـت مـي تـوان از قابليت هاي GIS در زمينه هاي انواع Query مکاني وتوصيفي، مکان يابي پايگاه ها، استفاده از نقـشه هـاي ديجيتـالي راهها، نحوه قرار گيري پايگاه هاي امداد نسبت به هم از طريـق مـشاهد ي view کلـي، فواصـل پايگـاه هـا ا هـم بـا ايجاد Geodatabase و... استفاده نمود. با رشد وگسترش روز افزون شهرها وافزايش تعـداد وسـايل نقليـه درآن ودر نتيجه حجم بالاي تعداد تصادفات ، مديران درصدد برآمدند تـا ازراههـاي جديـدي جهـت نظـارت وکنتـرل سي ستم امدادرساني در مديريت بحران استفاده نمايند. يکي از ابزارهايي که به تازگي رواج زيادي يافتـه اسـت ، سـامانه مکـان نماي خودکار وسايل نقليه يا AVL است .
به طورکلي مديريت واحدهاي سيار توسط AVL به دوگونه همزمان (Online) وغ رهمزمان (Offline) امکانپذيرمي باشد.که هر يک با توجه به امکانات و قابليتها خاص خود در جاهاي مختلف کاربردهاي متفاوتي خواهد داشت . که در اين تحقيق براي مديريت بحران سوانح جاده اي نوع Online سيستم AVL به کارگرفته مي شود.
مزايا و امکانات استفاده از سيستم مديريت واحدهاي سيار عبارتند از:
١ـ توانايي تعين موقعيت مکاني وسيله نقليه .
٢ـ توانايي ارتباط ميان وسيله نقليه و مرکز کنترل (ايستگاه مبنا).
٣ ـ توانايي ارسال موقعيت وسيله نقليه به مرکز کنترل .
٤ ـ مديريت ارتباطات در شبکه ارتباطي .
٥ ـ گزارش وضعيت از تمامي واحد هاي سيار.
٦ ـ نمايش واحدهاي سيار بر روي يک نقشه رايانه اي در هر لحظه .
٧ ـ ذخيره اطلاعات دريافتي جهت تجزيه و تحليل در مراحل بعدي .
٢ـ ضرورت و شناخت مسأله :
با وجود مشکلات متعددي که مراکز امداد و امدادگران در زمينه امدادرساني بـا آن مواجـه هـستند وهمچنـين معضلاتي که فرد سانحه ديده در هنگام بروز حادثه با آن روبروست ايجاد سيستم اتوماسيون امدادرساني بـه منظـور رفع اين مشکلات و معضلات امري کاملاً ضروري مي باشد. از طرفي از آنجا که مرگ وزندگي مجروحان سـوانح در گرو ثانيه ها است ، اجراي سيستم اتوماسيون ، که منجر ب کاهش زمان امدادرساني ميشود، نجـات جـان انـسانه را در پي خواهد داشت . اگربخواهيم بطور موردي به وضعيت خدمات رساني ومشکلات فعلـي يکـي ا مراکـز امـداد ماننـد اورژانس بپردازيم ، مي توان به اختصار موارد زيررا اشاره کرد:
١– نبود GPS در آمبولانس .
٢– نبود مکان يابي علمي در مسيرجاده اي.
٣– نبود پ يگاه امداد به تعداد استاندارد( در جاده هاي مواصلاتي حضور کمتر از١٠ دقيقه ).
٤ – نداشتن مدي يت واحد در صحنه حادثه .
٥ – نداشتن مدي يت اطلاعاتي در محور مذکور.
٦ – نبود ان يزه کافي در پرسنل ارگانها.
٧– عدم آگاهي و اطلاع رساني عمومي .
٨– عدم پرسنل کافي در خصوص امدادرساني .
٩ – نداشتن سيستم اتوماسيون .
١٠– عدم تخصيص منابع کافي به ارگانها.
مشکلات امدادگران در هنگام امدادرساني به افراد مجروح عبارتند از:
١– چه مدتي از زمان حادثه گذشته است ؟
٢– نداشتن اطلاعات کافي پيرامون جزئيات سانحه ؟
٣– به چه امدادگران ديگري نياز است ؟
٤– به چه تجهيزات و امکانات خدماتي نياز است ؟
٥– نداشتن موقعيت دقيق حادثه .
مشکلات افراد سانحه ديده درهنگام بروز حادثه :
١– عدم تسلط بر اعصاب خود، که اين امر باعث ايجاد استرس مي شود؟
٢– چگونه و با چه وسيله اي با امدادگران ارتباط برقرار سازد؟
٣– چطور موقعيت دقيق تصادف را به امدادگران اطلاع دهد؟
با اجراي سيستم اتوماسيون ، امدادرسان ، به قابليت هايي نظير: ارسال مختصات محل حادثه بـه مرکـز کنتـرل ، تعيين نزديکترين وسايل امداد به محل حادثه ، ارسال پيام نوشتاري مبني بر خدمات رساني بـه مجـروحين و انتخـاب مسير بهينه جهت رسيدن وسايل امداد به محل حادثه و ... رسيد ، که نه تنها معضلات بالا را رفع مي نمايد بلکه نيـاز هاي جديد امدادرساني پيشرفته را نيز پاسخگو مي باشد.
٣ـ سيستم AVL :
سيستم AVL امکان کنترل و تحت نظر قرار دادن مستمر خودروها را فراهم ميکند. اين سيستم مستلزم نصب دستگاههاي ارتباطي (GSM) و موقعيت ياب (GPS)، رايانه پردازشگر نرم افزارAVL و بخش مدي يتي که در مرکـز اعزام يا مرکز کنترل مستقر است ، ميباشد. بيشتر کاربران اين سيستم معمـولا سـازمانهاي نظـامي و انتظـامي ، بانکهـا (جهت کنترل خودروهاي حمل پول )، شرکت هاي حمل و نقل ، شرکت هاي پخـش ، مراکـز امـداد، اورژانـس ، آتـش نشاني ، سيستم هاي حمل و نقل عمومي (شرکت واحد، تاکسيراني و ...)، ترابري سازمانها، شـرکت هـاي نفـت وگـاز وپتروشيمي و ... مي باشد. اين يستم به دو گونه مي باشد:
٣-١- سامانه مکان نماي خودکار همزمان (On line):
يک سيستم کاملأ پيشرفته است که براي نمايش همزمان موقعيت وسيله نقليه وارسال اطلاعات حرکت (سرعت خودرو، مختصات جغرافيائي ، ارتفاع ، زمان و ...) به دفترمرکزي استفاده مي شود با نصب اين تجهيزات روي خودروها و کامپيوتر دفتر مرکزي مديران قادر خواهند بود در هر لحظه از موقعيت خودروها آگاه شوند و به کمک نرم افزار مربوطه حرکت خودرو را با دقت هاي مختلف بر روي نقشه هاي جهاني ، کشوري ، استاني ويا حتي محلي مشاهده نمايند. علاوه بر نمايش حرکت خودرو، اطلاعات لحظه اي حرکت خودرو نيز قابل دسترسي مي باشد.
يکي از مهمترين توانمنديهاي سيستم AVL همزمان (Online)، امکان برقراري ارتباط دوطرفه بين مرکز وخودرو مي - باشد. به کمک اين سيستم مي توان براي کليه خودروهاي تحت پوشش پيام متني Text ارسال نمود و يا برعکس هريک از خودروها مي توانند پيام هاي از پيش تعيين شده را براي مرکز ارسال نمايند.
اين سامانه در حالت کلي شامل سه بخش است :
١ـ بخش گيرنده اطلاعات GPS
٢ـ بخش فرستنده وگيرنده اطلاعات رابط ميان خودرو و مرکز
٣ـ صفحه نمايش براي نشان دادن اطلاعات دريافتي
همگي اين سه بخش در يک سامانه بصورت کلي تعبيه شده است . درصورت استفاده ازسامانه Online ادارات يا سازمانهاي استفاده کننده بايستي داراي بستر مخابراتي لازم جهت برقراري ارتباط ما بين مرکز وخودرو باشند. اين سيستم مخابراتي مي تواند شبکه راديوئي (بي سيم ) موجود در ادارات باشد. در صورتي که سازمان يا اداره اي فاقد بستر مخابراتي بي سيم باشد، مي توان از شبکه GSM (موبايل ) ايران براي حل اين مسئله استفاده کرد.
٣-٢- نرم افزار ج ياب :
در مرکز کنترل به منظور نظارت مستمرروي خودروها ميبايست موقعيت خودرو روي نقشه نمايش داده شود.
با به کارگيري نرم افزارجاياب اين هدف تحقق مي يابد.اين نرم افزار داراي قابليت هايي به شرح زير است :
١– امکان بازسازي مسير طي شده بر روي نقشه هاي مختلف .
٢– امکان (zoom) روي نقشه .
٣– امکان فراخواني هر يک از خودروهاي تحت پوشش بوسيله وارد کردن شماره ID مربوطه .
٤ – امکان تعريف متحرک بر اساس مشخصات فردي راننده و يا مشخصات خودرو.
٥ – دسترسي به اطلاعات حرکت خودرو به صورت فايل (Text) .
٦ – امکان ارسال پيام براي متحرک در حالت (On line).
٧– امکان تعريف پيام اضطراري براي متحرک .
٨– امکان جستجو و فراخواني بر اساس تاريخ ، ساعت ، ارتفاع ، سرعت و ساير مشخصات متحرک .
٤ـ تعيين نقاط حادثه يز کشور:
اين امر به سه روش امکان پذير است :
الف -روش اول : براي مختصاتيکردن نقاط جاده اي و نم يش آنها روي نقشه نقاطي به فواصل يک کيلومتراز هم روي محور جاده ها ايجاد کرده وجدول توصيفي راهنمايي و رانندگي درزمينه تصادفات جـاده اي کـه شـامل اطلاعـاتي همچون جراحات ، فوت ، خسارات و... برحسب کيلومتراژ (فاصله از مبدأ) مي باشد، را بـه آن Link مـي کنـيم ؛ و بـراي تعيين نقاط حادثه خيز محور Query با توجه به فيلد جراحات گرفته مي شود. نمونه اي ازجدول توصيفي راهنمـايي و
رانندگي در اينجا آورده شده است :
ب - روش دو : در صورتي که بخوا يم به طور علمي و دقيق کار کنيم ؛ بايستي پليس راه هنگام رسيدن به محـل حادثه با بردن يک GPS دستي موق يت محل حادثه را تعيين نمايد، آنگاه جداول توصيفي راهنمايي و راننـدگي عـلاوه بر کيلومتراژوفيلدهاي ديگر توسط مختصات نيز پر مي شود. وبراي تعيين نقاط حادثه خيز مانند روش قبل عمل مي کنيم .
ج - روش سوم : با توجه به جدول توصيفي راهنمـ يي و راننـدگي در زمينـه تـصادفات جـاده اي ، جـدولي شـامل کيلومتراژهايي به فواصل ١کيلومتر از هم و شامل فيلدهايي در مورد تعداد تصادفات ، جراحـات و خـسارات و... ايجـاد مي کنيم . سپس براي مختصاتيکردن نقاط جاده اي و نمايش آنها روي نقشه ، خودرويي مجهز به GPS دسـتي بـه مـدل ETREX_GARMIN در سرتاسر مسير يکبار حرکت کرده و مختصات مقاطع باتوجه بـه فاصـله از مبـدأ بـه صـورت OFFLINE بدست ميآيد. در نهايت با داشتن مختصات مقـاطع و دادن وزن بيـشتر بـه يلـد جراحـات و محاسـبات آماري، مقاطع حادثه خيز مشخص مي شود.
