بخشی از مقاله
چگونه می توان ارتباطات جمعی را در خدمت جامعه
بکار گرفت
مقدمه:
قافله بشری در سیر بسوی کمال علمی به قله های رفیعی از علم و دانش دست یافته است . هر چند راهای ناپیموده ی بسیاری را فرا روی خود دارد ،عوامل متعددی در فتح این قله های رفیع موثر بوده اند که تبادل اطلاعات از مهمترین این عوامل است همواره به میزان رشد امکانات تبادل اطلاعات ،سرعت پیشرفت علم و دانش افزایش دو چندان داشته است ،بطوریکه در جهان امروز جریان اطلاعات در همه ی حوزه های معرفت بشری نقشی تعیین
کننده و کارساز دارد.از سوی دیگر ارتباطات و پیام رسانی به پشتوانه ی رشد و گستر- ش فناوری ،کل جهان را تحت پوشش خود گرفته است به گونه ای که هیچ فرد و کشوری نمی تواند خود را مصون از تاثیر پیامهای ناخواسته و مستغنی از شرکت در جریان بین الملی اطلاعات بداند،بنابرین هم برای بهره وری از دانش بشر معاصر و در نتیجه رشد و پیشرفت علمی و هم به لحاظ مقابله ی مؤثر با ابعاد مخرب جریان بین الملی اطلاعات که میان مذهبی و ملی ما را هدف گرفته است ،ناگذیر از حضور قوی و مؤثردر این جریان مستقیم .
از لوازم اولیه ی این حضور شناخت و هر چه بیشتر ابعاد جریان بین الملی اطلاعات است . اطلاعات و ارتباطات رگهای هر سیستم حیاتی است.
تعاریف ارتباط:
درباره ی ارتباط تعاریف زیادی شده است:((توماس نیلسون)) دررساله ای پیرامون تعریف ارتباط می گوید:معنی لغت ارتباط از یک سو روشن و واضح ازسوی دیگر پیچده وغامض است . در استفاده ی معمول از این لغت مفهوم آن روشن است ولی وقتی به جهت وجوی این تعیین حدود و کاربرد آن می پردازیم مسأله پیچده و دشوار است. در وبستر آمده است که محل برقراری ارتباط می تواند از طریق کلمات ، حروف ، پیامها کنفرانسها، مکاتبه و دیگر راهها انجام می گیرد.
ارتباط،خطوط ارتباطی،مبادله،گزارش،ابداغیه،ابداع،اطلاعیه ، نقل وانتقال،مراوده اخبار،مشارکت،جلسه ی رسمی و سری فراماسیونها و مهل رساندن کاغذ نویسی ،مکاتبه،راه وسایل نقل وانتقال.
فرهنگ فارسی معین ، ارتباط را یکبار بصورت مصدر متعدی و بار دیگر اسم معنا کرده است:
1.مصدر متعدی:ربط دادن ،بستن، بربستن، بستن چیزی با چیزدیگر
2.اسم مصدر :بستگی ،پیوند، پیوستگی ،رابطه.
ارسطو فیلسوف یونانی اولین اندیشمندی باشد که نخستین بار2300سال پیش در زمین ارتباط سخن گفت . او در کتاب مطالعه معانب بیان (ریطوریک ) که معمو لا" آنرا مترادف ارتباط می دانند در تعریف ارتباط می نویسد :
ارتباط عبارت است از جستجو برای دست یافتن به کلیه ی مسایل و امکانات موجود برای ترغیب و اوضاع دیگران .
مانیوس اسمیت در تعریف ارتباط می گوید: هر گونه عملی که به وسیله ی فردی انجام شود که طی آن فرد دیگری بتواند آنرا درک کند ((ارتباط)) نامیده می شود. خواه ای
ن عمل با استفاده از یک وسیله انجام شودیا بدون وسیله .
مهره ای دیگر داشتن علایم مشابه با شیوه ی مشابه را شرط ارتباط دانسته اند .لاسول می گوید: یک مهل ارتباطی بین دو نفر، وقتی کامل است که آنها از علایم مشابه آگاه باشد.
جیفر واتسون در کتاب فرهنگ ارتباطی می گوید:ارتباط عبارت است از فراگرد تولید محتوایی نمادی از سوی یک فرد بر اساس یک کد با پیش بینی مصرف آن از سوی دیگر بر اساس همان کد.
-ارتباط عبارت است از فراگرد و انتقال پیام از سوی فرستنده برای گیرنده ،مشروط بر آن که در گیرنده ی پیام مشابهت معنی با معنی مورد نظر فرستنده ی پیام ایجاد شود.
ارتباط جمعی:
ژان استوتزل در کتاب روانشناسی اجتماعی می نویسد :ارتباط جمعی یا بهتر بگویم ارتباط در میان توده ها عبارت از انتقال اندیشه ها به تعداد فراوانی از افراد در آن واحد است .
ژوزفساتی کلاپر در کتاب تاثیر ارتباط جمعی می نو یسد ارتباط جمعی عبارت است از رساندن اطلاعات ،ایده ها و برداشت ها ازطریق وسایل ارتباطی و دریافت این اطلاعات بوسیله ی عده ی زیادی از انسانها در یک زمان.
وی در این مورد اضافه می کند که ویژگیهای ارتباط جمعی عظمت نفوذ آن است.
واژه ی ارتباط جمعی دارای پنج ویژگی است:
1.تعداد گیرندگان وسایل ارتبط جمعی نسبتا"زیاد است.
2.ترکیب شدگان بسیار متنوع است.
3.با ارسال پیام از طریق وسایل ارتباط جمعی نوعی تکثیر پیام موجود می آید.
4.توزیع پیام سریع است.
5.هزینه برای مصرف کنندگان اندک است.
وقتی ارتباط ،ارتباط جمعی است که دارای سه ویژگی زیر باشد:
1.جنبه ی عمومی داشته باشد و مردم بتوانند آنرا مورد مشاهده و بررسی و کنترل قرار دهند.
2.جنبه ی گزران داشته و برای مصرف در زمان حاضر تهیه شده باشد.
3.علاوه بر آن در ارتباط جمعی فرستنده ی پیام یا بر قرار کننده ی ارتباط نیز دارای ویژگی های خاصی است.
فرید سون در تعریف ارتباط می نویسد :ارتباط جمعی از این نظر ممکن است از سایر اقسام ارتباط متمایز باشد که بخش بزرگی ازعامه را مورد خطاب قرار می دهد نه تعدادی محدود یا بخش خاصی را همچنین ارتباط جمعی این تصویر مجازی را از پاره ای وسایل فنی انتقال ارتباط نیز بوجود می آورد. وسایل فنی که قادرند در یک زمان انتقال ارتباط را مردمی که بخشی از عامه هستند انجام دهد.
توجه به فراگرد ارتباط:
ارتباط جزء عناصر مهم زندگی اجتماعی است و دیگر بعنوان یک پدیده ی مکانیکی نمی شود.بتدریج ارتباط گران ،جنبه های بیشتری از وضعیت های ارتباطی و حالت نسبی آنها را در نظر گرفتند و به این نتیجه رسیدند که یک امر ممکن است از سوی افراد مختلف ،با ادراکات و ا
شتباهات گوناگون روبرو شود.
بنابرین واقعیت امری عینی و مطلق نیست. به همین دلیل جمله ی ((معنی ها را نه در کلمات بلکه درمردم باید جستجو کرد))بصورت یک کلیشه درآمد.
این گرایش در بسیاری از کارگزاران تغییرات اجتماعی که معتقد بودند ((پیامی که از لحاظ تخصص درست است ،به سبب درست بودن آن باید مورد قبول همگان قرار گیرد )) دگرگونی عظیمی ایجاد کرد.
دیدگاه قبلی بر اهمیت ((فراگرد)) کارشناسان ارتباط را بر آن داشت تا درباره ی متغیرها ی موثر در فراگرد ارتباطی ،شناخت تخصصی بیشتری بدست آوردند و به این منظور از منابع رشته های مختلف علوم اجتماعی مانند انسان شناسی ، جامعه شناسی ،رمان شناسی اجتماعی ،علوم سیاسی و اقتصاد کمک بگیرند.به این ترتیب متخصصان ارتباطی غربی به کمک مطالعات جامعه شناسی ،آگاهی های علمی جدیدی بدست آمدند که در میان آنها، مفاهیم نظامهای اجتماعی و نشر ن
و آوریهای بیش از همه توجه را به خود جلب کرد.
نظامهای اجتماعی بعنوان ساختار های اجتماعی فعال نظیرخانواده یا اجتماع روستایی که هدف ها ،هنجارها ،نقش ها ،قدرتها،مراتب اجتماعی ،تسهیلات و قلمروها ی خاص دارند، معرفی می شوند.زندگی نظامهای اجتماعی از طریق مذاکرههای عمده ی متعددی چون ارتباط ،تصمیم گیری ،حفظ محدوده هاوپیوندهای اجتماعی ،فرهنگی صورت می گیرد. در غالب این دیدگاه ارتباط نیز به عنوان فراگردی که از طریق آن اطلاعات ،تصمیم ها ،رهنمودها به نظام اجتماعی منتقل می شوند و شناختها ،عقاید و رفتارهاشکل می گیرند و تغییر می کنند تعریف می شود. طرز تفکر برنشر نو آوریها ، اشتیاق بسیاری نیز در مورد استفاده از رهبران عقاید بعنوان مجراهای اطلاعات و تاثیرگذاری پدید آورد و در مقابل عده ای از محققان نیز تلاش کردند نفوذ رهبران عقاید رابی اساس جلوه دهند . اما این مفهوم به زودی با انتقاد های زیادی روبرو شد. بی اعتنایی به محدودیتهای تحصیلی از
طریق ساختارهای اجتماعی در کشورهای در حال توسعه ،عدم توجه کافی به کیفت عملکردهای مورد نشر وصلا احیت کار گذاران . جلب پذیرش و استوار بودن این الگو بردید گاه تراوش چکه به چکه و ازبالا به پایین نوآوریهای توسعه بخش که ایجاد یک برخورد و برقراری ارتباط از سوی کشاورزان به سر چشمه های نوآوری جلوگیری می کند. جزءاین انتقادها به شمار می روند.
ارتباطات و ساختارهای اجتماعی :
در دهه های اخیر ، بتدریج محققان و متخصصان ارتباطی ، به نقش ساختارهای اجتماعی در
مطالعات و تحقیقات خویش نیز توجه کرده اند.از دیدگاه مطالعه کنندگان ساختار اجتماعی ،جامعه به مثابه ی شبکه ای از مقررات و نقش ها است که در آن بعضی از افراد از نظر قدرت و کنترل عمومی ، نسبت به دیگران موقعیت ممتازتری دارند . براین مبنا سلسله مراتب اجتماعی خاص در جامعه برقرار است که عبارتند از : گروه کوچک، سرآمدان
صاحب قدرت ، گروه های وسیع طبقه ی متوسط و انبوه عظیم عامه ی مردم . در بسیاری از کشورها ی جهان سوم در کنار این گروه ها ، بعضی گروههای خارجی نیز وجود دارند که از نظر سلسله مراتب نسبت به سرآمدان صاحب قدرت نیز دارای مقام مهم تری هستند و قادرند تصمیمات معیارها ،ارزشها و استراتژیها ی خود را به جامعه تحلیل کنند.
ارتباطات و مطالعه ی سیستم ها:
سیستم ها اساس یک ساخته ی ذهنی و یک دیگری نگرش به جهان شمرده می شوند.معمولا" هر چند از جمله بدن انسان یک درخت ، یک کارخانه و یا یک برنامه ی ارتباطی می تواند به عنوان یک سیستم تلقی شود. یک سیستم ممکن است جنبه ی مکانیکی ومنفی داشته باشد و نتواند در برابرمحیط اطراف خود عکس العمل نشان دهد.نمونه ی چنین سیستمی ، ساعت است.یک سیستم ممکن است دارای خصوصیت واکنشی باشد مانند
ماهواره های فضایی . همچنین با یک سیستم مانند یک موسسه تجارتی می تواند با اهداف مشخص خود ،نقش تحول آمیزی داشته باشد. یک برنامه ی ارتباطی ،سیستمی با هدفهای مشخص است، زیرا مسئولان چنین سیستمی ، مجموعه ای از اهداف بر آن در نظر گرفته اند.که می توانند آنها را به موازات عملکرد این برنامه ،تغییر دهنده ی آنها همچنین میتوانند وسایل نیل به این اهداف را انتخاب کنند و با شرایط اجرای برنامه ،منطبق بسازند.توجه دقیق به چگونگی کارکرد های دقیق انسانی ،نشان می دهد که ارتباط از عناصر اساسی آنها است . ارتباط سبب می شود که انسان درباره ی نیازها و شرایط محیط زندگانی خویش اطلاعات لازم را بدست آورد. کنش های متقابل و هماهنگی با محیط نیز با تبادل اطلاعات ساده می شوند . ارتباط از طریق پیامهای
خود ، مجراهای نفوذ بر محیط را نیز آماده می کند و در مقابل ازطریق پس خورد پیامها اطلاعات مربوط به عکس العملهای محیط ونیازهای متغیر های آنها را به سیستم می رساند. با آنکه اندیشه عکس العمل و پاسخ تازه ای نیست اما این دیدگاه مطالعات مربوط به سیستم است که اهمیت کامل این عناصر ارتباطی را که در حال حاضر بعنوان پس خورد یا باز خورد شناخته می شود آشکارکرده است . حال پس خورد نه تنها عنصر مکمل سیستم ارتباطی بلکه هر نوع سیستم واکنشی است ،بخوصوص که باعث ایجاد مکانیسم های تصیح کننده است و کارکرد سیستم را ب
ا توجه به هدف مشخص آن ،حفظ و کنترل می کند.
وسایل ارتباط جمعی:
ورود وسایل ارتباط جمعی نظیر روزنامه،رادیو،تلویزیون،ویدئووماهواره به درون یک قبیله دور افتاده یا یک روستایی منزوی موجب باز شدن آن بسوی دیگر قبایل و روستاها و بطور کلی بسمت جهان فراهم می سازد ،بطوریکه هم اقتصاد معیشتی متحول می شود و جامعه بسوی اقتصاد و بازار و بطور کلی پیدایی عنصر مبادله چه بصورت پایاپای و چه با استفاده از ابزار مبادله تحول می پذیرد
. هم زبان جمعی از محورت بدوی و انزوا بیرون می آید و در برابر هجوم واژگان دیگر قرار می گیرد و هم آداب و رسوم دیگران جمال برخورد با آداب سونون محلی را می یابد.با ورود وسایل ارتباط جمعی به همه ی زوایای یک جامعه ، همبستگی ملی گسترش و قوام می پذیرد . قبایل دور افتاده از تعلق خود به یک واحد ملی آگاهی می یابند و تبادل ،جریان کالا و اطلاعات بین آنان سبب توسعه ی این همبستگی دارد ومهل فراهم می سازد.
ورود وسایل ارتباط جمعی به حریم گروه های اجتماعی موجب می شود که هر واحد آنها یا سازمان ابعادی نویابد . برای مثال اگر خانواده در همه ی قرنها فقط واحد مصرف یا تولیدو یا هر دو بود ،در حال حاضر ابعاد تازه ای می یابد ،بطوریکه در خانه نیز می توان از طریق برنامه های رادیو وتلویزیون و ماهواره آنرا آموخت .فراغتی فرهنگی داشت و در جریان آخرین رویدادهای جهانی قرار گرفت.
تاثیر وسایل ارتباط جمعی:
ممکن است تاثیر مستقیم وسایل ارتباط جمعی به توده های مطمح نظر قرار گیرد. لیکن نظریه ی پیشرفت در دو مرحله را نیز می توان همراه با دیگر روشها در این زمینه مورد توجه قرار داد و اثرات دراز مدت وسایل ارتباط جمعی را در دگرگونی شخصیت توسعه بخشید.
نویسندگان در جستجوی آنند که نشان دهند باید پیوندی یک جانبه بین توسعه ی اجتماعی و
گسترش وسایل ارتباط جمعی تصور کرد به بیان بهتر وسایل ارتباط جمعی را باید بین دو سلسله متغیرهای فرهنگی در نظر گرفت . بعضی پیشین وبعضی پسین ،این خود ما را به نظریه های مربوط به شخصیت اساسی با همه ی تغییرهایی که باید در آن داده شود نزدیک می سازد.متغیرهای پیشین ، یعنی آنهایی که شرایط لازم را جهت گسترش وسایل ارتباط جمعی فراهم می آورند ((عواملی نظیر منزلت اجتماعی ،اقتصادی ،آموزشی و سنی و....))
