بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه کارتیمی و توانمند سازی با بهره وری کارکنان اداری آموزش و پرورش استان همدان انجام شده است. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان اداری آموزش و پروش استان همدان به حجم 280 نفر در سال تحصیلی 1393-94 بود، که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 162 نفر از کارکنان به طور تصادفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده های پژوهش از سه پرسشنامه استاندارد کار تیمی بر اساس مدل رونا ترنر - - 1999، توانمندسازی بر اساس اسپریتزر - - 1995 و بهره وری بر اساس مدل اسمیت و همکاران - - 1998 استفاده شده است.
برای روایی پرسشنامه ها از متخصصان علوم تربیتی و مدیریت بهره گرفته شده و سنجش میزان پایایی نیز از ضریب آلفا کرونباخ در یک مطالعه مقدماتی روی یک نمونه 30 نفری برای پرسشنامه کار تیمی=%88 ، توانمندسازی=%83 و بهره وری =%89 مورد تایید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS 16 و LISREL انجام شد. نتایج نشان داد که بین کار تیمی و توانمند سازی با بهره وری کارکنان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. در نتیجه از عواملی که در راستای بهره وری کارکنان موثر است توجه به کار تیمی و توانمندسازی کارکنان است. بر این اساس پیشنهاد می شود که مدیران برنامه مدیریت منابع انسانی را در راستای کار تیمی و توجه به توانمند سازی آنان مورد توجه قرار دهند تا در راستای بهره وری کارکنان موثر واقع افتد.
مقدمه
نظام های آموزشی محور اصلی توسعه انسانی در سراسر جهان میباشد. در حال حاضر، نظام های آموزشی به عنوان عامل کلیدی توسعهی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جوامع بشری، نقش حیاتی در امر آموزش سرمایهی انسانی ایفا میکنند. تجزیه و تحلیل عوامل موثر در رشد و توسعهی جوامع بشری اعم از پیشرفته و در حال رشد بیانگر آن است که کارآمد و اثربخش بودن نظام آموزشی در هر کشور به رشد و توسعهی همهجانبه ی آن کشور کمک شایانی میکند.
نهادهای آموزشی به تدریج پی بردهاند که در شرایط پیچیده و دشوار امروز بدون داشتن نیروی انسانی متعهد و متخصص قادر نخواهند بود که پاسخگوی نیازهای روزافزون آموزش جامعهی خود باشند. به اعتقاد لیک - 2002 - 3 نظام های آموزشی برای پاسخ به اقتضائات محیط و تضمین بقا و اثربخشی خود در شرایط متحول امروزی باید بتواند خود را به طور مستمر و به نحو اثربخش بازآفرینی نماید. تحقق این مهم، مستلزم آن است که رفع مشکلات کارکنان در اولویت اول قرار گرفته باشد. آراسته - 1382 - معتقد است کارکنان نظام های آموزشی بعنوان بزرگترین سرمایههای هر جامعه و نیز یکی از پراهمیتترین عناصر نظام آموزشی نقشی بس حساس و سرنوشتساز در تربیت نیروی متخصص ایفا میکنند و ثمرهی کار آنان در نهایت، رشد و توسعه جوامع بشری را در پی دارد.
در بین عوامل تولید - زمین، نیروی انسانی، تکنولوژی، سرمایه - با ارزش ترین، کمیاب ترین و نادرترینعامل نیروی انسانی است، عدم توجه به بهره وری نیروی انسانی و توجه صرف به دیگر عوامل نه تنها باعث کاهش کارآیی و اثربخشی1 در سازمان می گردد، بلکه باعث افزایش ضایعات و حوادث و ایجاد نارضایتی در نیروی انسانی می شود - ویسرا2، 2008؛ کون می3 و همکاران، . - 2009 در اغلب سازمانها از توانایی های کارکنان استفاده بهینهنمیشود و مدیران قادر نیستند ظرفیت بالقوه آنان را به کار گیرند.
به عبارتیدیگر افراد، توان بروز خلاقیت و ابتکار بیشتری در محیط سازمانی دارند، اما به دلایلی از این قابلیت ها بهره برداری نمی شود - ابطحی و کاظمی، . - 1383 کارکنان امروزه دارای نیازهای متفاوتی هستند، دیگر حقوق و مزایا و تأمین نیازهای ایمنی تنها عامل انگیزاننده به شمار نمی روند، بلکه نیازهای انسان امروز فراتر از امور جاری و برانگیزاننده های بیرونی است - حسینی، . - 1390 از طرفی نیز رشد فزاینده تغییرات، سبب شده است مدیران دیگر به تنهایی پاسخگوی همه مسائل نباشد، بلکه تمام سازمان به نوعی مسئول خواهند بود و فشار بر دوش همه اعضاء سازمان می باشد، زیرا تصمیمات با مشارکت افراد گرفته می شود - اوانس و لیندسای4، 2010؛ اسمعیل5 و همکاران، . - 2011 لذا توجه به توسعه منابع انسانی در راستای تحقق اهداف و دستیابی به بهروری قابل قبول یکی از چالش های اساسی و پیش روست.
بهره وری8 از واژه های همیشه پویاست که همواره در معرض تکامل و تغییر است. اگر بهره وری را فرهنگ استفاده بهینه و مطلوب از امکانات در دسترس قلمداد کنیم، بدیهی است از این منظر همگی در برابر شفقت های کریمانه خداوند مهربان مسئولیت داریم، در واقع با چنین مفهومی است که نسل های آتی با الگوپذیری، زندگی اساسی و کارآمد خود را بنا می نهند. بدون تردید فرایند بهره وری نیروی انسانی متأثر از عوامل خاصی نیست و نتیجه تکامل و ترکیب عوامل گوناگونی است.
از آن جایی که بهره وری مقوله ای انتزاعی است پس باید جنبه کاربردی نیز داشته باشد. در این راستا مدیریت سازمان نقش به سزایی در فراهم آوردن زمینه ی مناسب به منظور نهادینه کردن و ارتقای آن خواهد داشت - طالقانی و همکاران، . - 1390 چرا که هدایت و سازماندهی مناسب به فعالیت ها و فراهم آوردن زمینه های ضروری برای رشد و شکوفایی توانائی های بالقوه انسان باید در رأس برنامه ریزی هر سازمان قرار گیرد - شریف زاده و محمدی مقدم، . - 1388 باید توجه داشت، برداشت و نگاه به مفهوم بهره وری در دستگاه های که دارای ماهیت سخت افزاری من جمله صنعتی هستند با نوع نگاه به بهره وری در نهادهایی که درونداد و برون داد آن انسان و افکار انسانی است متفاوت است.
در بحث تولید و صنعت، اندازه گیری و کمی سازی بهره وری سهل تر و ملموس تر است، اما در نهادهای آموزشی این مهم بسیار سخت تر و نامحسوس است که این امر خود می تواند موضوع بهره وری و عوامل تاثیرگذار بر آن را نیز تا حدودی با چالش مواجه نماید - بیگی نیا و همکاران، 1390؛ تانگن9، . - 2005 بهره وری عبارت است از به حداکثر رساندن استفاده از منابع، بهره وری ترکیبی از کارایی و اثربخشی است. به بیان ساده بهره وری عبارتست از انجام درست کارهای درست نیروی انسانی و تمهیدات به طریق علمی به منظور کاهش هزینه ها و رضایت کارکنان، مدیران و مصرف کنندگان ، بهره وری نیروی انسانی را حداکثر استفاده مناسب از نیروی انسانی به منظور حرکت در جهت اهداف سازمان با کمترین زمان و حداقل هزینه دانسته اند - نصیری و بهشتی راد، . - 1393 از متغیر هایی که به طور بالقوه می تواند بر بهره وری کارکنان اثر گذار باشد کار تیمی و بهره وری می باشد.
امروزه به طور گسترده اعتقاد بر این است که اجرای کار تیم محور فعالیتی است که تمرین مدیریت منابع انسانی را ارتقا می دهد و تیم ها تبدیل به سنگ بنای مهم اثر بخشی سازمانی در طول 20 سال گذشته شده اند. محیط های تیم گرا فرصت هایی برای کارکنان شان فراهم می کنند تا از همکاران با تجربه خود یاد بگیرند و به دیگران نیز از طریق با هم کار کردن و به اشتراک گذاشتن اطلاعات و مراقبت از دیگران کمک می نمایند.
یکی از ثمرات مورد انتظار کار تیم محور تحریک یادگیری جمعی است به طوری که تصور می شود، تیم ها عوامل شایسته ای برای یادگیری بوده و یادگیری تیمی یا ذهن جمعی از مشخصه های گروه های کاری اثر بخش به شمار می رود - محمدداودی و حجتی، . - 1392 تشکیل تیم های کاری و پرهیز از تک روی در سازمان و بهره گیری از خرد جمعی از جمله ارکان توانمندسازی می توان محسوب شود، اما آنچه قابل ذکر است چالش مهم در این است که توازن و تعادلی بین انتخاب و پرورش افراد ایجاد کند تا وسیله ای برای گردآوردن مجموعه کاملی از مهارت های مکمل مورد نیاز، به منظور برآورده ساختن هدف تیم فراهم آید - ماروسی و بنکسیک1، 2009؛ تانگ 2 و همکاران، . - 2015 برای تیم سازی باید در نظر داشت که چگونه شخصیت های درون تیم، باید مسأله های واقعی را حل نمایند و در مورد آن تصمیم گیری کنند و همچنین چگونه با دیگر اعضای تیم تعامل داشته باشند.
سرانجام و مهم تر از همه، روش های تشخیص افراد مناسب و انتخاب آن ها برای تیم های نوآور است - ودپویس و هملاک3، . - 2015 از سوی دیگر برای ساختن تیم های نوآور، شناخت رفتارهای تیم سازی موفق یک نیاز اساسی است و مدیرانی که به این دانش مجهز باشند، در انجام کارهای تیمی پویا موفق خواهند بود. واقعیت امروز حاکی از آن است که انجام کارهای تیمی در فضای سازمان های کشور ما چندان موفقیت آمیز نیست و تا حدودی نیاز احساس می شود فرهنگ هم افزایی و همگرایی در بین کارکنان ضعیف است - مهارتی و همکاران، . - 1392 این مهم در صورت تحقق می تواند منجربه تولید و ترکیب اندیشه های خلاقانه و روش و تکنیک هایی نوآورانه گردد و در عرصه سازمان های آموزشی با صرف کمترین وقت و انرژی بالاترین کارایی را رقم زد.
کار تیمی تجلی جمع گرایی فرهنگی در عرصه سازمان می باشد - عارفی و همکاران، . - 1391 تیم کاری به تعداد کمی از افراد گفته میشود که دارای مهارتهای تکمیلکنندهی یکدیگر بوده و دارای مقاصد، اهداف، و رویکردی مشترکاند که بر مبنای آنها به هم پیوند میخورند و به یکدیگر تکیه میکنند - دلارو 4 و همکاران، - 2008، در نتیجه اعضای تیم به یکدیگر وابستهاند و این بدین معنی است که عدم فعالیت یک عضو از تیم باعث عدم انجام کار تیمی میشود.
در واقع کار آنها اثر متقابل بر یکدیگر میگذارد. اما به عکس، گروههای کاری، گروهی از افراد هستند که با یکدیگر کار میکنند و از راهنمایی یک نفر بهره میبرند. کار شخصی در آنها بیشتر نمود دارد - روس5 و همکاران، . - 2009 در تعریف کار تیمی باید گفت مجموعه ای از دو یا چند نفر که از نظر اجتماعی، ساختاری و فنی به یکدیگر وابسته و دارای ارتباطات فشرده، تعامل پویا و هماهنگ با یکدیگر و راهبردهای انطباقی برای واکنش به تغییرات در راستای اهداف و رویکرد مشترک سازمانی در قالب ارزش های تعریف شده پیوند خورده و به یکدیگر تکیه کرده و همکاری می کنند - پاریس6 و همکاران، 2000؛ بکر7 و همکاران، . - 2010
