بخشی از مقاله
برخی از منابع :
1- PMBOK GUIDE, "A Guide to the Project Management Body of Knowledge", Project management Institute, Four campus Boulevand Square, PA 19073-3299 USA, 2004
(2) Parker, George, "Dimension of Risk Management: Definition and Implication for financial service: 1-16. in Risk Management Problems and Solution", McGraw Hill, 1995
3 Raftery, J., "Risk Analysis in Project management", Chapman & Hall, London, 1994
4) Chapman, C.B., "Risk, in investment, Procurement and Performance in construction", E. & F.N. Spon (Chapman & Hall), London, 1991
5 Touran, Ali, Bloster, Paul J., Thayer, Scott W. "Risk assessment in fixed guide way transit systems construction", University Research and Training Program Federal Transit Administration U.S. Department of Transportation Washington, D.C. 20590, 1994
6 Prasanta K. Dey and Stephen O. Ogunlana," Selection and application of risk management tools and techniques for build-operate-transfer projects".2004
مقدمه
پیچیدگی خاص و منحصر به فرد مخاطرات در مناطق شهری ، بیانگر این واقعیت است که رویکردهای سنتی مدیریت بحران نمی تواند پاسخگوی مسایل و مشکلات مدیریتی اینگونه مخاطرات با ابعاد و پیچیدگی های گسترده آن در شهرها باشد. خطر وقوع زلزله به عنوان یک تهدید جدی شهرهای لرزهخیز را تهدید نموده و فعالیتهای مدیریت بحران را نیز در شهرها با مشکل جدی روبرو خواهد کرد. راهبری صحیح فعالیتهای مرتبط با مدیریت بحران مستلزم پیادهسازی مناسب نظام مدیریت ریسک است تا اهداف هزینه، زمان و کیفیت عملکردهای مربوطه از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار باشند. مدیریت ریسک یک فرآیند سیستماتیک از شناسایی ، تحلیل و پاسخ به ریسک های مختلف است و در آن احتمال و اثرات وقایع مثبت به حداکثر و اثرات و وقایع منفی به حداقل می رسد. با توجه به ضرورت به کارگیری این ابزار و ابعاد گسترده آن ضروری است قبل از شناسایی و معرفی ریسک های خاص مربوط به زلزله در مناطق شهری و چارچوبهای نظری موجود در جهان، به تعریف مفاهیم و فرآیند مدیریت ریسک بپردازیم.
۲- تعریف ریسک
ریسک یک مفهوم انتزاعی است که تعریف آن مشکل و در خیلی از موارد اندازه گیری آن غیر ممکن است. ریسک دو مفهوم را به دنبال خود دارد : «آینده و شک». بنابراین حادثه ای که مربوط به آینده نباشد و یا در مورد وقوع آن شک نداشته باشیم، دیگر ریسک تلقی نمی شود. تلقی افراد از ریسک، تاثیر منفی آن بر زمانبندی فعالیتها و هزینه مالی و صدمات جانی آن بر جوامع است. به هر حال بدون هیچ تعبیری ریسک معرف اثر منفی بر جوامع تلقی می گردد. در صورتی که ریسک می تواند دریچه ای بر فرصتها، توسعه و بهبود و یا تفکر جدید نیز باشد. یکی از تعاریف موجود در مورد ریسک عبارت است از: ریسک پدیده ای غیر قطعی یا شرایطی است که اگر محقق شود اثر مثبت یا منفی بر اهداف مدیریت می گذارد.[۱] مفهومی که در بیشتر تعاریف به نظر می رسد، عبارت است از «نتیجه غیر قطعی». وقتی می گوییم در شرایطی ریسک وجود دارد، حداقل باید دو نتیجه محتمل در آینده وجود داشته باشد. (مثبت یا منفی). واژه ریسک هنگامی بکار می رود که بتوان احتمال وقوع یک پدیده را ارزیابی کرد، به عبارت دیگر ریسک ها قابل برآورد هستند. برای محاسبه میزان ریسک رابطه منطقی زیر بکار میرود.
۳- فرآیند مدیریت ریسک
هدف مدیریت ریسک را میتوان به طور کلی جمع آوری، دسته بندی، تجزیه و تحلیل اطلاعات در رابطه با خطرات ایستا به منظور برنامه ریزی و سازماندهی موثر منابع مورد نیاز برای بازسازی و ایجاد تعادل در توان عملیاتی سازمان یا شهر پس از وقوع خسارت دانست [۲]طبق تعاریفی که در استانداردها آمده است، مدیریت ریسک به صورت زیر تعریف می شود:
مجموعه فرآیندهای مورد نیاز برای شناسایی، تجزیه و تحلیل و واکنش در مقابل ریسک و مخاطره به منظور بیشینه نمودن نتایج وقایع مثبت و کمینه نمودن پیامد های وقایع ناگوار است [۱]
دستیابی به اهداف مدیریت ریسک مستلزم طی نمودن مراحلی است که ان را فرایند تصمیم گیری در مدیریت ریسک مینامند. رعایت سلسله مراتب این مراحل نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. راهنمای پیکره دانش مدیریت پروژه یا استاندارد PMBOK برای مدیریت ریسک شش مرحله اصلی زیر را بیان کرده است [۱]
۱. برنامه ریزی مدیریت ریسک ۲. شناساسایی ریسک ۳. تجزیه و تحلیل کیفی ریسک ۴. تجزیه و تحلیل کمی ریسک ۵. پاسخ به ریسک ۶. کنترل و پایش نتایج پاسخ به ریسک
شکل ۳-۱ - ارتباط درونی بین تحلیل ریسکت و کنترل ریسکت و تخصیص منابع
دامنه مديريت ريسکك به دومحدوده عمده زیر تقسیم می شود. اول: به مفهوم وسیع کلمه : مدیریت مقابله و پاسخ به تمامی ریسک ها. دوم: به مفهوم خاص : مدیریت ریسک خود را محدود به ریسک های با اهمیت بالا می کند. در ادامه به توضیح در مورد هر یک از مراحل فوق در فرآیند مدیریت ریسک می پردازیم.
۱-۳ - شناسایی ریسک
شناسایی ریسک مهمترین مرحله مدیریت ریسک است که اساس برنامه ریزی و مدیریت ریسک می باشد. در این مرحله با شناسایی ریسک ها و احتمال وقوع آنها جهت گیری مدیریت ریسک تعیین می شود [۴]. یکی از بهترین روش ها جهت شناسایی و طبقه بندی ریسک ها تهیه چک لیستی از ریسک ها می باشد. این تکنیک به کاربر این امکان را می دهد که ریسک های معمول در شرایط مختلف را لیست کند و سپس ریسک های خاصی که در ان مورد بخصوص با ان درگیر است را به ان پیوست کند .
های خاصی که در آن مورد بخصوص با آن درگیر است را به آن پیوست کند [۵]
