بخشی از مقاله
جايگاه روابط عمومي در اسلام
ضرورت و اهميت روابط عمومي
قرن حاضر را علاوه برآنکه قرن تسخير فضا ، اتم ، کامپيوتر، ليزر و غيره ناميده اند، ،به عنوان عصر ارتباطات نيز نامگذاري گرديده است که شبيه دهکده جهاني مي ماند که در اين ارتباطات انسانها به هم نزديک و افکار و اعمال انسانها و جمعيت ها از ديد و نظر يکديگر پنهان نيست که تبادل افکار و اطلاعات و دانش ها و هنر ها و تبليغات در حجم و سرعت گيج کننده اي در جريان است. از طرفي ماشيني شدن زندگي ، افزايش جمعيت ، تقسيم کار و مشاغل، تخصصي شدن
فعاليت ها ، تنوع امکانات بهره وري، برتري جويي ها ، ترويج شيوه هاي رقابتي و مقايسه اي، رفاه طلبي ها، خستگي ها ، کم حوصلگي ها ، بي اعتمادي ها و تنوع طلبي ها باعث شده است تا جمعيت هاي انساني در حالي که از لحاظ فيزيکي و زيستي به يکديگر نزديکتر شده اند از نظر عاطفي ، اخلاقي و ذهني دور از هم، منزوي ، خود خواه و نا همگون و پراکنده شده اند و اکثر مردم سردر گريبان خويش و در پي منافع خود رهرو راه خودشان هستند
اينجاست که اهميت نقش روابط عمومي نمايان مي گردد؛ نقشي که مبتني برداشتن حجاب غربت و بيگانگي و افشاندن عطر خوش آشنايي است و روابط عمومي، مي توانند پل ارتباط بين افراد جامعه و سازمان ها باشند، البته پل هايي که اگر مستحکم نباشند يقيناً از بهره ذهني لازم و کارآيي برخوردار نخواهند بود و روابط عمومي با مجموعه اي از ابزار و مصالح بي جان و سخت و سفت و ساده موجود در طبيعت سروکار ندارند بلکه حوزه و حيطه عمل او احساسات و
عاطفه ها و در يک کلام افکار عمومي است و اين خود اوج اهميت جايگاه و مراتب روابط عمومي را مي رساند که به عنوان فن و هنر برقراري ارتباط به منظور تأثيرگذاري برجامعه و دريافت تصوير واقعي از افکار عمومي به منظور لحاظ کردن اين نگرش و تصورات در اداره بهتر سازمان تلقي مي گردد. با ذکر اين تعاريف هر سازماني که در پي موفقيت خويش و رضايت مخالفين خود باشد بي نياز از روابط عمومي نيست . بي شک حاصل يک روابط عمومي موفق براي فرد و يا سازمان شهرت ، رضايتمندي و اعتبار را در پي خواهد داشت که در جوامع و سازمانهاي برخورداراز روابط عمومي قوي و موثر يا آشکار شدن نقاط قوت و ضعف سازمان پويايي ، کارآمدي و توسعه پايدار شکل خواهد گرفت
تاريخچه روابط عمومي
از سال 1900 ميلادي که اداره تبليغات بوستون آمريکا به عنوان اولين شرکت روابط عمومي تأسيس گرديد تا به امروز صدها و هزاران انجمن و دفتر روابط عمومي بويژه در کشورهاي صنعتي و غربي تأسيس شده است و هر روز با گذشت زمان اين علم و هنر حالت تخصصي تري در حوزه هاي مختلف به خود گرفته و به فعاليت و اثر بخش خويش مشغول است. در کشور ما ايران نيز روابط عمومي با بيش از نيم قرن فعاليت در سالهاي اخير با برگزاري چندين کنفرانس بين المللي معتبر ايجاد موسسات علمي و تحقيقاتي ، چاپ و انتشار و دهها و صدها فعاليت ديگر جايگاه نسبتاً مناسبي درجامعه پيدا كرده است .
جايگاه روابط عمومي در اسلام و قرآن
قرآن كريم در سوره مباركه آل عمران آيه شريفه 200 شريفه ضمن دعوت امت به برقراري رابطه اجتماعي، داشتن شكيبايي و در پيش گرفتن تقواي الهي را براي رسيدن به رستگاري و فلاح مورد تأكيد قرار داده است. نكته جالب قرآن موضوعي كه امروزه به عنوان اخلاق در روابط عمومي به شكلي بسيار ناقص در مجامع روابط عمومي مطرح است، دراين آيه شريفه با زيبايي هر چه تمامتر بيان و اشاره مي شود . در خصوص اطلاع رساني و انتقال آگاهي در يك بررسي موردي در قرآن كريم تنها در جزء هاي 20الي 25 بيش از 567 بار بر انتقال آگاهي اشاره و تأكيد شده است . لذا علاوه بر آيات نوراني قرآن كريم سيره عملي و نظري پيامبر اعظم (ص) سرتا سر مردم داري ، مردم ياري و تكريم ارباب رجوع است . فرامين حكومتي وسيره عملي امام علي (ع) نيز مبين و گواه خوبي بر اهميت
بخشيدن به مباحث روابط عمومي است كه در همين موضوع امام علي (ع) در فرمان مشهور خود خطاب به مالك اشتر درباره اهميت به افكار عمومي مي فرمايند: «تكيه گاه دين ، اجتماع مسلمين و نيروي ذخيره براي دشمنان تنها توده مردم (افكار عمومي ) هستند . پس گوش تو به سوي افكار عمومي و گرايش تو به جانب آنان باشد » كه در اين ارتباط دهها و صدها موارد از اين دست در فرهنگ اسلامي از جمله نكات ارزنده در مبحث روابط عمومي هستند كه متوليان امر روابط عمومي در كشور ما بويژه در دستگاه هاي فرهنگي بايد به تدوين و تأليف آن اهتمام جدي و زنده كه جايگاه روابط عمومي در اسلام را مي توان
شناخت و بايد گفت مگر نه آن است كه روابط عمومي علم وهنر ارتباط انسانها با يكديگر تكريم ارباب رجوع ، آگاهي از نظرات ديگران، علم نفوذ در دلها ، مشاوره با مخاطبان اطلاع رساني چه تسهيل كنند يك بستر ارتباطي دوسويه و سالم با مخاطبان و مواردي اين چنين است كه با نگاهي حتي ظاهري در سيره انبياء الهي بويژه پيامبر اعظم (ص) و ائمه معصومين در مي يابيم كه تمامي اين موارد حتي با دقت و هنرمندي بيشتري در تعاليم الهي و سيره آن بزرگواران ساري و جاري بوده است و پيش از آنكه روابط عمومي به شكل امروزي توسط انديشمندان غربي بنيان گذاشته و مصادره به مطلوب شود اسلام در اين زمينه پيشرو و پيشتاز بوده است .
روابط عمومي در سيره پيامبر اعظم (ص)
هر چند پيرامون شخصيت ممتاز پيامبر اعظم ( ص ) کتابها و مقالات متعددي تأليف گرديده و هر انديشمند و صاحب نظري به فراخور حال خويش و در حد استطاعت خود در خصوص اين چراغ جهان افروز مطالبي را مطرح نموده است ، اما درباره نقش روابط عمومي در سيره آن حضرت ، مطالب کمي به رشته تحرير در آمده است .
با توجه به نامگذاري امسال از سوي مقام معظم رهبري ( حفظه الله ) به عنوان سال پيامبر اعظم ( ص ) و با استفاده از اين فرصت به دست آمده سعي دارم با توان اندک خويش از اين درياي بيکران قطره اي باز گويم تا شايد از اين طريق مورد عنايت خاصه حضرتش قرار گرفته و در خيل رهروان آن حضرت ثبت گرديده و در ضمن راهي براي غور و تفحص بيشتر در اين زمينه و اقدامات مشابه توسط ديگر عزيزان و صاحب نظران ميسر گردد .
آب دريا را گر نتوان کشيد هم به قدر جرعه اي بايد چشيد. گفتن و شنيدن از انسانهاي متعالي که دستي در آسمان دارند و پايي بر زمين ، همواره براي آنان که به دنبال راه نجاتي هستند ، خوشايند است
پيامبران الهي ، اين پيام آوران عشق، از آغاز خلقت تا سپيده دم روشنايي هميشه برمدار هدايت خلق بال و پر زده و در صدد کشف منزل مقصود رهنمون مي شدند که در اين ميان آخرين رسول الهي براي هدايت خلق مشقات و سختي هاي بسياري را متحمل گرديد ، تا پلي بين خالق و مخلوق باشد و چراغ جهان افروز عالم گردد، چنانكه خداوند متعال در قرآن کريم مي فرمايد:
و داعيا الي الله باذنه و سراجا و منيرا . و به اذن حق ، خلق را به سوي خدا دعوت کني و چراغ فروزان عالم باشي . ( 1 )
معصومين ( ع ) بالاخص رسول مکرم اسلام ، امام مبين هستند ، ارتباط با آنها اين اثر را دارد که انسان را به خدا مرتبط کند ( و انهما لبامام مبين ) . ( 2 )
ضرورت وجود روابط عمومي ، به عنوان يک فن و هنر ارتباطي و تسهيل کننده چرخه ارتباطات مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان مرکز ثقل اطلاعات سازمان با ساير اقشار مردم از هر صنف و گروهي تلقي مي شود که با استفاده از کارشناسان اين امر مطالب سازمان براي هر گروه و صنف خاصي تفسير و تحليل مي گردد و در اختيار آنان قرار مي گيرد ( انما الانبياء نکلم الناس علي قدر عقولهم ) .
همان طور که روابط عمومي بالا ترين مقام اجرايي هر دستگاه است که زير نظر مستقيم شخص اول آن دستگاه انجام وظيفه مي کند و به عنوان پل ارتباطي بين دستگاه و جامعه است ، پيامبر اعظم ( ص ) و ائمه اطهار ( ع ) نيز رابط و واصل بين پروردگار عالم ، که ملکوت آسمانها و زمين تحت حکومت اوست ( الذي له ملک السموات و الارض ) و خلق خدا ، که بندگان و عبادت کنندگان درگاه احديت هستند ( ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون ) مي باشند . چنانكه در زيارت ائمه هدي ( ع ) داريم :
خير بقاعک و خير خلقک . حرم رسول الله ( ص ) بهترين بقعه ها و رسول الله ( ص ) بهترين مخلوقات است . ( 3 )
و اتقرب الي الله . ما به وسيله شما به سوي خدا تقرب مي جوييم . ( 4 )
من ارادالله بدء بکم . هر کس خدا را بخواهد از شما شروع مي کند . ( 5 )
و الدرجات الرفيعه و المقام المحمود والمکان المغلوم عندالله عزوجل . آن درجه هاي بلند و آن مقام ستوده و مکان معلوم در پيش خداوند متعال . ( 6 )
قرآن اين کتاب الهي از سوي خداوند متعال ، جهت هدايت خلق به پيامبر اعظم ( ص ) نازل گرديد تا از اين طريق راهي براي ارتباط و گفتگوي دو جانبه خالق و مخلوق باشد و آيات محکم آن برنامه و جهت رسيدن به هدف را نمايان مي سازد . قرآن نقشه رسيدن به خداست اما هر نقشه اي ، نقشه خوان مي خواهد
براي حرکت به سوي خدا بايد در کارواني وارد شويم که قافله سالار آن رسول اعظم ( ص ) و ائمه اطهار ( ع ) باشند و مسير را به خوبي بدانند که اين اصل ، يعني راهنمايي و هدايت مخاطبين ، خود يکي از وظايف روابط عمومي است. چنانكه در زيارت جامعه کبيره مي خوانيم : انتم الصراط الا قوم .
روابط عمومي جايي است که محل انتقال درخواست مخاطبين به بالاترين مقام دستگاه است، از اين روست که درخواست و نياز مخلوق توسط پيامبر اعظم ( ص ) و ائمه هدي ( ع ) به حريم الهي و خالق هستي رسانده مي شود و مورد پذيرش واقع مي گردد ، چنانكه در ادعيه داريم . و بموالاتکم تقبل الطاعه المفترضه
و با دوستي و پيوستگي با شما ، طاعت بندگان پذيرفته مي شود . في بيوت اذن الله ان ترفع و يذکر فيها السمه . در خانه هايي که خداوند اذن داده است که نامش از آنجا بالا رود و ذکر شود و مقصود از اين خانه ها ، خانه اهل بيت ( ع ) است . ( 7 )
محمد و آل محمد ( ص ) خدا را ملاقات کردند و با وجه الله تماس گرفتند و در نتيجه خودشان وجه الله شدند و در بين خلق نمايش خدا را دارند .
خلق خدا ( دوستان اهل بيت ( ع ) ) زير سايه محمد و آل محمد ( ص ) هستند ، آنها چون در دنيا خودشان مستقيما نمي توانستند از آفتاب توحيد استفاده کنند ، آفتاب توحيد بر محمد و آل محمد ( ص ) تابيد ( به عنوان روابط خالق و مخلوق ) و سايه آنها زير پايشان افتاد و دوستان اهل بيت ( ع ) رفتند از سايه آنها استفاده کردند . ( 8 )
برنيز يکي از صاحب نظران عرصه روابط عمومي مي گويد : «روابط عمومي خيابان دو طرفه اي است که در آن مدير و مردم با يکديگر هماهنگي مي يابند و مقاصد و اهداف بر اساس تقارن منافع عمومي و خصوصي پايه ريزي مي شود . »
با توجه به مطلب مذکور ، طبق آموزه هاي ديني و در عرصه ارتباط بين خالق و
مخلوق هيچ گاه اين مسير يک طرفه نيست و هيچ وقت نيز بدون راهنما نبوده است ، چنانكه در اين مسير صحبت خدا با خلق را تلاوت قرآن و تدبير در معاني آن ، و راه صحبت خلق با خدا را نماز ذکر کرده اند که در اين مسير نيز از وجود هادي مطلق ، پيامبر اعظم ( ص ) و ائمه هدي ( ع ) استفاده گرديده و قبل از حرکت در اين مسير توجه به سوي ايشان رهنمون گرديده است . ( من اراد الله بدء بکم ) .
