بخشی از مقاله
مقدمه
اتاق فکر یکی از واژه هایی است که این روزها بسیار می شنویم و در بسیاری از سازمان ها اقدامات متعددی برای ایجاد این اتاق انجام شده است. یکی از آسیبهای جدی در حوزه مدیریتی، روزمرگی مدیران تصمیم گیر در مسایل جاری و اجرایی است که به شکل روال مندی با شرکت در جلسات و پاسخگویی به مراسلات، چندان فرصت تفکر و اندیشه نمی یابند و در خوشبینانه ترین حالت، اگر هم فرصت این کار را بیابند در تصمیم گیری، تکیه بر تفکر منفرد چندان تضمینی برای موفقیت ندارد. بنابراین لازمه عبور از این چالش، ایجاد ساختاری است که بتوان از طریق آن فکر را غنی و بارور ساخت.
اگرمدیران در گذشته صرفاًبا تکیه بر دانش خود و حلقه محدود مشاوران به اداره امور عمومی سازمان همّت می گماردند، اینک با بهره گیری از چنین سازه ای می توانند به اداره عمومی امور بپردازند به صورتی که در تصمیم گیری خود با بهره گیری از تفکّر جمعی، ضمن شناسایی فرصتها، تهدیدها و نقاط قوت و ضعف، خطاپذیری عملکرد خود را به حداقل کاهش
دهند(اندرسون 2008؛(19
امروزه اتاق فکر یک بخش اصلی در سازمان هاست و نمی توان به عنوان یک بخش مکمل و یا فرعی درباره آن صحبت کرد. اتاق فکر متشکل از گروهی از نخبگان است که به ارایه مشاوره و ایدهبرای مسایل ملّی و تجاری (سیاسی، اجتماعی و اقتصادی) می پردازد، همچنین به »گروهی بین رشته ای از مشاوران متخصص« نیز اطلاق می شود(جلیل زاده،.(1390
اتاق فکر، پلی بین دنیای تحقیقات و ایده ها از یک سو و دنیای سیاست گذاران و دولتمردان از سوی دیگر می باشد. بنابراین می توان گفت که اتاق فکر، مرکزی مطالعاتی و پژوهشی است که »مطالعات و تحقیقات کاربردی« انجام می دهد. آنان اندیشه ها، ایده ها و دانش مراکز دانشگاهی و پژوهشی را قابل استفاده و فرصت ساز برای سیاستمداران و مدیران اجرایی کشور می نمایند.
مدیریت ورهبری از ارکان اساسی سازمان وجامعه است. مدیریت آموزشی در میان انواع مدیریت از جایگاه ویژه ای برخورداراست. گفته می شود که اگر مدیران آموزشی یک جامعه دارای دانش ومهارت های کافی باشند، بدون تردید نظام آموزشی نیز از اثربخشی، کارآیی، و اعتبار بالایی برخوردار خواهد بود(میرکمالی، .(9 :1388
مدیریت در دنیای امروز نقش اساسی و حیاتی دارد. به طوری که آلفرد مارشال، اقتصاددان انگلیسی می گوید:"اگر همه سرمایه ها و ابزارهای تولید در جهان به یکباره نابود شوند، ولی علم و هنر مدیریت باقی بماند؛ تولید، توسعه، و پیشرفت همچنان ادامه خواهد داشت"(بیانی،.(20:1380
هر یک از مهارت ها جهت انجام وظایف مدیریت اهمیت دارند(اندرسون(19 :2008به. عبارت دیگر، صلاحیّت و کیفیّت مدیران از نظر مهارت های مدیریتی، یکی از مهم ترین عوامل استمرار موفقیّت در سازمان است. مدیران برای داشتن کارایی لازم، نیازمند مهارت های اساسی هستند(جاسبی، .(214 : 1376 این مهارت ها و توانایی ها فعالیت های مدیران را در شغل خود، و در خارج از محیط شغلی، کارآمد می سازد و وجود آنها برای نیل به بهره وری سازمان ضروری است، و تسلّط برآنها به مدیران رضایت بیشتری می دهد و آنها را مطمئن می سازد که به پیشرفت و ترقی نیاز دارند بنابراین، مدیران سازمان آموزش و پرورش نیز با توجه به نقش حساسی که در اداره سازمان آموزش و پرورش دارند باید دارای توانایی ها و مهارت های خاصی باشند تا بتوانند به طور اثر بخش و کارآمد وظایف خود را در سازمان آموزش و پرورش انجام دهند(پیکورز،.(2007
امروزه با تغییرات شگرف و بی سابقه که در اقتصاد، سیاست، علم و تکنولوژی بخصوص در چند دهه ی اخیر به وقوع پیوسته، وظایف وکارکردهای مدیریت به مراتب گسترده تر، پیچیده تر و دشوارتر از گذشته شده است. به طوری که تنها افرادی که از نظر حرفه ای برای این مسئولیت آموزش دیده و تربیت شده اند، بااثربخشی وکارآیی قادر به انجام وظایف وکارکردهای محوله خواهند بود. به همین لحاظ، مدیریت امروز براساس ویژگی هایی که دارد نوعی حرفه یا کار تخصصی تلقی می شود که مبتنی بر مجموعه ای دانش سازمان یافته است(جلیل زاده،.(1390 در آموزش و پرورش به عنوان اساس پیشرفت وتوسعه جوامع، که با تربیت افراد برای آینده جامعه سر وکار دارد، بدون شک عملکرد مطلوب مدیران در سایه همفکری دست اندر کاران تربیتیبه سطح مطلوب می رسدو موجب می شود تا ساماندهی افراد بهتر صورت گیرد و زمینه برای شکوفایی استعدادهای افراد جامعه و به تبع آن توسعه جامعه فراهم شود به همین خاطر پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش استقرار اتاق فکر در عملکرد مدیران ادارات آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی درسال تحصیلی 93 - 94 انجام می گیرد.
امروزه اتاق فکر یک بخش اصلی در سازمان هاست و نمی توان به عنوان یک بخش مکمل و یا فرعی درباره آن صحبت کرد. ساده ترین تعریف اتاق های فکر،»موسسات سیاست پژوهش مستقل«است( احدی؛.(1387 در فرهنگ لغات میراث آمریکایی، اتاق فکر را این گونه تعریف می کند: »گروه یا موسسه ای که برای انجام پژوهش های قوی و حل مسئله، بخصوص در حوزه های فناوری و استراتژی های سیاسی تاسیس شده است.« مطابق تعریف فرهنگ لغات آکسفورد، اتاق فکر »موسسه تحقیقاتی متشکل از گروهی از نخبگان است که به ارایه مشاوره و ایده برای مسایل ملی و تجاری (سیاسی، اجتماعی و اقتصادی) می
پردازد«، همچنین به »گروهی بین رشته ای از مشاوران متخصص« نیز اطلاق می شود ( بارد،.(2008 براساس نظریه بارد،اتاق فکر در عملکرد آموزش،اداری،اجتماعی وعملکرد تربیتی مدیران موثر است(سرمد و سیف،.(1391
عملکرد مطلوب مدیران شامل روابط انسانی موثر،داشتن قدرت و توانایی در زمینه ایجاد تفاهم وهمکاری وانجام کار به وسیله دیگران، فعالیت مؤثر به عنوان عضو گروه، درک انگیزه های افراد وتأثیرگذاری بر رفتار آنان است(علاقه بند ،1381،:.(89 به عبارت دیگر، روابط انسانی عبارت از توانایی و داوری در کار به وسیله کارکنان، به انضمام آگاهی از فن تشویق و به کار گرفتن رهبری مؤثر است(آذر، .(1384
اتاق های فکر دارای ویژگی منحصر می باشد که آنها را از سایر سازمانهای پژوهشی متمایز میسازند: افزایش حجم اطلاعات، گسترش روابط بینالمللی و افزایش عوامل تاثیرگذار در امر تصمیمسازی و استراتژیپردازی، ضرورت تفکر جمعی و جمعاندیشی را محرز کرده است. اتاق فکر الگوی سازمانی جمعاندیشی می باشد که در پرتو این ضرورت بوجود آمده است. فعالیت اتاق های فکر باعث شده که فرآیند جمعاندیشی رشد و گسترش پیدا کند و توانایی خود را برای حل مسایل بزرگ نشان دهد(جلیل زاده ،.(1390
ملکانی در مطالعه خود به این نتیجه رسیده است که آموزش و پرورش به عنوان نظامی اجتماعی عملکرد مطلوبی ندارد.این سازمان ارزشمند نیازمند مشارکت و همکاری همه ی اجزای نظام است و این نظام بدون مشارکت موثر مردم و کارکنان در ابعاد علمی، فرهنگی، اقتصادی و عاطفی نمی تواند فرایند تعلیم و تربیت را به خوبی عملی سازد. بنابر این وجود اتاق فکر برای حل مشکلات سازمان آموزش و پرورش ضروری بنظر میرسد.پژوهندگان و متخصصان موضوع مشارکت معتقدند که این مفهوم تازه ای نیست و مترادف همکاری نمی باشد بلکه شیوهای است از اداره امور متناسب با نیروهای جدید و قدرتمند فعال دنیای کنونی. برای نگاه جدید ضرورت دارد وضعیت موجود ارزشیابی شود ودر پرتو دستاوردهای حاصل از ارزشیابی تلاشهای لازم برای سازمان دهی صورت پذیرد.بدین ترتیب نبود اتاق فکر به عنوان یکی از مشکلات سازمان آموزش و پرورش احساس می شود. بنابراین اینجا این سوال مطرح می شود که آیا استقرار اتاق فکر در عملکرد مدیران ادارات آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی در سال تحصیلی 93 - 94 موثر است؟
بارد((2008در پژوهش به این نتیجه رسیده استکه اگر مدیران درگذشته صرفاً با تکیه بردانش خود وحلقه محدود مشاوران به اداره امورعمومی سازمان همت می گمارند،اینک با بهره گیری از چنین سازه ای می توانند به اداره عمومی امور بپردازند به صورتی که در تصمیم گیری خود با بهره گیری از تفکر جمعی،ضمن شناسائی فرصت ها،تهدیدهاونقاط قوت وضعف،خطاپذیری عملکردخود را به حداقل کاهش دهند.اهتمام تعهد وتوجه ویژه اهل تفکر وسیاست به این کانون ها و همچنین بازبینی علمی مستمر و منظم آنها برای مصون ماندن از آسیب های احتمالی مسئله ای ضروری است .
استفان((2006 در پژوهش خود به این نتیجه رسیده است که اتاق فکر درساده ترین حالت از سه بخش تشکیل می شود.بخش اول گروه پشتیبانی،بخش دوم گروه کارشناسان وبخش سوم هیات امنای اتاق. گروه پشتیبانی وظیفه ایجاد و اداره زیر ساخت های فیزیکی، اطلاعاتی، خدماتی، حقوقی ومالی را عهده داراست . گروه کارشناسان بدنه فکری اتاق فکر را تشکیل می دهند . این کارشناسان وظیفه مطالعه، گردآوری،تحلیل وبررسی اطلاعات ونظرات مختلف ودرنهایت تولید خروجی های اتاق فکر را عهده دار هستند.این افراد اندیشمندانی فراتر از حوزه های فنی و مهندسی هستند که قدرت تحلیل گری، سیاست سازی و تصمیم سازی دارند.هیات امنای اتاق فکر شبکه گسترده ای از مدیران،سیاستگذاران، صاحب نظران و کارشناسان حوزه های مختلف هستند ودر عمل به عنوان یکی از منابع اطلاعاتی بدنه فکری عمل می کنند.
