بخشی از مقاله
چکيده
هدف اصلي پژوهش حاضر مطالعه چگونگي رونق گردشگري با تلفيق گردشگري مذهبي، روستايي و طبيعت گردي در روستاي کوهستاني تتماج شهرستان کاشان بر پايه ي گردشگري مذهبي مي باشد. در اين تحقيق ابتدا به مطالعه ي گردشگري مذهبي پرداخته و با عنايت به اينکه بقعه ي مربوطه در روستا واقع گرديده است پتانسيل موجود به لحاظ به گردشگري روستايي و طبيعت گردي نيز به ترتيب بررسي مي شوند. براي انجام اين پژوهش پيمايشي، ازکتب ، مقالات و منابع اينترنتي متعدد استفاده شده و همچنين به صورت ميداني با حضور در محل ، با مشاهده ي مستقيم و مصاحبه با ساکنان ، گردشگران ، افراد مطلع و متوليان بقعه نسبت به گردآوري اطلاعات اقدام گرديده است و با توجه به اين پژوهش پيشنهاد ها و راهکار هايي جهت رونق گردشگري تلفيقي در اين روستاي بکر و ارزشمند ارائه شده است . با توجه به نتايج حاصل از اين تحقيق ، تلفيق گردشگري مذهبي با ساير انواع گردشگري همچون گردشگري روستايي و طبيعت گردي با توجه به شرايط موجود و اتخاذ رويکردي همه جانبه و سيستمي در اين خصوص ، موجب هم افزايي در رونق و توسعه گردشگري شده است که اين مهم هيچ گاه با بکارگيري رويکرد جزيره اي حاصل نمي شود.
واژگان کليدي: گردشگري زيارتي، گردشگري مذهبي ، گردشگري روستايي، طبيعت گردي، گردشگري ترکيبي، تتماج
١- مقدمه
گردشگري مذهبي و زيارتي يکي از رايج ترين انواع گردشگري در جهان است که سابقه طـولاني داشـته (روجـو١، ٢٠٠٧) و شـامل سفرها و بازديدهايي مي شود که اصلي ترين هدف آن ها تجربه اي مذهبي است و اين جاذبه هاي مذهبي، زيارتگـاه هـا و امـاکن مقدس هر ساله تعداد زيادي از گردشگران مذهبي را به سوي خود جذب ميکنند. نکته قابل توجه در ايـن زمينـه ، ايـن اسـت کـه گردشگري مذهبي تنها شکلي از اشکال گردشگري مي باشد که شرايط آب و هوايي کمتر روي آن اثـر مـي گـذارد (جهـانگير فـيض آبادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠) ولي تلفيق گردشگري مذهبي و سياحتي و حتي تاريخي در اماکن خوش آب و هوايي همچون روسـتاي تتماج مي توانند روند توسعه گردشگري در اين اماکن را با سرعت بيشتري به پيش ببرد. در اين تحقيق براي درک بهتر موقعيت بقعـه ، بازديد از محل انجام شد و پس از مصاحبه با دست اندرکاران بقعه منابع مورد نياز تهيه و بررسي شدند. شناسايي و مستند سازي بقعـه ي امامزادگان محسن ابن امام حسن مجتبي و زيد ابن امام زين العابدين (ع ) روستاي تتماج بـه دليـل اهميـت گردشـگري مـذهبي و زيارتي و ثانيا مستعد بودن بقعه و روستاي تتماج و همچنين تلفيق گردشگري روستايي، مذهبي، زيارتي، فرهنگـي، طبيعـت گـردي و ورزشي براي ارتقاء شاخص هاي گردشگري بقعه و روستاي تتماج مي تواند موثر واقع شود.
٢-بيان مسأله
گردشگري فعاليت هاي مسافرتي افراد و اقامت خارج از محيط دائم زندگي آنها براي بيش از بيست و چهار ساعت و کمتر از يک سـال پياپي براي تفريح ، تجارت و اهداف ديگر است (ضـرغام بروجنـي، ١٣٩١). گردشـگري مـذهبي نقـش عمـدهاي در زنـدگي اجتمـاعي کشورهاي اسلامي ايفا ميکند .گردشگري مذهبي، علاوه بر جنبه هاي اقتصادي و مالي، باعث ارتباط بيشتر با ساير جوامع اسلامي شده و تعامل بين ملل و فرهنگهايي را که نقاط مشترکي دارند، سبب ميشود (جهانگير فيض آبادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠) و در سطح ملـي و شهرستاني هم باعث نشاط اجتماعي و حظ معنوي در بين گردشگران شده که در هياهوي امروزي آرامشي قابل توجه را به گردشـگران مذهبي ارزاني مي کند. هدف اصلي اين تحقيق شناسايي و بررسي بقعه ي امامزادگان محسن ابن امام حسن مجتبـي و زيـد ابـن امـام زين العابدين (ع ) مي باشد. دلايل عمده ي انتخاب اين موضوع و همچنين بقعه ي مذکور، اولا اهميت گردشـگري مـذهبي و زيـارتي و ثانيا مستعد بودن بقعه و روستاي تتماج و نياز به کار تحقيق در ايـن خصـوص مـي باشـد. هـدف ديگـر ايـن تحقيـق ، بررسـي تلفيـق گردشگري روستايي، مذهبي، زيارتي، فرهنگي، طبيعت گردي و ورزشي براي ارتقاء شاخصهاي گردشگري روستاي تتماج نيز مي باشد.
گردشگري مذهبي و زيارتي شامل سفرها و بازديدهايي ميشودکه اصلي ترين هدف آن ها تجربه اي مذهبي اسـت . بـه لحـاظ موقعيـت فرهنگي و مذهبي خاص ايران ، گردشگري مذهبي در ايران جاي رشد و توسعه بسياري دارد .با اين وجود، گردشگري مذهبي در ايران از فقدان يک برنامه راهبردي و آينده نگرانه و نداشتن چشم انداز و نقشه راه رنج مي برد. در شرايطي که رونق صنعت گردشگري ميتواند
موجب پيشرفت اقتصادي، کسب درآمد و همچنين اشتغالزايي در کشـور شـود، بهتـر اسـت ، مسـئولان سـازمان ميـراث فرهنگـي و گردشگري و برنامه ريزان کشور توجه ويژه اي به ظرفيتهاي موجود در بخش زيارتي و مذهبي داشته باشند (جهـانگير فـيض آبـادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠).
در ايران زيارتگاه هاي فراواني وجود دارد که مي تواند مورد توجه گردشگران مذهبي قرار گيرد و همانند تمام مناطق ايران در منطقـه ي کاشان و نطنز هم زيارتگاههاي و مقبره هاي متعددي وجود دارد که اکثر آنها مورد غفلـت و بـي تـوجهي قـرار گرفتـه انـد. يکـي از مهمترين اين زيارتگاه ها که در روستاي تتماج قرار دارد زيارتگاه "امامزادگان محسن ابن امـام حسـن مجتبـي و زيـد ابـن امـام زيـن العابدين (ع )" مي باشد. اين روستا در منطقه اي کوهستاني، مابين شهر کاشان و نظنر قرار دارد و با توجه به وجود منـاطق گردشـگري مناسب در نزديگي آن ، اهميت و مزيت ويژه اي دارد. علاوه بر آن با توجه به اينکه اين روستا از بافت تـاريخي قابـل تـوجهي برخـوردار بوده و آثار تاريخي از جمله کاروانسرا رباط سنگ و امام زادگان کوه سفيد را در نزديک خود دارد و همچنين در منطقه اي کوهستاني و خوش آب و هوا واقع شده است ، بنابراين شرايط ايجاد محيطي چندجانبه براي گردشگري برايمان فراهم است . با اين وجود و با توجه به اهميت اين منطقه هنوز اقدام قابل توجهي براي جذب گردشگر, خصوصا گردشگر مذهبي در اين منطقه انجام نشده است . حتـي هـيچ گونه اطلاعاتي در اينترنت هم در اين خصوص وجود ندارد. بنابراين در اين تحقيق علاوه بر شناخت بيشتر اين امامزادگان سـعي داريـم شرايط خاص اين منطقه را نيز مورد مطالعه قرار دهيم و به اين سوال پاسخ دهيم که امامزادگان به جهت قداسـتي کـه در بـين مـردم دارند مي توانند به توسعه ي گردشگري مذهبي نقش بسزايي داشته باشد.
٣-مباني نظري تحقيق
گردشگري مذهبي و زيارتي
گردشگري، سياحت يا توريسم به طور کلي به عنوان مسافرت تفريحي در نظر گرفته ميشود. هر چند کـه در سـال هـاي اخيـر شـامل هرگونه مسافرتي ميشود که شخص به واسطه آن از محيط کار يا زندگي خود خارج شود (ويکيپديا). صنعت گردشگري يکي از صنايع جذاب و سودآور مي باشد که گردشگري مذهبي و زيارتي يکي از بخش هاي پرطرفدار، خصوصا ا در کشورهاي اسلامي است و بايد بـه بهترين وجه و با تلفيق با ساير انواع گردشگري در مناطقي که اين قابليت را دارا هستند گام هاي براي رونق اين صنعت و به همـراه آن رونق اقتصادي کشور برداشت . جاذبه هاي مذهبي، زيارتگاه ها و اماکن مقدس هر ساله تعداد زيادي از گردشگران مذهبي را بـه سـوي خود جذب ميکنند، تاسيسات اقامتي و پذيرايي اين نوع از گردشگري مانند مسافرخانه هـا و زائرسـراها بـا توجـه بـه بافـت اجتمـاعي، فرهنگي و عقيدتي گردشگران و جامعه ميزبان داراي ويژگي هاي خاص خود است که در هر کشوري از تنوع بسيار بالايي برخوردار مي باشد. براي اين نوع گردشگر، تنها مقصد حائز اهميت نيست .تجربه او از همان ابتداي ترک مبدا آغاز مي شود و تمام مسير و وقايعي را که در طول مسير با آن مواجه مي شود، در بر مي گيرد (جهانگير فيض آبادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠).در ضمن بايد توجه داشت که ، پايدارترين گردشگران ، گردشگران مذهبي هستند که برپايه مذهب به زيارت اماکن مذهبي مي روند. زيـرا گردشـگران مـذهبي ممکن است بارها به زيارت اماکن مقدس بروند و يک بار رفتن به اين اماکن ، آن ها را از مراجعه مکرر منصرف نمي کند. هم اکنون زيارت ، يکي از مهمترين مقاصد سفر و گردشگري بسياري از مردم کشورهاي مسلمان است (جهانگير فيض آبـادي، وزيـري محبـوب ، ١٣٩٠) ، بنابراين در صورتيکه بتوانيم آثار تاريخي، آداب و رسوم ، شرايط آب و هوايي و اماکن زيارتي را بصورت مجموعه ي گردشگري در بياوريم مي توانيم موفقيت هاي بيشتري را کسب نماييم .
نکته قابل توجه در اين زمينه ، اين است که گردشگري مذهبي تنها شکلي از اشکال گردشگري مي باشد که بر موانع آب و هـوايي غلبـه مي نمايد و با تغييرات فصلي و تحولات آب و هوايي تعداد گردشگران و بازديد از شهرها و مراکز مذهبي دچار تغيير نمي شود. براي اين نوع گردشگر، تنها مقصد حائز اهميت نيست .تجربه او از همان ابتداي ترک مبدا آغاز مي شود و تمام مسـير و وقـايعي را کـه در طـول مسير با آن مواجه مي شود، در بر مي گيرد. گردشگري مذهبي نقش عمدهاي در زنـدگي اجتمـاعي کشـورهاي اسـلامي ايفـا ميکنـد .
گردشگري مذهبي، علاوه بر جنبه هاي اقتصادي و مالي، باعث ارتباط بيشتر با ساير جوامع اسلامي شده و تعامل بين ملل و فرهنگهايي را که نقاط مشترکي دارند، سبب مي شود. در ضمن بايد توجه داشت که ، پايدارترين گردشگران ، گردشگران مذهبي هستند کـه برپايـه مذهب به زيارت اماکن مذهبي ميروند .زيرا گردشگران مذهبي ممکن است بارها به زيارت اماکن مقدس بروند و يک بار رفـتن بـه ايـن اماکن ، آن ها را از مراجعه مکرر منصرف نمي کند. هم اکنون زيـارت ، يکـي از مهمتـرين مقاصـد سـفر و گردشـگري بسـياري از مـردم کشورهاي مسلمان است ، بنابراين مي توان از اين امکان استفاده کرد و با تبليغات در اينگونه کشورها زمينه ورود گردشـگران مـذهبي و توسعه گردشگري مذهبي را فراهم کرد (جهانگير فيض آبادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠).
انواع گردشگري مذهبي
انواع گردشگري مذهبي را مي توان از ابعاد و جنبه هاي مختلفي مورد بررسي قرار داد، که در ادامه به دو مورد از تقسيم بندي هاي گردشگري مذهبي از ابعاد و جنبه هاي مختلف اشاره مي کنيم (جهانگير فيض آبادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠).
• انواع گردشگري مذهبي بر اساس مدت اقامت
• انواع گردشگري مذهبي بر اساس انگيزه هاي سفر
انواع گردشگري مذهبي از نظر مدت اقامت به دو دسته تقسيم مي شوند:
• گردشگري مذهبي کوتاه مدت :عبارت است از سفري که از نظر مکاني و زماني محدود و در فواصل کوتاه اتفاق مي افتد .هدف از اين سفر رفتن به يک مرکز مذهبي، شرکت در يک جشن مذهبي،کنفرانس مذهبي يا جلسه ي مذهبي است که ايـن نـوع سفر هم به لحاظ بعد زماني و هم به لحاظ بعد مکاني کوتاه و شامل اقامت شبانه در مقصد نمي شود.
• گردشگري مذهبي بلند مدت :عبارت است از بازديد از مراکز مذهبي يا شرکت در جشن ها، کنفرانس ها و يا جلسات مذهبي براي چند روز يا هفته است .
• انواع گردشگري مذهبي از نظر اهداف و انگيزه هاي سفر به سه دسته کلي تقسيم مي شوند:
• سفرهاي عبادي و زيارتي شامل سفر براي زيارت خانه خدا (سفر حج )، زيارت اماکن و بقاع متبرکه ، زيارت آرامگاه ها و قبور و ...ميشود.
• سفر به منظور شرکت در کنفرانس ها، جلسات و جشن هاي مذهبي.
• سفر به منظور بازديد از آثار تاريخي و معماري اماکن مذهبي و زيارتي.
ويژگي هاي گردشگري مذهبي
گردشگري مذهبي همچون ساير انواع گردشگري داراي ويژگي هايي مي باشند که در ادامه به چنـد مـورد از آن هـا اشـاره ميکنـيم : (جهانگير فيض آبادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠).
.1 گردشگري مذهبي داراي اثرات منفي زيست محيطي، فرهنگي و اجتماعي کمتـري نسـبت بـه سـاير گونـه هـاي گردشگري است که شايد بخشي از اين ويژگي به دليل آموزه هاي مکاتب ، اديان و مذاهب زائران باشد.
.2 فصلي بودن گردشگري مذهبي و اين که بسياري از اين گونه گردشگري در فصل هاي خاصي صورت مي گيرند.
.3 اغلب گردشگران مذهبي به دليل اين که بيشتر در جست و جوي معنويات مي باشند، زياد تنوع طلـب نبـوده و اکثرا به دنبال سادگي هستند.
.4 تمامي افراد از هر طبقه اجتماعي مي توانند گردشگر مذهبي شوند .به عبارت ديگر اين گونه گردشگري مختص طبقه خاصي از اجتماع نيست .تا جايي که در بسياري از کشورهاي در حال توسعه که گردشگري در مراحل ابتدايي خود به سر مي برد، براي بسياري از طبقات اجتماعي، گردشگري مذهبي تنها فرصت گردشگري به شمار مي آيد .همچنـين ايـن وضعيت در جوامع متوسط و مياني که طبقات متوسط آن از نظر مالي و از نظر اجتماعي توانايي سفرهاي طولاني را ندارند بيشتر به چشم مي خورد و وقت آزاد آن ها اکثرا به وسيله بازديد از اماکن مذهبي و زيارتي پر مي شود.
.5 اکثر سفرها و گردشگري هاي مذهبي و زيارتي به صورت گروهي و جمعي و به صورت سازماندهي شده صـورت مي گيرند.
.6 برخي از سفرها و گردشگري هاي مذهبي از لحاظ اجراي فرامين مربوط به آن دين و يا مذهب ،حالت اجباري و يا تاکيدي به خود مي گيرند که به ناچار تمامي افراد مومن به آن دين يا مذهب مجبور به اجراي آن سـفر حـداقل بـراي يکبار مي گردند (دقيقا نظير آنچه در دين اسلام مبني بر زيارت خانه خدا که بر تمامي مسلمانان مسـتطيع واجـب اسـت وجود دارد).
.7 مراکز مذهبي و زيارتي مکان هايي را براي ديدار و ارتباط مردم از فرهنگ ها و مناطق مختلف فراهم مي کنند.
.8 گردشگري مذهبي داراي جنبه هاي ملي نيز است به طوري که بسياري از اماکن مذهبي متعاقبا اماکن ملي نيـز به شمار مي آيند و بسياري از اماکن مذهبي براي برپايي جشن هاي ملي مورد استفاده قرار مي گيرند.
اثرات گردشگري ديني
گردشگري ديني به عنوان يک واقعيت اجتماعي و فرهنگي، داراي وظايف و کارکردهاي مختلفي در جامعه مي باشد. بازيابي روانـي، آرامش روح ، لذت بردن از فضاي معنوي، مشاهده جلوه هاي مختلف آداب و رسوم زيارتي، محصولات معنوي، اشتغال زايي، شـناخت فرهنگ معنوي، احياي غرور ملي، پاسداشت ميراث فرهنگي، شناخت شيوه هاي زندگي، ايجاد اعتماد به نفس فرهنگي، حفظ منـابع فرهنگي، همگرايي فرهنگي، بروز بادلات فرهنگي، رشد سرمايه هاي فرهنگي، از مهمترين کارکردها و اثـرات گردشـگري دينـي در جامعه مي باشد (جهانگير فيض آبادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠).
زيارت و گردشگري ديني
زيارت بخش مهمي از فعاليتهاي مربوط به گردشگري ديني را در برميگيرد .زيارت از جمله معـارف اعتقـادي ريشـه دار در فرهنـگ اسلامي است که نزد مسلمانان جايگاه ويژه و بلندي دارد .زيارت ممکن است براساس نيازهاي مادي و يا معنوي افراد باشـد کـه بـا توجه به شناخت افراد و جهان بيني و ايدئولوژي مکاتب و مذاهب مختلف درجات خاصي دارد. زيارت ، رسـمي متـداول اسـت کـه از ديرباز ميان اقوام و ملل مختلف و نيز در همه اديان و مذاهب وجود داشته است . اگـر چـه زيـارت در اسـلام بـا آنچـه در بودائيـان ، زرتشتيان ، مسيحيان وجود دارد، از نظر محتوايي و روش ، تفاوتهاي بنيادين دارد، لکن چون برانگيختـه از فطـرت آدمـي اسـت و بـا انگيزه هاي دروني انجام مي گيرد، گستره اي به وسعت تمام اقوام و اديان دارد (جهانگير فيض آبادي، وزيري محبوب ، ١٣٩٠).
گردشگري روستايي
کليات گردشگري روستايي
به دليل واقع شدن امامزادگان محسن ابن امام حسن مجتبي و زيد ابن امام زيـن العابـدين (ع ) در روسـتاي تتمـاج و اهميـت در نظـر گرفتن گردشگري روستايي در نتايج تحقيق در اين بخش به گردشگري روستايي مي پردازيم .
امروزه گردشگري روستايي به يکي از فعاليتهاي پيشتاز اقتصادي تبديل شده است . مطالعات نشان مـي دهـد بـين توسـعه گردشـگري روستايي و جذب گردشگر و افزايش درآمد اقتصادي رابطه مثبتي وجود دارد، گردشگري روسـتايي مـي توانـد راهکـاري مناسـب بـراي توسعه ، کسب درآمد و افزايش اشتغال باشد .اهميت گردشگري و لزوم تحقيق در مورد آن با توجه به نقش هاي مهم اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بر هيچ کس پوشيده نيست (مشبکي، ملک اخلاق ، ١٣٨٢، به نقل از رستمي، زارعي، ١٣٩٠).
توريسم يا گردشگري روستايي عبارت از هرگونه فعاليتي که ويترين زندگي مردم روستايي، هنر، فرهنگ و ميراث فرهنگـي را در نقـاط روستايي به نمايش گذاشته ، با بهره گيري اقتصادي و اجتماعي از جامعه محلي امکان تعامل بين گردشگران و مردم محلي را فراهم مـي سازد (رستمي، زارعي، ١٣٩٠). توجه به موضوع گردشگري روستايي، از دهه هاي ١٩٥٠ ميلادي به بعد گسترش يافت و در دهه هـاي
١٩٦٠ و ١٣٧٠ ميلادي بيشـتر در زمينـه اقتصـاد گردشـگري روسـتايي بـراي کشـاورزان و جوامـع محلـي مـورد توجـه قـرار گرفـت (قادري،١٣٨٢، به نقل از رستمي، زارعي، ١٣٩٠).
گردشگري روستايي بخشي از بازار گردشگري و منبعي براي اشتغال و درآمد بوده و مي توان آن را ابزار مهمي براي توسعه اقتصـادي – اجتماعي و اکولوژيکي جوامع روستايي قلمداد کرد .اداره امور کار آمريکا در زمينه گردشگري روستايي تعريف زير را ارائه کـرده اسـت : "
بازديد از مکاني غير از مکان معمول کار و ز ندگي خود که خارج از محدوده استاندارد آمار شهري است ، در زمـاني کـه فعـاليتي غيـر از فعاليت کاري در منطقه مورد نظر انجام شود که هدف چنين بازديدي ممکن است تحقيق ، تفريح ، درمان و ... باشد" (گـرف ٢، ١٩٩٣، به نقل از رستمي، زارعي، ١٣٩٠).
گردشگري روستايي به عنوان بخشي از صنايع روستايي مقوله نسبتا جديدي در متون توسعه روستايي است کـه داراي ابعـاد و تـاثيرات گوناگوني بر توسعه روستايي است .عمدتا گردشگري روستايي با سهمي که در تحولات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جامعـه روسـتايي دارد متناسب است (منشيزاده ، ١٣٨٠، به نقل از رستمي، زارعي، ١٣٩٠). توجه به گردشگري روستايي و برنامه ريزي در ايـن خصـوص نتايج و مزايايي در پي خواهد داشت که در زير به تعدادي از آنها اشاره مي کنيم که اين موارد مي توانند دلايلي هم باشـد بـراي توجـه همزمان روي گردشگري زيارتي و روستايي. البته گردشگري روستايي مبحث پيچيده اي است که براي تحلي دقيق روي آن بايد شـرح مبسوطي از آن مطرح شود ولي با توجه به هدف اين تحقيقۀ اين مبحث بصورت خلاصه و کاربردي مطرح مي گردد.
آثار و نتايج گردشگري روستايي
با برنامه ريزي مناسب در خصوص توسعه و رونق گردشگري روستايي در کنار مولفه هاي ديگر گردشگري و فـراهم نمـودن ملزومـات و زيرساخت هاي مورد نياز و همچنين بهره گيري هرچه بيشتر از شرايط و زيرساخت هاي بالقوه و با اسـتفاده از خلاقيـت هـا و نـوآوري
هايي آثار و نتايج متعددي را مي توان انتظار داشت که در زير به تعدادي از آنها اشاره مي شود:
• گردشگري روستايي با ايجاد تحرک اقتصادي، عاملي در تجديد حيات مناطق روستايي خواهد بود.
• گردشگري روستايي يک توجيه و عامل راهگشا در بهبود خدمات عمومي و زير بنايي و حمل و نقل مناطق روستايي است .
• به حفظ جمعيت و انگيزه هاي ماندن در روستا به دليل افزايش جاذبه هاي اقتصادي و عمراني کمک مي نمايد.
• مشارکت جامعه روستايي در فعاليت هاي توليدي و عمراني را به دليل اثراتي که بـر جـذب بيشـتر گردشـگران مـي گذارد، افزايش مي بخشد.
• به حفظ ارزشهاي زيستي و چشـم انـدازهاي طبيعـي و انسـاني کـه عـاملي در جـذب گردشـگران و تـداوم جريـان گردشگري است ، دست خواهد يافت .
بقعه ي امامزادگان محسن ابن امام حسن مجتبي و زيد ابن امام زين العابدين (ع ) موقعيت جغرافيايي بقعه
بقعه ي امامزادگان محسن ابن امام حسن مجتبي و زيد ابـن امـام زيـن العابـدين (ع ) در روسـتاي تتمـاج قـرار دارد. روسـتاي تتمـاج ، روستايي از توابع بخش مرکزي شهرستان کاشان ودر استان اصفهان واقع است . اين روستا در دهستان خرم دشت قـرار دارد و براسـاس سرشماري مرکز آمار ايران در سال ١٣٨٥، جمعيت آن ٧١ نفر (٤٠خانوار) بوده است (ويکي پديا). البته آمار روستا در فصـول سـال بـه دليل سکونت اکثريت اهالي روستا در شهر هاي اطراف (همانند کاشان ، نطنز) متغير مـي باشـد. روسـتاي کوهسـتاني تتمـاج در دامـن کوههاي کرکس قرار گرفته و به تبع آن شرايط کوهستاني در آن حاکم است و بنا به شرايط حاکم در عمده ي نقاط موجـود در دامنـه ها و دره هاي کوههاي کرکس شرايط اقليمي غالب ييلاقي مي باشد. بقعه ي مذکور تقريبـا در ورودي منطقـه ي مسـکوني و در ضـلع شمال شرقي، روستا قرار دارد و محوطه بقعه همراه با حسينيه ي روستا مي باشد.
براي ورود به اين روستا چند مسير وجود دارد و در نزديک اين مسير ها خط ترانزيت کاشان -يزد، جاده ي کاشان -نطنز و همچنين آزاد راه تهران -اصفهان قرار دارد. از هر کدام از اين مسيرها بخواهيم به اين روستا مسافرت نماييم بايد با توجه به تـابلو هـاي راهنمـا مسـير چالقره ، شجاع آباد و تتماج را طي مي کنيم . بايد توجه داشته باشيم اين روستا در ٥٠ کيلومتري شرق شهر کاشـان ، در ٤٠ کيلـومتري غرب شهر نطنز و همچنين در ١٥ کيلومتري جنوب شهر ابوزيدآباد قرار دارد و راه دسترسي تا روستا بطـور کامـل آسـفالت بـوده و در طول مسير دره هاي زيبايي وجود دارد.
در نزديگي اين زيارتگاه ، زيارتگاه ديگري هم وجود دارد که به امام زادگان کوه سفيد معروف اند که در کوهستان و در جنوب شرقي اين روستا قرار دارد. مسير موجود از روستاي تتماج تا امام زادگان کوه سفيد مسيري خاکي بوده که با خودرو قابـل تـردد مـي باشـد ولـي قسمتي پاياني مسير که حدود دو کيلومتر مي باشد مسيري مال رو بوده و تردد با وسيله ي نقليه در آن امکان پذير نيست .
