بخشی از مقاله
چکیده:
هر ملتی، هویت و حیات اجتماعی و سیاسی خود را در پایبندی و احترام به آنها و انتقال کامل آن به نسلهای آینده میداند. فرهنگ ایثار و شهادت یکی از ارزش هایی است که هم زمان با تاریخ ایران شکل گرفته و همیشه از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و از دیرباز، الهام دهندهی مؤمنان و مسلمانان در مسیر تعالی آموزههای انسانی و الهی بودهاست. هشت سال دفاع مقدس جزئی مهم از تاریخ ملت ایران و پاسداری و نشر فرهنگ دفاع و حماسه آفرینیهای ایثارگران و لزوم توجه به گسترش آن در جامعه، از وظایف آحاد ملت است.
هدف این تحقیق تعیین روشهای مؤثر الگودهی والگوگیری مقوله فرهنگ ایثار و شهادت،از دیروزبه نوجوانان و جوانان امروزمی باشد. بی تردیدتبیین وشناساندن فرهنگ ایثار وشهادت از مکانیزم های دفاعی اسلام برای تسلیح جامعه در برابر هجوم فرهنگ های غیرخودی است. ایثارگری وشهادت طلبی نقش بسزایی درحفظ دین وارزشهای آن واستقلال کشور ایفا می کند .
مراکز آموزشی درسطوح مختلف آن بستر مناسبی برای ایجاد ون هادینه کردن فرهنگ صحیح می باشند زیرا از ابزارهای نفوذ فرهنگ، تغییر نگرش در افراد آن جامعه است و قشر دانش پژوه - دانش آموزان و دانشجویان - به جهت خصوصیات روان شناختی، اثر پذیرترین گروههای جامعه هستند که بیشترین ومفیدترین اوقات خود را در مراکز آموزشی می گذرانند. لذا با برنامه ریزی وسیاست گذاری های علمی و جامع،می توان فرهنگ ایثارگری وشهادت را دراین مراکز به سطح قابل قبولی ارتقاء بخشید.
نتایج تحقیق نشان دادکه: مؤثرترین روشهای الگو دهی و الگوگیری از فرهنگ ایثار وشهادت به ترتیب از نظر نوجوانان وجوانان: اعلام آمادگی برای پژوهش محلی,بازدید ازمناطق عملیاتی دوران جنگ و معرفی فرماندهان و قهرمانان. تهیه و پخش برنامهها و مراسم مذهبی و دینی از فرهنگ عاشورا و محرم در رسانه ها - صدا و سیما - . برگزاری جلسات پرسش و پاسخ برای نوجوانان و جوانان. تهیه وساخت بازیهای رایانهای ، انیمیشن - کارتون - از فرهنگ ایثار و شهادت. ارائه الگوهای ایثار و شهادت - همانند شهید فهمیده و علم الهدی - در جامعه.
مقدمه:
عصاره فرهنگ ایثار و شهادت از خود گذشتگی، اخلاص و آزادمنشی هدفمند است. ترویج و اشاعه فرهنگ ایثار و شهادت، اثرات مثبت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی... دارد. این اثرات که با نهادینه شدن روحیه از خودگذشتگی و در نظر گرفتن همه ی عوامل از جمله اقتصادی و سیاسی و...شاهد پایان درگیری و کشمکش خواهیم بود. با نگاه به انگیزههای شهداء می توان از آسیبهایی که به اصل و جوهر فرهنگ ایثار وشهادت به واسطه ترویج نامناسب وارد میشود، جلوگیری نمود. ایثاروشهادت به عنوان یک فرهنگ متعالی در زمره ی عالیترین مفاهیم الهی و نتیجه والاترین ارزش هایی میباشد که یک انسان متعهد میتواند به آن مقام دست یابد.
این مفاهیم اثر گذار وحرکت آفرین قادرند تا فضای یک جامعه را به صورت گسترده تحت تأثیر قرار دهند و والاترین برکات را برای آن به همراه داشته باشند. تقویت باورهای دینی و ملی که امروزه جزء اصلیترین مسائل اعتقادی و فرهنگی به حساب میآید و در ردیف مهمترین وظایف ماست. از جمله مواردی است که به معرفی و تعمیق شخصیت، منزلت عقاید و آرمانهای ناب آن بزرگواران در سطحی فراگیر تحت تأثیر قرار میگیرد. پس همه ما مدیون شهدا و ایثارگران بوده و یکی از طرقی که میتوانیم ادای دین نمائیم، شناساندن واتصال همه جانبه آنان بر نسلهایی است که شهدا و مسیری که در آن ممارست داشته اند را به خوبی درک نکرده اند.
بنابراین نباید فراموش کرد که فرهنگ ایثار و شهادت در بردارنده آثار و برکات عظیمی است که به شکل مستقیم و غیرمستقیم جامعهی ما را شامل میشود. چرا که ایثار و شهادت یکی از غنیترین گنجینههای فرهنگ اسلامی و شیعی است که جلوههای اعجاب انگیز آن در طول سالهای انقلاب و دفاع مقدس به روشنی آشکار گردید و شگرفترین و عظیمترین صحنههای از خودگذشتگی انسانها در آن تبلور یافته است. اما مسالهی اساسی در این زمینه این است که چنین گنج گرانبهایی را نمیتوان با نگرشهای سطحی و روشهای صوری کارآمد ساخت و آن را انتقال و اشاعه داد.
در نتیجه ضرورت توجه به فرهنگ ایثار و شهادت و همچنین عروج آن در جامعه و مشاهدهی آثار وکارکردهای مثبت در آن در گرو دانستن باور عمیق و اندیشههای بلند است و میبایست چنین تفکر را باساز و کارهای مناسب به صورت عمیق در بین مردم نهادینه ساخت. به تصویر کشیدن صحنههای زیبای فرهنگ ایثار و شهادت، برای کسانی که در آن لحظات حساس وجود نداشتهاند رسالتی است عظیم که بیش از هر کسی بر دوش معلمان کشور سنگینی میکند چرا که معلمی شغل مهمی است که ضرورت آن بر کسی پوشیده نمیباشد.
این ضرورت عمدتاً شکل دهی تجربیاتی است که منجر به تغییرات مطلوب رفتاری در نوجوانان و جوانان مختلف، انتظارات کلی مشخصی از آنچه که یک معلم هست و باید باشد دارند. ترویج این فرهنگ و معرفی بعنوان فرهنگ غالب میتواند نقش عمده درمشارکت عمومی ایفا کند چرا که نوجوانان و جوانان با آگاهی از زحمات راه خطیر به خوبی خواهند فهمید که باید با جان و دل از این میراث ارزشمند امام و شهدا نگهداری کنند
شرح مسأله:
فرهنگ ایثار و شهادت در نظام اسلامی از مهمترین ویژگیهای مکتب تشیع به شمار میرود با وجود همین فرهنگ است که تاکنون، حقایق اسلام همچنان پا برجا و زنده باقی مانده است. الگوگیری از شهیدان دوران دفاع مقدس، سرمایه اجتماعی بزرگی است که غفلت از آن، از مصادیق ظلم به خود است. ویژگی ها و استعدادهای نهفته در وجود نوجوانان و جوانان، مناسب ترین زمینه برای طراحی و ایجاد هرگونه تغییر و تحول فردی و اجتماعی است، به طوری که چرخهای بسیاری از انقلابها و تحولات توسط این گروه به حرکت درآمده و سرعت میگیرد. کنکاش در تاریخ ملل مختلف و از جمله جریانات حاکم بر ایران در یکصد سال گذشته مؤید این ادعاست.
در بسیاری از کشورها بخش انبوهی از بازیگران و نقش آفرینان حوادث مختلف، امکانات و انرژی های بسیاری مصروف تا، جذب و هدایت نوجوانان و جوانان را به سمت اهداف معین - اعم از اهداف مثبت یا منفی، ارزشی و ضد ارزشی - بکار گیرند. نکته مهم اینکه »جوانان بیش از بزرگسالان به ارزشهای فرامادی اعتقاد دارند و این تفاوت ارزشی جوانان و بزرگسالان ناشی از تفاوت تجربه و اجتماعی شدن آنها میباشد.« در اسلام به جوانان توجهی خاص مبذول شده است. حضرت محمد - ص - میفرماید:
اوصیکم» بالشباب خیراً فَانّهم اَرق افئده .« توصیه ی من به شما این است که نیکی به جوانان را از یاد نبرید.
»امروزه پاسداری ازخون شهیدان و ابلاغ پیام انقلاب اسلامی به همت نوجوانان و جوانان غیرتمند و آزاده متکی است عبور از سالهای سخت جهاد و مقاومت ، الگوی کامل و سنت مطلوبی است که نوجوانان و جوانان را به آیندهی درخشان و امید بخش و افق هایی روشن دلگرم میسازند.« استاد مطهری درکتاب »انسان کامل«، علی - ع - را مجموعهی ارزشهای انسانی واسلامی و نمونه یک انسان کامل معرفی میکند که شجاعت، از خودگذشتگی، مردانگی، شهادت طلبی، خوش رویی، یتیم نوازی، عشق به خدا و رسول و آزادگی مسئولیت را داراست وقتی یک هدف فوقالعاده متعالی در پس جنگ تعریف شود و پیروزی در آن، ملتی را از جایگاه تحقیر شده تاریخی، به رشد
شکوفایی و عزت برساند، آن وقت جنگ خیلی ارزشمند میشود آبراهام مازلو روانشناس برجستهی معاصر، با دیدگاهی مثبت و خوش بینانه، نظریهای را مطرح کرد، که دردیدگاه محققان علم روان شناسی بسیارمهم جلوه نمود. او در ایدهی خود بر ارزشهای انسانی تأکید فراوان داشت و توجه انسان به این ابعاد را معیارخود شکوفایی و رشد شخصیتی میدانست هشت سال دفاع مقدس جزئی مهم از تاریخ ملت ایران است.
حفظ تاریخ دفاع مقدس، پاسداری از آن به همراه نشر فرهنگ دفاع مقدس و حماسه آفرینیهای مذکور از وظایف آحاد ملت میباشد. شهادت آمیزهای از عشق گذاران و حکمتی عمیق، راهی میانبُر برای صعود به قلهی معراج بشری و بلکه خود یک فرهنگ است و شهید از این راه مستقیم به حیات جاودانه میپیوندد و ازدنیای تعلقات راهی به رهایی و عرصه لایتناهی حیات عندالرب میگشاید.
آخرین گام در فرایند پیچیده و طولانی که غیر قابل تصور و تبیین است، از دلالت معنایی تجربه و مفهوم شهادت آشکار میشود که این عملی ارادی و مختارانه است. بنابراین به اجمال میتوان گفت که شهادت، تجربهای است که وابسته به چهار فعالیت: هشیاری، اراده، آرمانگرایی و پس زدن غرایز است با توجه به این چهار مؤلفه میتوان شهادت را بر مبنای تئوریهای روان شناختی استعلاییترین تجربه بشری قلمداد کرد. اگر دیروز فرهنگ جهاد و مبارزه زنده شد و از زیر بار استبداد و متجاوزین نجات یافتیم و جنگ گرم پایان گرفت باید امروز به یاد داشته باشیم که دشمن از بین نرفته و همچنان در دشمنی خود مصمم است. دشمنی که دیروز از مرزهای جغرافیایی راه وطن ما را پیش گرفته بود، امروز از مرزهای فکری و فرهنگی درحال تجاوز و دشمنی است.
و الحق و الانصاف که این جنگ بسی خطرناک تر و جانکاه تر است. باید در این میدان جنگ فرهنگی دست خالی و بیطرف نبود، باید هوشیار بود. حضور شهدا عامل یادآورنده وکمکی بر این مهم است. فرهنگ ایثار و شهادت یکی از عناصر مهم هویت اسلامی جامعهی ایران میباشد. هویت هر ملتی میراث هزاران سال تلاش نسلهای گذشته است. هر نسلی اندوختههای فرهنگی و تجارب زندگی خود را به شیوههای گوناگون به نسل بعد منتقل میکند.
