بخشی از مقاله
آرتروز بر اساس جنسيت
آرتروز شايع ترين بيماري مفصلي در انسان است.در افراد زير 18 سال الگوي پراكندگي آرتروز در بين مردان و زنان مشابه است.اما در افراد مسن تر آرتروز هيپ در مردان و آرتروز مفاصل بين انگشتان دست در زنان شايع تر است.بر اين اساس جنسيت زن به عنوان يك عامل خطر براي آرتروز محسوب مي شود.اما مهمترين عامل خطر براي ابتلا به آرتروز سن است.در زنان زير 45 سال تنها دو درصد موارد در راديولوژي علائم آرتروز را نشان ميدهند اما بين 45 تا 64 سال 30 درصد افراد در راديولوژي علائم آرتروز را نشان مي دهند.
عوامل زمينه ساز
عوام ضربه شديد و ضربه هاي كوچك مكرر نيز عوامل خطر براي ابتلا به آرتروز هستند.نارسايي رباط متقاطع قدامي و آسيب منيسك و منيسكتومي مي توانند موجب آرتروز زانو شوند.فردي كه مبتلا به شكستگي تري مالئولار ميشود تقريبا"به طور قطع مبتلا به ارتروز مچ پا خواهد شد.
درگيري مفصل در آرتروز به اضافه بار اعمال شده روي مفصل بستگي دارد.بنابراين اگرچه آرتروز مچ پا در بالرين ها –آرتروز ارنج در ضربه زنندگان به توپ در بيسبال و آرتروز مفاصل بين انگشت و استخوان هاي كف دست در گيرندگان توپ كريكت شايع است هيچ يك از آرتروز هاي نواحي گفته شده در جامعه عمومي شيوع ندارند.همچنين در افرادي كه با چكش بادي كار مي كنند- ملوانان و معدنچيان مفاصل درگير بيشتر دچار آرتروز مي شوند.
آيا افراد مبتلا به آرتروز بايد به فعاليت جسماني بپردازند؟
با توجه به فوايد بيشمار فعاليت هاي جسماني و ورزش در سلامت عمومي فرد به شكل عام و سلامت سيستم عضلاني اسكلتي به شكل حاص توصيه مي شود افراد بر اساس يك برنامه اصولي و علمي به ورزش در درمان آرتروز شامل موارد زير است:
• افزايش دامنه حركتي
• افزايش قدرت عضلاني
• كاهش درد
بيشتر محققان بر اين باورند كه اولين تغييرات بيماري از غضروف شروع مي شود.
غضروف مفصل دو عملكرد اساسي در مفصل دارد:
اول آنكه سطحي فراهم مي آورد كه به طور چشمگيري صاف بوده فشارهاي وارده را تحمل مي كند و بدين نحو با حركت مفصل استخوانها به راحتي روي يكديگر مي لغزندو در اثر نرم كنندگي مايع داخل مفصل ضريب اصطكاك ناشي غضروف بر غضروف ديگر 15 بار كمتر از لغزش دو قطعه يخ بر روي يكديگر است!
دومين عملكرد غضروف مفصلي آن است كه از تمركز فشارها و در نتيجه خرد شدن استخوان حين تحمل فشار جلوگيري مي كند. هر گاه ساختار بيولوژيك غضروف مفصلي و استخوان غيرطبيعي شود و يا اينكه فشار بيش از حد بر مفصل وارد شود آرتروز پديد مي آيد.
درد مفصل در آرتروز به صورت درد عمقي و در ناحيه مشخص در مفصل درگير بوده و با حركت مفصل تشديد و با استراحت تسكين مي يابد.
در صورتي كه بيماري پيشرفته باشد درد دائمي بوده و گاهي خواب فرد را مختل مي كند. خشكي مفصل پس از برخاستن از بستر يا پس از مدتي فعاليت ممكن است بارز باشد.اما معمولا" كمتر از 20 دقيقه طول مي كشدعلائم ديگر مانند تب-بي حالي- كاهش وزن و غيره به همراه اين بيماري وجود ندارد.ممكن است پزشك در معاينه متوجه تورم استخوان يا بافت نرم اطراف مفصل تغيير شكل مختصري در زندگي مفصل شود. با توجه به علائم پزشك درخواست عكس راديولوژي و آزمايشات مي كند و بيماري را تشخيص ميدهد.
هدف از درمان آرتروز:
1. كاهش درد
2. حفظ تحرك
3. به حداقل رساندن ناتواني مفصل در افراد مي باشد.
كاهش فشار وارده بر مفصل از طريق:
1. پرهيز از ايستادن طولاني
2. كاهش وزن
3. استراحت
4. استفاده از عصاو غيره
از درمانهاي غير داروئي محسوب مي شود.
استفاده از داروها و جراحي ارتوپدي در موارد شديدتر در نظر گرفته مي شود.
ورزش جزو حياتي در درمان آرتروز به شمار مي آيد و علاوه بر اينكه از خشكي مفاصل جلوگيري مي كند به تقويت عضلات اطراف مفاصل نيز كمك ميكند. همچنين فرد بيمار با انجام تمرينات ورزشي مناسب احساس نشاط و شادابي ميكند.
اما در بيشتر موارد فعاليت هاي ورزشي نه تنها موجب ايجاد يا تشديد آرتروز نمي شوند حتي مي توانند نقش پيشگيري كننده يا درماني داشته باشند.
چاقي نه تنها مي تواند يك عامل خطر براي آرتروز زانو باشد حتي مي تواند ميزان بروز آرتروز در مفاصل دست را نيز افزايش دهد. اما افراد چاقي كه هنوز مبتلا به آرتروز نشده اند مي توانند با كاهش وزن احتمال ابتلا به آرتروز علامت دار را تا حد زيادي كاهش دهند.
ارتباط بين علائم راديولوژيك و درد بيمار كم است.در بسياري از موارد كه علائم پيشرفته راديولوژيكي دارند درد بسيار كم است.عوامل خطر براي ايجاد درد و ناتواني دد و ناتواني به خوبي شناخته نشده اند.ناتواني در افراد مبتلا به آرتروز زانو بيش از آنچه كه با علائم راديولوژيك يا درد بيمار ارتباط داشته باشد با ضعف عضله چهارسر راني مرتبط است و تقويت اين ضله موجب بهبود پايداري مفصلي و كاهش درد مي شود.به علاوه زنان زودتر از مردان علامت دار مي شوند.افرادي
كه بيكار هستند بيش از افراد شاغل و افراد مجرد بيش از افراد مزدوج داراي علائم مي شوند.حتي در بعضي مواقع تماس هاي تلفني از سوي يك بهورز ميتواند به اندازه داروهايي مثل پروفن يا آسپرين در كاهش درد مؤثر باشد. آنچه كه به دنبال آرتروز و درد ناشي از آن ايجاد مي شود كاهش فعاليت جسماني است وآنچه كه به دنبال بي تحركي پديد مي آيد كاهش قدرت عضلاني -كاهش بيشينه اكسيژن مصرفي – كاهش دامنه حركتي مفصل و كاهش پايداري مفصلي است. بي تحركي موجب افزايش وزن و چاقي مي شود و چاقي آرتروز را تشديد مي كند.
توجه:
تحقيقات نشان داده اند كه ورزش منظم و طبق يك برنامه تعيين شده از سوي پزشك لازمه درمان مناسب افراد مبتلت به آرتروز مي باشد .مقدار ورزش و نوع آن بستگي به علل خاصي دارد كه عبارتند از: نوع مفصل درگير-ميزان التهاب در مفصل و ميزان پايداري مفصل.
مزاياي ورزش براي آرتروز:
• ورزش سبب كاهش درد مفصل و خشكي مفاصل مي گردد.
• ورزش سبب افزايش انعطاف پذيري عضلات مؤثر روي مفصل ميگردد.
• ورزش سبب افزايش قدرت عضلاني عضلات مؤثر روي مفصل ميگردد.
• ورزش سبب افزايش قدرت انقباض قلب و افزايش سطح سلامتي افراد مبتلا ميگردد.
• ورزش با كمك به كاهش وزن فشار روي مفاصل تحمل كننده وزن را كاهش مي دهد.
•
چه نوع ورزش هايي براي آرتروز مفيدند؟
• ورزش هاي افزايش دهنده دامنه حركات مفصل: اين ورزش مثل dance سبب حفظ دامنه حركات مفصل در محدوده نرمال و كاهش خشكي مفاصل درگير مي شوند.به طور كلي اين ورزش ها انعطاف پذيري را افزايش مي دهند.
• ورزش هاي هوازي: اين ورزش ها مثل پياده روي –دو ميدانيو دوچرخه سواري سبب بهبود كاركرد قلبي-ريوي كنترل وزن مناسب و بهبود عملكرد كلي فرد بيمار مي شوند.
• ورزش هاي تقويت كننده قدرت و توان عضلات: اين ورزش ها با افزايش قدرت عضلاني سبب حمايت بهتر از مفاصل درگير در آرتروز مي شوند و به پايداري مفصل و كاهش علائم كمك مي كند. براي تقويت قدرت عضله مي توان از دمبل هاي كوچك- ماشين هاي بدن سازي- ورزش هاي ايزومتريك- باند هاي لاستيك و راه رفتن در آب استخر استفاده نمود.آنچه طي انجام اين نوع ورزش ها اهميت به سزايي دارد حفظ و انجام حركات و وضعيت بدني درست حين انجام حركات است چرا كه اگر ورزش هاي تقويت كننده قدرت عضلاني در حالتي نامناسب انجام شود مي توانند منجر به تشديد درد – كشيدگي عضلات و افزايش تورم مفصل شوند.
ورزش و سيستم اسكلتي- عضلاني:
نحوه شروع ورزش:
1. اولين گام مشاوره با پزشك معالج خود درباره نوع ورزش مناسب براي شماست.
2. ابتدا بهتر است با دوش گرفتن يا استفاده از دستگاهاي موضعي محل مفصل مورد نظر را گرم كنيد.
3. سپس با انجام ورزظ هاي حفظ كننده دامنه حركت مفصل و عضلات اطراف آن را گرم كنيد.
4. سپس با استفاده از وزنه هاي سبك به انجام ورزش هاي تقويت كننده قدرت عضلاني بپردازيد.
5. به تدريج وزن وزنه ها را افزايش دهيد و نيرو يا كشش بيشتري روي عضلات اعمال كنيد.
6. از كمپرس آب سرد براي خنك كردن مفصل استفاده كنيد.
7. سپس به انجام ورزش هاي هوازي بپردازيد.
8. هرگاه دچار درد در مفصل يا التهاب و قرمزي شديد ورزش را متوقف كنيد و در صورت ادامه يافتن علائم به پزشك مراجعه كنيد.
انواع مختلفي از تمرينات ورزشي براي مبتلايان به آرتروز وجود دارد:
• ورزش هاي هوازي
• قدرتي(استقامتي)
• كششي
• خم و راست شدن
• و تمرينات ويژه براي مفاصل خاص
ورزش هاي هوازي مثل شنا- پياده روي- دوچرخه سواري- بالا رفتن از پله ها- و غيره با بالا بردن ضربان قلب به تقويت عملكرد قلب و ريه كمك مي كند. همچنين انجام اين تمرينات سبب كاهش درد خشكي و ناتواني مفاصل مي شود.
اهداف برنامه تمريني 30 دقيقه فعاليت در اكثر روز هاي هفته است ولي...
به آهستگي و به تدريج شروع كنيد.اگر تاكنون ورزش نكرده ايد 5 دقيقه تمرين كنيد و اگر مي توانيد آنرا در طي روز چند بار تكرار كنيد.
هر هفته به ميزهن ده درصد زمان تمرينات را طولاني تر كنيد. براي مثال اگر در هفته اول روزي 10 دقيقه پياده روي مي كرديد.
از هفته دوم روزي 11 دقيقه و ...
خودتان را به مبارزه بطلبيد ولي خيلي هم به خودتان فشار نياوريد! هدف قوي تر شدن پمپ قلبتان است و در اين ميان ممكن است عرق كنيد و كمي نفستان تنگ شود ولي به ورزش ادامه دهيد.
وزن ايده آل خود را به دست آوريد. تحمل وزن اضافي مفاصلتان را فرسوده خواهد كرد.
حتي كاهش وزن در حد چند گرم فشار اضافي را از روي مفاصل ملتهب بر مي دارد.ورزش در كنار تغذيه سالم بهترين شيوه درمان براي كاهش وزن است.
تمرينات استقامتي و كششي:
بلند كردن وزنه هاي سبك و يا استفاده از تجهيزات پيشرفته سبب پرورش كلي عضلات بدن مي شود.اين تمرينات باعث افزايش جريان خون عضلات و قدرت و تحمل آن مي شود. قبل از انجام تمرينات قدرتي نكات ذيل را به خاطر داشته باشيد :
1. قبل از تمرين بدن خود را گرم كنيد.اين كار را با ورزش هاي سبك مثل پياده روي انجام دهيد.
2. تمرينات كششي مقدم بر ساير تمرينات هستند.
3. به هنگام بلند كردن وزنه به روش صحيح نفس بكشيد.هنگام بلند كردن وزنه نفس عميق بكشيد و در پايان عمل نفس را با قدرت و به آرامي بيرون دهيد.
4. به تدريج وزنه هاي سنگينتر را جايگزين كنيد.
5. به طور يك روز در ميان و يا كمتر از چهار روز در هفته تمرين كنيد.
6. استفاده از قالب يخ كه در قالب پارچه اي پيچيده شده به مدت 15 تا 20 دقيقه بر روي مفاصل ملتهب پس از انجام تمرينات از دردناكي و تورم آن پيشگيري مي كند.
7. درد خفيف و قابل تحمل و مختصري احساس ناراحتي در مفصل بعد از تمرين طبيعي است ولي اگر مفاصلتان در شب يا چند روز بعد دچار درد شديد شدند تمرينات را قطع كرده با پزشكتان مشورت كنيد.
تغييرات اندكي در برنامه تمرين شما را مجددا" به حالت زمان اوليه بر مي گرداند.
