بخشی از مقاله
چکیده
عادات و رفتار ورزشی اقشار مختلف جامعه، نگرش ها وباورهای آنها در مسائل ورزشی، همگی تحت تاثیر متقابل گرایش های جامعه و رسانه ها قرار گرفته است. هدف این پژوهش بررسی محتوای شبکه تلویزیونی ورزش، با رویکرد ورزش معلولان بود. جامعه آماری پژوهش، برنامههای پخش شده شبکه ورزش در 6 ماهه دوم سال 1393 بود. روش نمونهگیری تصادفی ساده و بر مبنای هفته آماری بود، به این ترتیب که از هر کدام از فصول پاییز و زمستان، روزهای هفته بشکل تصادفی و پراکنده انتخاب شد، یعنی از هر فصل یک هفته و در مجموع دو هفته آماری، بهعنوان نمونه انتخاب شد.
ابزار اندازه گیری برگه کدگزاری بود و روایی آن را 14 نفر از متخصصان مدیریت ورزش و رسانه تایید کردند. همچنین ضریب عینیت و پایایی بر اساس فرمول اسکات برای مقولههای - توزیع پوشش ورزش معلولین %89، رشته های ورزشی معلولین %96، جنسیت در ورزش معلولین وافراد سالم %94، مولفههای ورزشی - %85 محاسبه شد. نتایج نشان داد محتوای برنامههای پخش شده 92 درصد را به ورزش افراد سالم و فقط 8 درصد را به ورزش معلولین اختصاص داده بودند که 25 رشته ورزشی برای افراد سالم و 8 رشته ورزشی برای معلولان را شامل میشد.
در این بین مولفه ورزش قهرمانی با 47 درصد، بیشترین فراوانی را در اختیار داشت. 64 درصد اخبار ورزش معلولین برای مردان در مقابل 18 درصد برای ورزش زنان قرار داشت - بقیه اخبار بدون تأکید بر پوشش جنسیتی بود - .. با توجه به یافتههای تحقیق که نشان از پوشش بسیار کم ورزش معلولین داشت، توصیه میشود رسانههای گروهی و مسئولین با توجه بیشتر به ورزش معلولین زمینه جذب هر چه بیشتر معلولین به ورزش و توسعه ورزش معلولین را فراهم کرده، در نهایت به ارتقاء سلامت این افراد کمک کنند.
مقدمه
امروز رسانهها نقش محوری و غیرقابل انکاری در توسعه آگاهی و انتقال اطلاعات به مخاطبین و تغییر رفتار آنها دارند. رسانههای جمعی از یک سو در شکلدهی ساختار ذهنی افراد جامعه موثرند و از سوی دیگر رفتار افراد را سامان میبخشند و موجب میشوند، افراد در مورد پدیدههای اجتماعی، رفتاری کاملا حساب شده از خود بروز دهند
عادات و رفتار ورزشی افراد جامعه، نگرشها و باورهای آنها در مسائل ورزشی نیز، همگی تحت تاثیر متقابل گرایشهای جامعه و رسانه ها قرار گرفته است. پس رسانههای گروهی می توانند بعنوان ابزاری برای ترویج ورزش باشند، چراکه ابزار موثر و مستقیمی برای دستیابی عموم به دانش واطلاعات هستند و به افراد برای پی بردن به اهمیت ورزش در زندگی کمک میکنند
بنابر آمار سازمان بهداشت جهانی وابسته به سازمان ملل متحد، حدود 10 درصد انسانها در سراسر دنیا به نوعی معلول هستند. امروز رسانهها میتوانند با فرهنگسازی مناسب، نگاه ترحمآمیز جامعه به معلولین را تغییر داده، درک شرایط حضور معلولین در اجتماع را در بین مردم گسترش دهند.
یکی از زمینههای مشارکت دادن معلولان در فعالیتهای اجتماعی و جلوگیری از انزوای آنان در جامعه، شرکت در رقابتهای ورزشی است. اما اخبار ورزش معلولین علیرغم کسب موفقیتهای بینالمللی بسیار و شکستن رکوردهای مختلف، آنطور که باید پوشش داده نمیشود. بیتردید تلویزیون مهمترین رسانهای است که میتواند در بین مردم نفوذ کرده، اخبار و اطلاعاتی از همه زمینهها از جمله ورزش معلولین، منعکس کند.
در همین راستا شریفیمقدم و همکاران - 1390 - در ارزیابی نگرش معلولان و جانبازان نسبت به نقش رسانهها و سازمانهای ورزشی در جهت توسعه ورزش جانبازان و معلولان نشان دادند که رسانههای جمعی مخصوصا تلویزیون میتوانند باعث تغییر نگرش مردم و افزایش آگاهی نسبت به ورزش معلولین شوند.
با این حال نتایج مطالعات قلیزاده و همکاران - 1390 - در تحلیل محتوای مطبوعات ورزشی با رویکردی بر ورزش همگانی جانبازان و معلولین، نشان داد میزان توجه به ورزش جانبازان و معلولین بسیار کم و تنها % ./22 بوده است.
تایندال و همکارش - 2013 - نیز پس از تحلیل محتوای مقالات چاپ شده نشریه نیویورک تایمز، طی سالهای 1955-2012 با محوریت پارالمپیک و ورزشکارانش، بیان داشت که فقط %3 درصد مقالات، مسابقات پارالمپیک را پوشش دادهاند و حدود 97 درصد بازیهای المپیک را در بر میگرفت. پس کم توجهی به ورزش معلولین در خارج از ایران نیز، وجود دارد.
مسئلهای که هاردین و همکارش - 2001 - ، هم قبلا آن را پس از بررسی تصاویر منتشر شده روی جلد و سرمقاله مطبوعات، نشان داده بودند. بررسی آنها نشان داد تنها % ./4 از تصاویر منتشر شده مربوط به معلولین بود. شبکه سراسری ورزش، یکی از شبکههای تلویزیونی ملی کشورایران است که در مجموعه صدا و سیما مدیریت میشود. این شبکه، پنجمین شبکه تلویزیونی ایران میباشد که تنها بصورت دیجیتال پخش میشود.
محتوای این شبکه تمام طول 24 ساعت شبانه روز به پخش برنامههای ورزشی، پخش زنده مسابقات، اخبار ورزشی و .. اختصاص دارد. با توجه به این حجم برنامه ورزشی از یک شبکه تلویزیونی محقق در پی آنست که مشخص شود چه حجمی از برنامههای این شبکه به ورزش معلولین اختصاص داده شده است؟ چقدر عدالت در پوشش ورزش بانوان در مقایسه با ورزش آقایان رعایت میشود؟ چه رشتههای ورزشی بیشتر پوشش داده میشود؟ و در نهایت، هر یک از مؤلفههای 4 گانه ورزش چقدر پوشش داده میشوند؟
روش شناسی تحقیق
روش تحقیق از نظر استراتژی توصیفی، از نظر شیوه اجرا تحلیل محتوا و از نظر هدف کاربردی است. بر این اساس دستورالعمل کدگذاری بر مبنای موضوع و هدف تحقیق تهیه شد، و بر اساس آن اخبار و مطالب مورد نظر استخراج و کدگذاری شده است. جامعه آماری تحقیق، برنامههای پخش شده شبکه تلویزیونی ورزش، در شش ماه دوم سال 1393 است. نمونهگیری این تحقیق هم بشکل »تصادفی ساده« و بر مبنای »هفته آماری« انجام شده است. در پژوهشهای تحلیل محتوا هفته آماری با انتخاب تصادفی روزهای هفته بشکل پراکنده در دوره زمانی مورد نظر تعیین میشود
به این ترتیب پس از تقسیم جامعه تحقیق به دو فصل پاییز و زمستان، از هر فصل، یک سری تک تک روزهای هفته - شنبه، یکشنبه، و... - بشکل پراکنده و تصادفی انتخاب شد و مطالب این روزها جمعآوری شد. در مجموع هفته آماری از شبکه تلویزیونی انتخاب شد. ابزار مورد استفاده در این تحقیق برگه کدگزاری بر اساس دستورالعمل کدگذاری است. روایی صوری ومحتوایی برگه کدگزاری توسط 14 نفر از متخصصان ورزش ورسانه بررسی و تایید شد.
پایایی برگه کدگزاری توسط ضریب اسکات بررسی شد . ضریب اسکات توافق مورد انتظار یا شانسی را بر پایهی نسبت دفعاتی ، که ارزشهای خاص یک طبقه مورد استفاده قرار گرفته اند، محاسبه میکند. در تجزیه و تحلیل ضریب پایایی باید از% 70 بزرگتر باشد تا پوشش ورزش معلولین و افراد سالم %89 ، مقوله جنسیت در ورزش معلولین %94، مقوله رشتههای ورزشی %84، مقوله مولفههای ورزشی %85، - محاسبه و تایید شد.تجزیه و تحلیل دادهها با نرمافزار spss نسخه بیست ویکم انجام شد.
یافته های تحقیق
جدول :1 توزیع فراوانی مطالب و اخبار
نتایج جدول یک نشان میدهد ورزش معلولین فقط 8 درصد کل محتوای برنامههای شبکه ورزش را تشکیل میدهد.
جدول :2 توزیع پوشش جنسیتی ورزش معلولین در شبکه تلویزیونی ورزش
جدول دو نشان میدهد ورزش مردان معلول خیلی بیشتر از ورزش زنان معلول، پوشش داده شده است. حدود 65 درصد محتوا را ورزش مردان تشکیل داده در حالیکه این مقدار برای زنان ورزشکار معلول حدود 18 درصد میباشد. بقیه محتوای برنامهها نیز بدون تأکید بر جنسیت خاصی، بوده است.
جدول:3 توزیع فراوانی رشتههای ورزشی معلولین تحت پوشش شبکه ورزش
فوتبال در جدول 4 ، بیشترین درصد از بین رشتههای ورزشی را به خود اختصاص داده است. پس از آن رشتههای والیبال نشسته و بسکتبال و شنا قرار دارند. و سایر رشتهها با فراوانی برابر در مرتبههای بعد قرار دارند.
