بخشی از مقاله

گردشگري شهري و نظريه هاي مرتبط
چکيده
امروزه براي ايجاد توسعه همه جانبه و پايدار خصوصا در زمينه توسعه پايدار شهري و همچنين جايگزيني منابع جديد کسب درآمد به جاي منابع نفتي، نيازمند استفاده از تمامي توان ها و قابليت هاي يک سرزمين به صورت سيستماتيک مي باشيم . ازجمله اقداماتي که در کشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه براي تحقق اين منظور پيشنهاد مي شود، کاستن از فشارهاي اقتصادي و اجتماعي و خطرات زيست محيطي و نيز اجراي برنامه هاي توسعه توريسم وگردشگري در سطوح محلي ، ملي و بين المللي است . توسعه پايدار شهري، توسعه اي همه جانبه و ناظر بر ابعاد مختلف است و مفهوم پايداري در کلان شهرها حول محورهاي متعدد قابل بررسي است . توريسم پايدار توريسمي است که قادر به پاسخگويي نيازهاي نسل حاضر باشد بدون اينکه از ظرفيتهاي مربوط به نسلهاي آينده براي پاسخگويي به نيازهاي خود بکاهد. امروزه صنعت توريسم به عنوان صنعتي پويا و با ويژگيهاي توسعه مدارانه است که بخش مهمي از فعاليتهاي اقتصادي و توليدي کشورهاي توسعه يافته و درحال توسعه را به خود اختصاص داده است . در همين چهارچوب اين مقاله با هدف توريسم شهري نقش آن در توسعه پايدار شهري با استفاده از روش توصيفي- تحليلي و مطالعات کتابخانه اي تهيه شده است در نهايت با پرداختن به ، انواع توريسم ، تعريف توسعه پايدار و انواع توسعه و توسعه پايدار شهري، رابطه توريسم شهري و توسعه پايدار به اين نتيجه رسيدهايم که توريسم شهري يکي از اساسي ترين اقدامات و برنامه ها در جهت توسعه پايدارشهري است و برنامه ريزي در جهت اين امر يکي از الزامات در کشور ما با توجه به تنوع آب و هوايي، تاريخي، فرهنگي، قومي و مذهبي مي باشد.
کلمات کليدي: گردشگري، شهري مديريت ، شهري زيرساخت

مقدمه
امروزه صنعت گردشگري به اندازه اي در توسعه اقتصادي- اجتماعي کشورها اهميت دارد که اقتصاد دانان آن را صادرات نامرئي نام اين صنعت به عنوان يکي از منابع درآمد و ايجاد اشتغال در سطح ملي و منطقه اي مي تواند : نهاده اند (محسني:١٥٠، ١٣٨٨)
رهيافتي براي توسعه اقتصادي در قلمرو ملي باشد. گردشگري به خصوص در زماني که سود فعاليت هاي ديگر بخش هاي اقتصادي در حال کاهش باشد، جايگزين مناسبي براي آنها و راهبردي براي توسعه است . بر اين مبنا دليل اصلي توسعه گردشگري غلبه بر پايين بودن سطح درآمد و ارائه فرصت هاي جديد شغلي و تحولات اجتماعي در جامعه است و مي تواند اميد هايي را براي کاهش فقر بخصوص در نواحي که به نوعي دچار رکود اقتصادي شده اند، فراهم آورد (پاپلي يزدي و سقايي،٨٢:١٣٨٦) گردشگري شهري جنبه اي نسبتا جديد از مطالعات گردشگري است ( موحد، ١٣٧)
شهرها به عنوان يکي از پربيننده ترين مقاصد گردشگري جهان به شمار مي آيند که هر ساله پذيراي ميليون ها نفر گردشگرند فراواني گردشگري شهري اکنون به فعاليتي مهم بدل گشته است که جريان کارها، اقدام هاي اجتماعي و تغييرات فضايي فضايي ويژه در کشورهاي اروپايي شکل مي دهد( کازس، ١٣٨٢:١٠) به را در جريان گردشگري، شهرهايي مورد توجه گردشگران قرار مي گيرند که چند جاذبه يا لااقل يکي از آنها را همچون وجود زيارتگاه، آثار علمي، فرهنگي و تاريخي، طبيعت زيبا و متنوع، امکانات تفريحي و اقامتي، تسهيلات ارتباطي و وجود بازارهاي متنوع خريد و فروش دارا باشند. با اين وجود گردشگري را نمي توان تنها در وجود جاذبه ها خلاصه نمود، به گونه اي که به عنوان يک محصول حاصل در هم تنيدگي عوامل مختلفي مي باشد که هريک در جريان گردشگري تاثيرات بسزايي دارند. علاوه بر آن شناخت گردشگري نيز در زمينه گردشگري شهري داراي اهميت است . شناخت گردشگري در رابطه با ماهيت و الگوي فضا مندي آن کمک مي کند تا در تطبيق پذيري، جريان گردشگري با مکان مندي محلي روند رو به توسعه پايدار را بپيمايد (سقايي٢٣:،١٣٨٥)
نخستين شرط موفقيت هر شهر در توسعه گردشگري شهري، وجود زير ساخت هاي مناسب شهري و مديريت عاقلانه در عرصه هاي سياسي، فرهنگي و اجتماعي است . شهر نياز به مديريت آگاه، سازش پذير با معيارهاي جهاني و باخبر از سازوکار و ويژگي هاي سياسي، فرهنگي و اجتماعي است . شهر نياز به مديريت آگاه، سازش پذير با معيارهاي جهاني و باخبر از سازوکار و ويژگي هاي روحي و خلقي گردشگران و خواسته هاي آن دارد، علاوه بر اين تنسيق و آمايش جاذبه هاي شهر و ايجاد نسهيلات و امکاناتي که دسترسي به جاذبه ها را بيش از پيش مي سازد، در کنار بهداشتي بودن شرايط زندگي در مهمان سراها، رستوران ها، معابر: عمومي و نيز پاکي هوا از ديگر شرايط لازم براي موفقيت شهرها در عرصه گردشگري شهري محسوب مي شود(شيخ کاظم ، ٣٦٤:١٣٨٤)
بطور کلي توسعه شهري زماني مي تواند در جهت پايداري قرار گيرد که بتواند راهکارهايي مشخص را براي تامين مطلوب نيازهاي خدماتي ساکنان ارا ئه نمايد (٢٠٠٥ Varaz Moradie Masihi,) در سال هاي کنوني، توسعه پايدار به عنوان روشي تازه مطرح است که جوامع مي توانند بدان وسيله درباره سطح زندگي، عدالت در واقع انديشه توسعه پايدار بر اين اساس شکل گرفت , اجتماعي و حفظ منافع بينديشند(٢٠٠٠ English Tourist Board) که رشد اقتصادي و توسعه اجتماعي به گونه اي صورت گيرد که سرمايه هاي زيست محيطي و منابع توسعه را براي نسل هاي بعد دچار نقصان نسازد.
در اواخر دهه ١٩٩٠ مشخص شد که براي شناسايي بهتر توسعه پايدار لازم است مباحث اقتصادي، اجتماعي، سياسي و زيست محيطي به طور همزمان مورد توجه قرار گيرند. گردشگري پايدار به مفهوم اهداف پايدار که ضرورت شناخت بر آينده توليدات گردشگري را ملزم مي کند مي باشد به عبارت ديگر گردشگري پايدار مي بايد اهداف کارا و موثر را منتقل کند (اتخاد تصميمات راهبردي و اجرايي کردن آنها) و برخورد دقيق و استادانه و امکان پذير با فرآيند توسعه گردشگري و ضمانت تکميلي اهداف مورد نظر را داشته باشد.، به طور کلي سياست هاي موثر در گردشگري پايدار شهري به شرح زير مي باشد:
١) ارتقاي توسعه محلي و اصلاح کيفيت زندگي جامعه ميزبان
٢) ترويج ويژگي هاي فرهنگي، محلي و تاريخي
٣) هماهنگي بين نيازهاي کيفيت تجارب گردشگري و کيفيت زندگي ساکنان
٤) حفظ کيفيت محيط زيست که هم جامعه ميزبان و هم گردشگران به آن وابسته هستند.(سرور و بلواري زاده دشتستاني، (1386: 458
گردشگري پايدار در سطح شهرها مي تواند سطح زندگي و رفاه عمومي مردم را بالا ببرد و به عنوان منبع پايدار اقتصادي با گردشگري مالي بالا ظاهر شود واين بدان معناست که بخش اقتصاد گردشگري شهري داراي منافعي براي عموم جامعه بوده و اقتصادي، اجتماعي و کالبدي است .
نتيجه ، بافت کالبدي فضايي شهرها به اين شيوه تحت تأثير گردشگري قرار خواهد گرفت من جمله تأثيرات فضايي تاثيرات فضايي تأثيراتي است که گردشگري بر بافت کالبدي شهرها بر جاي مي گذارد . تغييرات فضايي بخش هاي مختلف شهرها ازجمله شبکۀ خيابان ها، بافت هاي مسکوني و ساير بخش هاي تشکيل دهندة شهر را دربرمي گيرند .گردشگري مي تواند با ايجاد تغيير در مؤلفه هاي مختلفي ما نند اقتصادي، جمعيت و فرهنگ و خصوصيات ديگر اجتماعي، در تغييرات فضايي شهرها مؤثر باشد . ( حاجي نژاد، و همکاران: ١٣٨٨)
است اين عناصر شاخص مي توانند نقش مهمي در روند توسعه شهري خرم آباد داشته باشند. اما آنچه امروزه نمايان گرديده پيشي -٢ گردشگري و توسعه پايدار شهري( مباني نظري) توسعه پايدارشهري داراي ابعاد گسترده و پيچيده است .
تکيه بر يک عامل منفرد شکل دهي به آن اقدامي سنجيده و آگاهانه محسوب نمي گردد. بهترين عاملهاي که بايد در تکوين اين پديده شهر سازي مورد توجه قرار گيردعبارتنداز: عوامل اقتصادي، اين ابعاد داراي ساختاري مشخص و نظامي سلسله مراتبي : زيست محيطي، اجتماعي و کالبدي (معصومي اشکوري، ١٣٧٩:١٣٨ ).
بنابراين توسعه پايدار تنها مبتني بر سياست زيست محيطي نيست و مسائل اقتصادي، اجتماعي و کالبدي اين امر محقق نخواهد شد امروزه در اقتصاد جهاني بخش خدمات و صنعت گردشگري مولفه اصلي توسعه محسوب مي شود و در اين ميان گردشگري و ابعاد تاثير گذار آن بر رشد و توسعه بنيان هاي اقتصادي و فرهنگي شهرها امري مهم و تعيين کننده محسوب مي شود.
يکي از انواع پرطرفدار گردشگري، گردشگري شهري است . به نظر کارشناسان امور گردشگري در تمام دنيا، گردشگري ابتدا با توريسم شهري شروع شده و توسعه پيدا کرده است ، چرا که بالاترين مرحله بلوغ يک فرهنگ در شهر و بعبارتي در فضاهاي شهري به وقوع مي پيوندد. نقش کارکردي فضاهاي شهري به عنوان محل فعاليت هاي عمومي و در کلي ترين تعبير به عنوان بازتاب کالبدي عرصه عمومي در شهرهاي کنوني آنها را براي ايجاد مناسبات چهره به چهره، تجربه مشترک فضا، رابطه انساني با کالبد شهري و برگزاري فعاليت هاي جمعي و عمومي و البته گذران اوقات فراغت و تفريح مناسب و کارآمد مي سازد( انوري آريا و نساجي١٣٨٦)
در رويکردهاي جديد به گردشگري شهري سعي بر آن است تا براي کاهش آثار منفي فعاليت هاي گردشگران و نيز دست يابي به توسعه پايدار شهري، ضمن توسعه زير ساخت هاي مختلف خدماتي، رفاهي، ارتباطي و پيوند عملکردي بين کانو نهاي شهري و حوزه هاي طبيعي واقع در مجاورت شهر وجود آيد تا از اين رهگذر توسعه پايدار گردشگري شهري محقق گردد( نوري کرماني١٤٠ : همکاران ١٣٨٨)
در کشور هاي در حال توسعه براي دستيابي به محيط زيست پايدار شهري ، لازم است که شهر ها در زمينه حل مشکلات ساختاري نظير کاهش فقر ، ايجاد تغييرات اجتماعي و نهادي ، توسعه زير ساخت ها و خدمات ، کنترل آلودگي و مديريت اکوسيستم ها ، اقدام نمايند . در واقع اگر اين شهر ها بخواهند امکانات رفاهي ساکنين خود را بهبود بخشند ، بايد پايدار بوده و عملکرد مناسبي داشته باشند . مهمترين نکته براي دستيابي به پايداري قابل زيست بودن و ارائه کيفيت مناسب زندگي و فرصت هاي عادلانه به تمام شهروندان (حتي فقير ترين آنها) است . در عين حال اين شهر ها بايد قابل رقابت با شهر هاي ديگر بوده ، به درستي اداره و مديريت شوند و از پايداري مالي برخوردار باشند.
بنابر اين مسأله اين نيست که تنها به حفاظت از محيط زيست اهميت داده شود بلکه تلاش اين است که محيط زيست حفظ شود.
سه اصل اساسي پايداري عبارتند از:
پايداري زيست محيطي، بدين معني که توسعه با حفظ فرآيندهاي زيست محيطي، بيولوژيک و منابع ذيربط سازگار است .
پايداري عوامل فرهنگي و اجتماعي، بدين معني که توسعه موجب افزايش کنترل انسان بر زندگي خود مي شود و توسعه با عوامل فرهنگي و ارزشي که در اين راه تحت تاثير قرار مي گيرند، منافات ندارد و موجب تقويت هويت جامعه مي گردد. پايداري اقتصادي، بدان معني است که توسعه از نظر اقتصادي با رانداماني بالا انجام شد، به گونه اي که نظارت و کنترل لازم برمنابع اعمال مي شود و مي توان آن را براي نسل هاي آينده حفظ کرد.
يکي از فضاهاي که در کشورهاي مختلف مورد بازديد گردشگران قرار مي گيرد، فضاي شهري است . تاثير گردشگري بر شهرها و ساختار شهري به حدي است که امروزه فصل نويني در گردشگري به نام گردشگري شهري گشوده شده است .
گردشگري موجب نوسازي شهرها، ايجاد تاسيسات مورد نياز گردشگران، مهمانسراها، اماکن تفريحي و ايجاد تجهيزات ميشود و درآمد و ساختار شهري به حدي است که امروزه فصل نويني در گردشگري به نام گردشگري شهري گشوده شده است . گردشگري موجب نوسازي شهرها، ايجاد تاسيسات مورد نياز گردشگران، مهمانسراها، اماکن تفريحي و ايجاد تجهيزات ميشود و درآمد موجب نوسازي شهرها، ايجاد تاسيسات مورد نياز گردشگران، مهمانسراها، اماکن تفريحي و ايجاد تجهيزات ميشود و درآمد در اينجاست که نقش برنامه ريزي شهري در جهت توسعه ، هنگفتي براي شهرها به ارمغان مي آورد.
زيرساختها و تجهيزات و ارايه تسهيلات به گردشگران در شهر نمود مي يابد. در برنام هريزي شهري مطالعات در اين خصوص بايد صورت گيرد تا علاوه بر ايجاد تسهيلات رفاهي براي گردشگر منافع ميزبان را نيز در نظر گيرد و زمينه را در جهت ايجاد انگيزه براي سفر مجدد در گردشگر ايجاد نمايد. مطالعات در زمينه گردشگري شهري از سابقه چنداني برخوردار نيست و مفهوم جديد آن به خصوص در برنامه ريزي شهري به سال ١٩٩٠ بر مي گردد. تا قبل از اين دهه در برنام هريزي شهري کمتر بدان توجه مي شد، به طوري که آشورث خاطرنشان اما با پيشرفت ، ميکند که حدود ٦٠ سال گردشگري در مدل هاي فضاي شهري ناديده گرفته شده است . (تقوايي ١٣٨٨:٢٠ ) روزافزون علم برنامه ريزي شهري و توسعه جامع اطلاعات شهري و پ ژوهش هاي زيادي که در اين حيطه انجام گرفته و انگيزه اقتصادي و سودآوري بالايي که گردشگري شهري به دنبال دارد متخصصين اين امر و سرمايه گذاران در اين بخش را به تحرک وا داشته تا دراين زمينه به مطالعه و تحقيق پرداخته و سرمايه گذاري بيشتري نمايند. به طور کلي بايد توجه داشت در طرحها و برنامه ريزي هاي شهري و در هرگونه اقدامي در جهت شهر مورد مطالعه ، بايستي امکانات شهر از نظر فيزيکي، اقتصادي و، خواست مردم در رابطه با منطق طرحهاي توسعه مورد توجه واقع شود. (شيعه ٢٠ :١٣٨١)

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید