بررسی ونقش شورای اسلامی در بشرواهداف

بخشی از مقاله

چكيده
شورا بايد همه جا باشد .                   امام خميني ( ره )

شورا يكي از اركان تقويت مديريت است ولازمه تحقق اهداف است . وقرآن كريم به طور صريح مديران را مكلف مي كند كه در اموري كه نياز مبرم به تحقيق دارد از افكار وانديشه هاي تابناك انسانها بهره مند شوند تا ضريب اطمينان جهت دستيابي به اهداف تسسهيل گردد .

وشورا اسلامي موجب تحكيم وتعميق ارزشها مي شود . وزمينه ساز براي آموزش وارتقاي سطح فرهنگي است . وتوسعه وتقويت فعاليت گروهها وسازمانها در گرو شورا ومشاركت است . وشورا موجب بسط مسئوليت پذيري وتقويت تصميم سازي وتصميم گيري جهت دست يابي به اهداف عاليه مديريت به شمار مي رود .

ودر نهايت رسالت شورائيان با همياري مديران ايجاد محيط فرهنگي وانسانهاي يا فرهنگ است . بهبود كيفيت ، بهره وري روحيه وانگيزش در مديريت مشاركتي است .

مقدمه
مشورت ادراك وهوشياري دهد                             عقلها را عقلها ياري دهد
امر شاورهم براي آن بود                                        كز تشاور سهووكثر كمتر شود
عقل را باعقل ديگر يار كن                                    امر شوري بينهم را كار كن
عقل با عقل دگر عقلا شود                                     نور افزون گشت ره پيدا شود

انقلاب اسلامي در ايران با استقرار نظام مقدس جمهوري اسلامي وبر خورداري از دو پشتوانه عظيم اسلاميّت وجمهوريّت وبا تكيه بر آيات نوراني قرآن كريم وسيره ي پيامبر عظيم الشان اسلام ( ص ) وائمه معصومين عليه السلام وانديشه هاي جاويدان امام خميني ( ره ) ومقام معظم رهبري ، شورا ومشاركت مردم را لازمه ي توفيق واستمرار هدف هاي والاي خود مي داند ودر راستاي اصول چهار گانه تحويلات مديريتي برنامه هاي دولت يعني تمركز زدايي ، جلب مشاركت ، واگذاري اختيارات ، انعطاف پذيري در برنامه ها واجرا ، موجب پيشرفت امور ودست يابي به اهداف عاليه خواهد بود .

انگيزه ي نيرومندي كه مردم را با سمت شوراي جلب مي نمايد اين است كه ذاتاً مي خواهند بدانند ، از اين رو بعد كنجكاوگر روحش او را به پرسش وا مي دارد . توجه به مشورت در كارها آن چنان اثرات اجتماعي داشته است كه در دو انقلاب يكصد ساله اخير كشور ما يعني انقلاب مشروطيت وانقلاب اسلامي ايران مضومن اين دو آيه به عنوان مظهري از خواست واراده ملت در برابر استبداد وخود كامگي وحكومت مطلقه تجلي يافته است . در تالار مجلس شوراي ملي سابق آيه « وشاورهم في الامر » در برابر ديدگان نمايندگان قرار داشت واصل هفتم از قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران با استناد به اين دو آيه ، شوراها اعم از مجلس شوراي اسلامي تا شوراي شهر وروستا ونظاير آنها را از اركان تصميم گيري واداره امور كشور مي شناسد .

اصل هفتم : طبق دستور قرآن كريم « وامرهم شوراي بينهم » وشاور هم في الا مر شوراها ، مجلس شوراي استان شهرستان ، شهر ، محل يا بخش روستا ونظاير اينها از اركان تصميم سازي وتصميم گيري جهت اداره امور كشور هستند .در تاريخ اسلام به ثبت رسيده است كه پيغمبر اكرم ( ص ) هرگز به روش مستبدان رفتار نمي كرد در اموري كه از طرف پروردگار دستور نازل نگرديده بود ، با اصحاب به مشورت مي نشست ونظر وراي آنان را محترم مي شمرد واز اين طريق بدانها شخصيت مي داد .

در غزوه بدر مسأله اقدام به جنگ وتعيين محل اردگاه ونحوه رفتار با اسراي جنگي را به شور گذاشت ودر جنگ احد نيز درباره استقرار اردو در شهر مدينه ويا خارج از آن به مشورت پرداخت ارزش دادن به اصحاب وياران ، طرف شور قرار دادن آنها شخصيت دادن به آنها از علل عمده نفوذ عظيم وبي نظير او در جمع صحابه بود . شوراها سر فصل جدیدی از نظام مردم سالاری دینی که تحقق چنین امری را تسریع می نماید لذا وجود چنین نهادی ضرورتی اجتناب نا پذیر و حقیقتی تمام عیار است اما در واقعیت این پدیده چه قلمرو ی را در بین سایر نهادی مدنی می تواند دست و پا کند تا انتظارات محتمل را برآورده و نقش حقیقتی خود را ایفا نماید بستگی به طرز تلقی و آگاهی نیروی انسانی این نهاد نو پا دارد بنابراین چنین نگرشی ما را بر آن داشت تا زیر بنای واقعی و انتظار که همان اجرای وظایف و قوانین مربوطه به عنوان نرم افزار قضیه به عهده اعضای شورای اسلامی روستا نهاده شده است را در این مقوله بطور خلاصه جمع آوری تا در اختیار این گروه جهت مطالعه واقع شود لذا با عنایت به این که موضوع شورا و دهیار به مثابه دو بال یک پرنده هستند در این راستا بطور خلاصه به وظایف دهیار نیز پرداخته شده است .
ودر نهايت به سروده حافظ اشاره مي كنيم كه اهميت شورا ومشورت را به زيبايي به تصوير مي كشد .

سالك از نور هدايت ببرد راه به دوست
كه بجايي نرسد گر به خلالت برود
مشكل خويش بر پير مغان بردم دوش
كو به تأييد نظر حل معما مي كرد .                                          حافظ

بيان مسأله
مشاركت يك مفهوم قديمي است كه ريشه در اداره امور عمومي وافكار مذهبي دارد وبه عنوان مثال مشاركت بر مبناي مشورت در اسلام تحت عنوان شورا مورد توجه جدي قرار گرفته است ، قرآن كريم به طور صريح مديران را مكلف مي كند در اموري كه نياز به تحقيق وتفحص دارد بر مبناي مشورت به تصميم گيري بپردازند امروزه مديريت مشاركتي به عنوان يكي از عناصر تئوري نئو كلاسيك مطرح است.

تئوري هاي سازماني ومديريتي در طول سال ها با تأكيد بر تصميم گيري مشاركتي شكل گرفته اند كه مهم ترين آنها شامل مديريت كيفيت فراگير است .

مشاركت وشور در تصميم گيري يك مفهوم قديمي اما با اهداف سياسي اجتماعي تازه است كه راهكارها وراهبردهايي را براي حل برخي از مسائل سازماني ومديريتي ارايه مي دهد . با توجه به پذيرش فراينده آن در كشور هاي مختلف ، ديگر مشاركت يك انتخاب نيست بلكه يك ضرورت است . مشاركت در سازمانهاي مدرن به عنوان هسته اصلي اجتماعي عمومي مردم سلاري ( پارادايم دموكراسي ) محسوب مي شود .

ابن خلدون مي گويد : فرهنگ هاي سر زنده ، فرهنگ هايي هستند كه بيشتر تن  به تعامل فرهنگي با فرهنگ هاي هم جوار مي دهند ولازمه تربيت انسانهايي با فرهنگ سر زنده ، گفتمان ، شورا ورايزني ومشاركت مدني است .

شورا اسلامي به منظور توسعه وتعميق فرهنگ مشاركت در بين مردم است شورا محل ، تمرين عقلانيت وخلاقيت جمعي است .

شورا زمينه ساز توسعه قدرت ، تصميم سازي وبهبود نظام تصميم گيري از طريق مشاركت مردم است . بعضي معتقدند شورا بستر مناسبي است جهت تعامل فكر وانديشه ونظرات مردم با مسئولان در فرايند امور است .

وشورا محلي است جهت ارج نهادن به شخصيت وكرامت مردم است وتقويت خود باوري واعتماد وبه نفس در آنان وشورا محل جوان باوري وهمياري در مديريت مي باشد . شورا در واقع روحيه مسئوليت پذيري را در مردم تقويت مي كندموقعيت  مناسبي است كه افكار وانديشه هاي بشريت جهت از بين بردن مشكلات مديريتي راهنما باشند .

اهميت وضرورت :
حضرت علي ( ع ) در نهج البلاغه در فرمان معروف خود به مالك اشتر در موردرايزني وشورا ومشورت چنين توصيه مي نمايد :
به هنگام رايزني ، مرد بخيل را از خود دور بدار كه تو را از بخشش وكرامت باز دارد مردمان ترسو را به مشورت مخوان كه اراده ات را در كارها سست كنند .

آزمندان را نيز به مشاوره مپذير ، زيرا چهره زشت حرص وآز را در نظرت زيبا جلوه مي دهد . از ميان مردم راز داراني  بر گزين ، در انجمن هاي مشورت با آنان باش وهر كس حرف حق را كه سخت تلخ است بي پرواتر به تو باز گويد وبه كردار وراي تو بيشتر اعتراض كند او را به خود نزديكتر گردان با پارسايان ومردان راستين همراه باش وآنان را از ستايش خود باز دار .

امروزه با پيشرفت سريع در تكنولوژي ، اطلاعات ، آموزش و... موجبات بحران جديدي براي مديريت فراهم گشته كه براي مقابله با آن نياز به تغيير ها وتحولات اساسي وبنيادين است وتنها با داشتن علم ودانش وتخصص نمي توان در اين دهكده جهاني موفق شد .

تحول جامعه كشاورزي به صنعتي ، صنعتي به اطلاعاتي ، دموكراسي نمايندگي به دموكراسي مشاركتي ، جامعه رقابتي به جامعه همياري ، توجه به بهره وري صدها تغيير ديگر تأثير عمده بر وظايف اجتماعي خواهد داشت .

ضرورت اين پروژه از چند نظر مورد توجه است كه عبارت است از :
1 ـ اهميت شورا ونقش آن در بشر واهداف اجتماعي ، سياسي ، اقتصادي وفرهنگي
2 ـ نهادينه كردن فرهنگ شورا ومشاركت در بين مردم
3 ـ ضرورت تغيير نگرش مسئولان ومديران به اين مسئله كه مديريت مشاركتي جايگزيني مناسب به جاي سبك هاي سنتي وقديمي .
4 ـ ضرورت تقويت تبديل محيط هاي كاملاً خشك ، رسمي ، بي روح وميتي بر قوانين صرف به محيطي خوشايندوسرشار از رضايت متقابل بين افراد .
5 ـ جلوگيري از تفرقه واختلاف ودر حل مسائل مديريتي
6 ـ اهميت بر قراري محيط مساعد وجومناسب براي جلب همكاري در شورا
7 ـ ايجاد وحدت ، همكاري ومشاركت ميان عناصر وافزايش روحيه آنها
8 ـ توجه به نيازهاي فردي وگروهي
9 ـ بر انگيختن مديران در جهت تأثير گذاري بر محيط وقانع نبودن به وضع موجود وخارج شدن از حالت منفعل به حالت فعال .

اهداف تحقيق :
1 ـ فراهم نمودن زمينه وامكانات لازم براي شكل گيري وتقويت مهارت شورت وشورا
2 ـ افزايش روحيه مشاركت در بين مردم
3 ـ افزايش قابليت انعطاف افراد مورد مشورت نسبت به اعمال روشهاي جديد واستفاده از وسايل وتجهيزات .
4 ـ ايجاد وحدت ، همكاري ، مشاركت ، پيوند گروهي وتعامل ميان عناصر سازمان
5 ـ توسعه قدرت تصميم گيري وتصميم سازي در بين اعضاي شورا .

سئوالات تحقيق
1 ـ آيا ميزان موفقيت مديراني كه از فنون مشاوره ومشورت بيشتري بر خوردار هستند با ميزان موفقيت مديراني كه از فنون مشاوره ومشورت استفاده نمي كنند وخود رايي ومستبدانه عمل مي كنند متفاوت است ؟
2 ـ آيا بالا بودن ميزان مشاركت وميزان موفقيت رابطه اي وجود دارد ؟
3 ـ آيا آشنايي با شيوه هاي مشورت ومشاوره با ميزان موفقيت رابطه اي وجود دارد ؟

تعاريف عملياتي :
تعريف جز به جزء حروف شورا
( ش ) شورا : يعني شجاعت در گفتار وشادابي وشعف در روح وروان انسانها .
( و) شورا يعني وقار و آرامش ، يعني اعضاي شورا بايد انسانهاي با وقار همراه با آرامش باشند به تعبيري يعني ما بايد بدانيم حرفمان را در عين شجاعت با وقار وآرامش مطرح كنيم يقين بدانيم اگر حرف منطقي با وقار ادا شود تأثير ش بر شنونده بيشتر است .

( ر ) در شورا : يعني رفق ومدارامي باشد . اعضاي شورا بايد بدانند كه همه آدمها يكسان فكر نمي كنند ( اگر همه يكسان فكر مي كردند اصولاً انديشه اي بوجود نمي آمد ) همه انسانها مثل هم نيستند ما بايد ياد بگيريم كه با ديگران چگونه زندگي كنيم ، نظرات ديگران را چگونه تحمل كنيم همانطور كه توقع داريم آنان نظرات ما را تحمل نمايند .

( 1 ) شورا : نشانه احترام وادب است . احترام به قانون ، قانون لازمه جامعه مدني است ورعايت ادب در مقابل ديگران حتي آنها كه نظر مخالف دارند . رعايت ادب بيشتر باعث جذب ديگران مي شود .

شورا مظهر جامعه چند صدايي ( ديالوگ )
توماس هابس ، انديشمند سياسي وجامعه شناس برجسته قرن 17 انگليس وبنيانگذار تئوري قرار داد اجتماعي معتقد است كه در نظام طبيعي ، افراد از 100 % آزادي بر خوردارند اما آزادي بدون امنيت يا آزادي همراه با ترس ونگراني از تجاوز ( شبيه به آنچه كه امروزه در تهاجم وحشيانه آمريكا وانگليس به مردم مظلوم عراق شاهديم ) بنابر اين براي رسيدن به امنيت يك قرار داد مفروضي ميان اعضاي جامعه امضاء مي شود تا از نظام طبيعي به نظام سياسي منتقل شود ، در نظام سياسي 100 % آزادي باتدوين قواعد وقوانين تقسيم بر 2 مي شود وحاصل جمع آن 50 % آزادي و50 % امنيت خواهد بود وضامن اجراي امنيت وآزادي ، قانون است بنابر اين مثلث امنيت آزادي وحقوق ، نخستين ضريب سياسي اجتماعي حيات جمعي بشر است وبه همين دليل جان لاك بنيانگذار ليبر السيم سياسي معتقد است كه آزادي بدون قانون مثل قانون بدون آزادي است وهم چنين امنيت بدون آزادي مثل آزادي بدون امنيت است .

وشورا در اين صددند كه مردم هر چه بيشتر با قانون وفرهنگ اجتماعي آشنا وعامل بگر دند از اين رو برخي از صاحب نظران معتقدند كه جامعه « تك صدا » با جامعه چند صدايي تفاوت هاي فاحش دارد .
جامعه تك صدا ، جامعه اي است كه رابطه مشاركت جويانه بر قرار نمي كند .گفتگو گو در آن يك طرف است ودر اين جامعه تك گفتاري شكاف وجود دارد ، ولي جامعه چند صدايي جامعه اي است كه در آن حداقل دو صدايي است كه در آن دو طرف گفتگو مي كنند وبحث وتبادل نظر به همديگر نزديك تر مي شوند اين انديشمندان معتقدند يكي ازموانع بزرگ بعضي از جوامع فرهنگ فرديت وغبله آن بر فرهنگ جمع گرايي است همه ما در تنهايي ودر صحنه علم وفعاليت هاي اقتصادي و... خوب هستيم اما امروز ايجاب مي كند كه فرديت به جمع گرايي تبديل شود چون كار آمدي آن بيشتر است ( يكي از اهداف شوراي اسلامي است )